انتخاب میان سلامتی و اقتصاد

نزدیک 5 سال است که مسئولان با تکیه بر صرفه جویی در مصرف انرژی و وارد کردن فناوری تولید لامپ های کم مصرف میکوشند؛ با وجود قیمت سه برابری این لامپ ها فرهنگ استفاده از آنها را گسترش دهند و با خشنودی پایان دوران لامپ های رشته حرارتی را که انرژی بیشتری مصرف میکنند و جمع آوری کارخانه های تولید این لامپ ها را مژده میدهند. با توجه به چشم انداز ترسیم شده برنامه پنجم و حذف تولید لامپ های التهابی بالای 60 وات، ایجاد سهم 50 درصدی برای لامپ های فلوئورسنت، سهم 10 درصدی لامپ های«ال. ای. دی»و 20 درصدی فلوئورسنت پربازده از برنامه های جدی وزارت نیرو برشمرده شده است . تمام آنچه که مسئولان وزارت نیرو طبق رسالت خود مورد توجه دارند، پایین آوردن مصرف انرژی و هزینه است که شاید از ملامت به دور باشد اما هرگز مسئولان بهداشت و سلامتی از این مذمت مصون نخواهند بود که درباره خطرات جدی و مخرب این لامپ های جدید سکوت کرده اند و رویکرد برتری سرمایه و اقتصاد بر جان و سلامتی مردم را ترغیب نموده اند. رویکردی که در حقیقت هزینه را به تعویق میاندازد اما در محل درمانگری و بازیافت محیط زیست به صورت چند برابری به جامعه تحمیل خواهد نمود. فاجعه بارتر آنکه تأییدیه های استاندارد در کشور ما مطابقتی با استانداردهای جهانی ندارد و تنها به قدرت و دوام اجزای لامپ روشنایی میپردازد نه آثار آن بر سلامتی انسان و محیط زیست. به نظر میرسد ؛ پس از هشدار مراکز پژوهشی و استاندارد در اروپا که منجر به تغییر اساسی در ساختار لامپ های کم مصرف شد فناوری پیشین و از رده خارج شده آن به ایران سرازیر شده باشد. در حال حاضر باید گفت ؛ نه تنها کارخانه های داخلی تولید اینگونه لامپ ها در تولید خودکفا و مستقل نیستند و قطعاتی چون بالاست، مقاومت و ترانزیستور را از خارج تأمین میکنند بلکه تکنولوژی ساخت آنها مضر و عقب مانده است. مسئولان در حالی گسترش مصرف لامپ های فلوئورسنتی را در سال 2020 وعده میدهند که اینگونه لامپ ها سال هاست به دلیل آسیب به سلامتی مردم در اروپا ممنوع شده اند! در لامپ های تولید داخل و حتی وارداتی مضرترین عامل بخار جیوه است ؛ نخستین عاملی که از لامپ های کم مصرف در اروپا به زیر سؤال رفت و کلاً حذف شد. جیوه موجود در اینگونه لامپ ها، برای کودکان و سالمندان و زنان باردار بسیار خطرناک است. عنصر جیوه میتواند بر جنین نیز تأثیرات مخربی بر جای بگذارد. تولیدکنندگان لامپ های فلوئورسنت و کم مصرف ادعا میکنند عنصر جیوه ای که در ساخت اینگونه لامپ ها استفاده میشود، ماده ای لازم و غیر قابل تعویض میباشد و تنها در صورت استفاده از جیوه میتوان میزان مصرف برق و هزینه را کاهش داد و هیچگونه خطری برای استفاده کنندگان ندارد. به این ترتیب در حالی که در اروپا کلاً جیوه با موادی دیگر جایگزین شده است در لامپ های موجود در ایران میزان این ماده سمی برخی اوقات از میزان لازم یعنی 5/2 میلیگرم به 8 میلیگرم هم میرسد! برخلاف ادعا تحقیقات مشخص کرده است که جیوه تأثیرات نامطلوبی بر بدن میگذارد؛ از جمله اختلالات مغز و اعصاب، جلوگیری از رشد مغزی نوزاد، ناهنجاریهای مغزی، عقیم شدن و کاهش حافظه. همچنین تماس بیش از حد با عنصر جیوه بر اندام هایی مانند کلیه ها نیز تأثیر میگذارد و منجر به نارسایی تنفسی میشود. عنصر جیوه میتواند تبخیر شده، وارد هوا شود و ناراحتیهای تنفسی ایجاد کند و وارد منابع آبی شده و آنها را سمی کند. همچنین میتواند وارد زنجیره غذایی انسانی شود و با انباشتگی در بدن ناراحتیهای مختلفی را ایجاد کند. زمانی که لامپ کم مصرفی میشکند این ماده سمی را وارد فضا میکند. دست زدن به لامپ کم مصرف شکسته، بسیار خطرناک است. حال آنکه میبینیم به راحتی شهروندان در معرض این آلودگی قرار میگیرند و لامپ ها به سادگی به سطل زباله انداخته شده، در محیط زیست میشکنند و سم را وارد آب و خاک و هوا و چرخه زیستی میکنند! معیارهای اندازه گیری نور گذشته از جیوه، نور لامپ در اروپا با معیارهای استانداردی اندازه گیری میشود که ظاهراً در ایران مورد توجه نیست و تنها شدت روشنایی یا لوکس اندازه گیری میشود. یکی از این معیارها عدم وجود پرتو ماورای بنفش است. طبق تحقیقات اداره غذا و دارو مشخص شده است ؛ لامپ های کم مصرف، اشعه فرا بنفش زیادی ساتع میکنند. این پرتو در طولانی مدت سبب سوختگیهای خفیف و با شدت بالا سبب افزایش سرطان میشود. همچنین افرادی که دچار ناراحتی پوستی مانند لوپوس هستند، اگر در معرض پرتو فرابنفش قرار بگیرند تحریک میشوند و پوست شان واکنش نشان میدهد. معیار دوم در کیفیت نور داشتن طیف کامل رنگی است که با CRI مشخص میشود. نور مفید مانند آفتاب دارای طیف کامل( (Full Spectrum)است، در حالی که لامپ های فلوئورسنت و کم مصرف ایرانی از طیف کامل 100 فقط 50 CRI دارند به طوری که رنگ اجسام هرگز در آنها آنطور که هست دیده نمیشود. این درحالیست که CRI لامپ های تنگستن قدیمی100 است ؛ یعنی اشیاء و محیط در پرتو آنها همان طور که هست دیده میشود و در نتیجه آسیبی به سیستم ادراکی و بصری وارد نمیکنند. در حال حاضر لامپ های کم مصرف اروپایی به گونه ای اصلاح شده اند که CRI آنها تا 98 افزایش یافته است. معیار مهم دیگر تعداد دفعات چشمک زدن (Flicker) است. فناوری لامپ های رشته ای براساس التهاب یک رشته باریک و نورافشانی از آن است که در آن هیچ ارتعاش و چشمک وجود ندارد اما لامپ های مهتابی و کم مصرف موجود در بازار ایران همراه با نوسان برق صد بار بر ثانیه چشمک میزنند که البته قابل تشخیص با چشم نیست اما اثرات بسیار مخرب بر اعصاب میگذارند! طبق استاندارد جهانی لامپ ها باید فارغ از این نوع نوسان باشند. به این دلیل لامپ های اروپایی با افزایش یک مدار الکتریکی اصلاح شده اند. لازم به ذکر است ؛ جریان برق متناوب که در هر ثانیه 50 بار تغییر جهت میدهد در کلیه وسایل الکتریکی از جمله لامپ های فلوئورسنت و کم مصرف میدان الکتریکی ایجاد میکند که 50 بار تغییر جهت میدهد. اثرات نامطلوب این میدان ها بر سیستم مغز و اعصاب و میدان های الکتریکی بدن اثبات شده که سردرد، سرگیجه، تهوع، فراموشی، خشم، خستگی، عدم توانایی تصمیم گیری و افسردگی از آن جمله اند. تجدیدنظر کنید! به دلایل گفته شده یعنی وجود بخار جیوه، طیف نور ناقص، پرتو فرا بنفش، چشمک زدن متوالی و ایجاد میدان الکتریکی متناوب در لامپ های کم مصرف توصیه میشود ؛ مسئولان، حفظ سلامتی را بر اقتصاد موضعی برتری دهند و درخصوص حذف کامل لامپ های رشته ای تجدیدنظر کنند تا بعدها مجبور نباشیم با هزینه های سنگین درمانی جای خالی آنها را جبران کنیم. بهتر است تا پدیدار شدن راه حلی واقعی برای صرفه جویی در مصرف انرژی توأم با حفظ سلامتی شهروندان و پاسداشت محیط زیست مانع از تعطیلی کارخانه هایی شویم که با تولید لامپ های رشته ای هنوز به صلاح تندرستی و زیست بوم فعالیت میکنند.