مدیران محلی بهتر از مدیران مرکز نشین

در شماره پیش، بخش نخست گفتگوی ما با دکتر علی نوذرپور، رئیس کمیته آمایش، مسکن و شهرسازی دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام را خواندید. دکتر نوذر پور در گفتگوی قبلی بر واگذاری ساخت مسکن به دولت های محلی و شهرداریها تاکید داشت، این که «دولت در حال حاضر کار شهرداریها را انجام می دهد، در صورتی که باید خودش را از حوزه تصدی گری مسکن خارج کند، امری که اگر اتفاق بیفتد ضرورتی برای وجود بخش عمده ای از وزارت متولی مسکن نخواهد بود». در ادامه بخش دوم و پایانی این گفتگو را میخوانید: پیام ساختمان: موضوع واگذاریامور ساخت مسکن و شهرسازی به شهرداریها، به بحث فدرالیسم اقتصادی که آقای دکتر رضایی مطرح کرده اند، نزدیک نیست؟ این موضوع در سطحی کلان تر، «فدرالیسم اقتصادی» است. به اعتقاد آقای دکتر رضایی نیاز نیست دولت مرکزی در موضوعات اقتصادی ورود پیدا کند. باید مسئولیت آن را به فدرال های اقتصادی و استان های مختلف بدهیم. بر این اساس میتوانیم در کشور 9 منطقه یا فدرال اقتصادی داشته باشیم که اختیار تمام امور اقتصادی در اختیارشان باشد، مثل فدرال آذربایجان، فدرال فارس، فدرال خوزستان و ... به این شکل مردم در مدیریت محلی درگیر میشوند و چون کار متعلق به خودشان است و خودشان مقتضیات محلی و ظرفیت ها و پتانسیل های خودشان را بهتر میدانند در وضعیت اقتصادی شاهد رشد خواهیم بود. ما تا اندیشه تمرکزگرایی را رها نکنیم و واقعاً به جامعه و مردممان اعتماد نکنیم کار پیش نخواهد رفت و تا دولت سبک نشود به شکل استراتژیک عمل نخواهد کرد، بلکه درگیر کارهای روزمره و روزمرگی می شود. الآن رئیس جمهور ما میرود و در استان های دیگر به جای استاندار و فرماندار تصمیم میگیرد! درحالیکه باید بخشی از وظایف خودش را هم به آنها واگذار می کرد. رئیس جمهور باید سیاست گذاری و نظارت عالیه و هدایت کند نه اینکه در سفرهای استانی تصمیم بگیرد که به شهرداری فلان شهر چند دستگاه اتوبوس بدهند یا ندهند! به این شکل هم فرماندار و استاندار از حیز انتفاع میافتند و هم کسی که باید در مقام ملی کار میکرد کارش را رها کرده و به کارهای رده پایین میپردازد. پیام ساختمان:این موضوع شامل صنعت ساختمان هم میشود؟ مسکن و شهرسازی در نگاه آقای دکتر رضایی اموری محلی هستند و دولت فقط در حد سیاست گذاری و برنامه ریز کلان و نظارت عالیه باید حضور پیدا کند. به اعتقاد ایشان باید اجازه داد تا در مقیاس محلی، شهرداریها و شوراهای شهر و در مقیاس استانی هم شوراهای استان عامل باشند. الآن شوراهای استان هیچ کارکردی ندارند درحالیکه بعد از شورای روستا و شهر، شورای بخش، شهرستان و سرانجام شورای استان تشکیل میشود ولی الآن شورای استان هیچ کاری نمیکند چون به آنها وظیفه ای داده نشده است. امور مرتبط با صنعت ساختمان محلی و نهایتاً منطقه ای هستند ولی مثلاً هنوز در روستاهای ما بنیاد مسکن انجام وظیفه و مداخله میکند. وقتی دهیاری و شورای روستا وجود دارد چرا باید بنیاد مسکن از تهران برود و در یک روستا جدول بسازد یا زیرسازی یا آسفالت کند؟ اینها کار خودشان است و الآن سطح سواد شوراها هم بالا رفته است. اگر دولت کمک های مالی را از طریق شوراها و شهرداریها و دهیاریها برساند و مردم خودشان بسازند، قطعاً خودشان هم بهتر میسازند و هم بهتر نظارت میکنند، چون آنجا روستاییان حضور دارند و میتوانند نظارت محلی تمام وقت بکنند. وقتی پول و نظارت بر چگونگی و بر نحوه استفاده از آن پول به عهده خودشان باشد، نمیگذارند مثل شهرها، پروژه ای بیکیفیت یا بیاستفاده انجام شود. بنابراین با نگاه آقای دکتر رضایی، فدرالیسم اقتصادی این است که در وظایفی از جنس امور محلی و از جنس تصدیگری، نیازی نیست دولت خودش را درگیر کند، بلکه باید آنها را به سطوح پایین تر واگذار کند و به دولت محلی امکانات و آموزش بدهد و موانع و مشکلاتشان را برطرف نموده و در انجام امور آْنها را راهنمایی کند. پیام ساختمان:این موضوع مثلاً شامل مسکن مهر هم میشود؟ دقیقاً. در این صورت هر شهرداری میتواند بفهمد که در داخل شهرش بافت فرسوده دارد یا خیر و اگر دارد چگونه میتواند آن را تخریب و نوسازی کند و سرمایه را نمیبرد در 50 کیلومتری شهرش و در تپه های بکر طبیعی، اسکلت ساختمان نمیزند! شهردار هر شهر نیازهایش را بهتر میداند، خیلی بهتر از مدیرانی که در تهران پشت میزهایشان نشسته اند. الآن در بعضی از جاهایی که نیاز است، مسکن مهر وجود ندارد، به خاطر اینکه تصمیم گیرنده در مرکز نشسته است و از مقتضیات محل اطلاع ندارد. پیام ساختمان:با توجه به سوابق و تجارب علمی و کاری شما، بزرگ ترین مشکلات پیش روی صنعت ساختمان و مسکن ما را چه میدانید؟ آنچه ما در کمیته مشورتی آقای دکتر رضایی روی آنها کارکردیم و به نتیجه رسیدیم این است که ما در حوزه مسکن با چند چالش اساسی و جدی روبه رو هستیم که رئیس جمهور بعدی حتماً باید برای این چالش ها برنامه ریزی و فعالیت کند. اولین موضوع ما در حوزه مسکن، نوسانات شدید قیمت است که حوزه مسکن را غیرقابل برنامه ریزی میکند. مثلاً مدت ها قیمت مسکن در رکود است و بعد قیمت ها به شکل جهشی صعود میکنند. دومین چالش این است که علیرغم اینکه انبوه سازی یکی از راهکارهای حل معضل مسکن و بهینه سازی تولید مسکن است ولی همچنان شاهد فقدان انبوه سازی در مقیاس بزرگ و پایدار تولید مسکن هستیم. سومین مشکل ما عدم وجود انگیزه و استقبال بخش خصوصی برای ساخت و عرضه واحد مسکونی اجاره ای است که در این قضیه هم چالش و مسئله جدی داریم. چالش چهارم عدم انطباق الگوی ساخت واحدهای مسکونی جدید با توان خرید متقاضیان مسکن است، به ویژه برای اقشار کم درآمد؛ یعنی ما مسکنی میسازیم که اقشار کم درآمد قادر به خرید آن نیستند. این موضوع هم از نظر قیمت زمین و هم از نظر قیمت ساخت است و باید هم در ضوابط شهرسازی و هم در مقررات ملی در شهرها تجدیدنظر شود؛ به نحوی که مردم قادر به خرید واحدهای مسکونی که ساخته میشوند، باشند. نکته پنجم هم سهم اندک تسهیلات بانکی در تأمین بهای واحدهای مسکونی است. این رقم متأسفانه بسیار پایین است و نهایتاً بین 25 تا 30 درصد است. مسئله دیگر در همین حوزه نهادهای تسهیلات دهنده متنوع، غیرمتمرکز و غیرقابل ارزیابی و برنامه ریزی هستند که تحت عنوان تعاونیها، بنیاد شهید، کمیته امداد، بنیاد مسکن و بانک های مختلف وام میدهند، درحالیکه باید یک نهاد متولی وام مسکن باشد و این موضوع از یک جا برنامه ریزی و مدیریت شود.نکته ششم هم عدم مدیریت و کنترل و برنامه ریزی نقدینگی سرازیر شده به بخش مسکن در جهت ساخت واحدهای مسکونی است که عدم تعادل در بازار مسکن را موجب میشود. پیام ساختمان:شما که چالش ها را بررسی کرده اید لابد برای آنها راهکار هم دارید؟! بله ما راهبردها و راهکارهایی که باید در دولت آینده به آنها توجه شود را تدوین کرده ایم و رئیس جمهور بعدی (چه آقای دکتر محسن رضایی باشد و چه هر شخص دیگری) باید این امور را در اولویت کاریاش قرار دهد:اولین مطلب بحث مدیریتی است؛ یعنی ما باید انسان های توانمند، افراد شایسته، کارشناس و با تجربه را جهت تصدی مسئولیت های کلیدی بخش مسکن انتصاب کنیم. مسئله دیگر در همین زمینه این است که الآن کسانی در حوزه مسکن و شهرسازی هستند که تخصصشان غیر مرتبط است. مثلاً مدیران ما در حوزه شهرسازی همه فارغ التحصیل رشته عمران هستند. درحالیکه تعداد بسیار زیادی فارغ التحصیل رشته شهرسازی داریم ولی حتی در شهرداریها هم عموماً معاون شهرسازی فارغ التحصیل رشته عمران است! باید حتماً در دولت آینده به این موضوع توجه شود. راهکار و راهبرد دوم، تنظیم بازار و کاهش دامنه نوسانات در زمینه تولید و عرضه مسکن است که موضوع فوق العاده مهمی است چون زمینه و امکان برنامه ریزی، کنترل و مدیریت در این حوزه را فراهم میکند. سومین راهکار ایجاد هماهنگی بین برنامه ریزی برای مسکن و برنامه ریزی شهری است؛ یعنی مسکن یکی از مؤلفه های برنامه ریزی شهری است و نمیتواند جدا از برنامه ریزی شهری مورد توجه قرار بگیرد. راهکار چهارم تهیه طرح آمایش مسکن و توزیع جمعیت برای کلیه کانون های جمعیتی بالای 100 خانوار باهدف شناسایی و برنامه ریزی برای اسکان رشد جمعیت در مناطق مختلف شهری است. این یک راهکار علمی بسیار مهم است که باید بر اساس منطق و اصول شهرسازی و زیست محیطی انجام شود. پنجمین راهبرد تغییر نگرش سیاست گذاری، برنامه ریزی و مدیریت شهری و همچنین نوع رویکرد در توسعه شهری برای لحاظ نمودن حداکثر بهره برداری و ساخت وساز در ارتفاع است . مستحضر هستید که شهرهای ما تراکم پایینی دارند و باید این تراکم بالا برود، به خصوص در بافت های فرسوده و البته با لحاظ همه اصول، استانداردها و موازین شهرسازی مدرن. راهبرد ششم تغییر نگرش در نوسازی بافت های فرسوده است و قبول این نکته که بافت های فرسوده برای شهرهای بزرگ فرصت باز تولید حداکثر مسکن را فراهم میآورند. این راهبرد شامل برنامه ریزی برای حداکثر استفاده از اراضی بافت های فرسوده شهری با طراحی شهری جدید، با لحاظ نمودن اصول شهرسازی مدرن به طریقی که این بافت ها بتوانند چندین برابر جمعیت موجود را در خود جای بدهند میشود. ایجاد بانک جامع اطلاعات و املاک شهری و روستایی مسکونی کشور راهبرد هفتم است، مسئله ای که ما در آن مشکل داریم. هشتمین راهکار ارتقای صنعت ساختمان و بهبود کیفیت ساخت و استانداردسازی است و نهمین راهکار هم تغییر الگوی ساخت و حرکت در جهت و سمت و سوی بهره گیری از مصالح قابل بازیافت و صرفه جویی در حوزه انرژی است. اینها راهکارهایی است که در دولت آقای دکتر رضایی برای برطرف کردن مشکلات و مسائل حوزه صنعت ساختمان و مسکن دیده شده، هر چند به نظرم همه دولت های بعدی باید به این سمت حرکت کنند.