با صدقه دادن ایمن نمی شویم

گروه تاسیسات: اعلام و اطفای حریق و به طور کلی ایمنی سیستم های تاسیساتی در ساختمان های کشور موضوع بسیار مهمی است که در گذشته کمتر مورد توجه واقع شده و اغلب زیر سایه مسائل مربوط به ساخت و ساز و مقاوم سازی مصالح قرار داشته است.غافل از اینکه ایمنی فقط مقاوم سازی نیست بلکه جنبه های مختلفی را در بر میگیرد که وقتی یکجا جمع میشوند،مقوله امنیت در ساختمان معنای واقعی خود را پیدا میکند. بارها در خصوص وقوع آتش سوزی در ساختمان های کشور صحبت کردیم ولی جای یک کارشناسی دقیق از حوادث و ارائه راهکار علمی همواره خالی به نظر میرسید.برای همین منظور با دکتر قلیزاده، استاد دانشگاه شهید بهشتی به گفتگو نشستیم تا زوایای پنهان ایمنی در ساختمان های کشور را بررسی کنیم.قلی زاده مدرک دکترای خود را از دانشگاه بلفورد امریکا در رشته طراحی و ایمنی صنعتی اخذ کرده و تخصص وی آموزش سیستم های اعلام و اطفای حریق است.البته در کنار آن کارهای پژوهشی و اجرایی را در دستور کار دارد.به همین منظور دفتری تاسیس کرد که طراحی سیستم های اعلام و اطفای حریق و تلویزیون های مداربسته در ساختمان ها به طور تخصصی در آنجا انجام میشود. پیام ساختمان:همواره از طریق مراکز آتش نشانی شاهد اعلام آمارهای بالای آتش سوزی در ساختمان های کشور هستیم، شما منشأ این حوادث را از کجا میدانید؟ در بحث حریق سه عامل؛ انسان،فرسودگی تجهیزات و ساختمان نقش دارند که اصطلاحاً به عنوان«مثلت ایمنی»مطرح هستند.اگر به علل بروز حوادث حریق در کشور نگاه کنیم عامل انسانی بیشترین نقش را داشته و بعد از آن فرسودگی ساختمان قرار دارد.در کنار اینها باید از تجهیزات قدیمی و استفاده غیرمجاز از سیستم های تاسیساتی اشاره کنیم.بسیاری از سیستم های تاسیساتی از ابتدا برای ساختمان های مسکونی طراحی شده اند ولی بعدها با تغییر کاربری برای امور اداری و تجاری مورد استفاده قرار میگیرند.در حالی که چارچوب فضای فیزیکی و توانمندیهای بالقوه این ساختمان برای تأمین سیستم روشنایی و گرمایشی مسکن کفایت نمیکند و به مرور زمان با افزایش اتاق ها و تجهیزات جانبی حالت کارگاهی پیدا کرده است. پیام ساختمان:دو نوع حامل انرژی در ساختمان بیشترین کاربرد را دارند؛ برق و گاز. کدام یکی از آنها در ایجاد حریق دخالت بیشتری دارند؟ آیا بین این دو تفکیک قائل هستید؟ طبیعتاً جریان برق به خاطر قدمت و گستردگی بیشترین خطر را ایجاد میکند،ضمن اینکه امکان دسترسی غیر مجاز به برق همواره وجود دارد ولی در خصوص گاز اینگونه نیست.گازکشی یک سیستم جدیدی است که استانداردهای خاصی در این خصوص اعمال میشود.لوله کشی گاز عموماً روکار است و در صورت بروز مشکل سریعاً شناسایی میشود ولی برق توکار است.همین موضوع شناسایی خطر را با مشکل مواجه میکند و حتی میتواند باعث تحریک گاز شود؛ بنابراین جریان برق در بروز آتش سوزی متهم اول است. پیام ساختمان:به نقش انسان در بروز حریق اشاره کردید؛ فکر میکنید اطلاع رسانی سازمان های مختلف در این خصوص کافی باشد؟ بدون تردید وارد شدن از یک جامعه سنتی به شهری،نیازمند فرهنگ سازی به منظور استفاده از امکانات شهری میباشد.متأسفانه این بستر فرهنگی کمتر مورد توجه قرار گرفته است در حالی که اولین نهاد فرهنگ ساز در این بخش آموزش و پرورش است که باید از دبستان تا دانشگاه در این خصوص اطلاع رسانی آموزشی داشته باشد و تهدیدات زندگی اجتماعی و خانوادگی مردم را متذکر شده و برای آنها راهکار ارائه دهد تا مردم با اطلاع قبلی وارد جامعه شوند.این کار حتی میتواند از مقطع پیش دبستانی شروع شود.اگرچه آموزش و پرورش کتاب هایی در خصوص سلامت و رفتارهای مناسب اجتماعی دارد ولی در خصوص مسائل ایمنی و جلوگیری از حریق کار زیادی انجام نشده است.این معضل در سایر بخش های اجتماعی هم کمابیش وجود دارد. پیام ساختمان:آیا قوانین موجود برای چاره جویی و اصلاح مشکلات فعلی مناسب میباشند؟ مشکل قانونی کمتر مورد توجه است اگر قانون مشکل داشته باشد میتوان آن را به سهولت اصلاح کرد.ما قانون ایمنی داریم که وزارت کار به همراه وزارت راه و شهرسازی آن را تدوین کرده اند.در بخش برق و گاز به اندازه کافی قوانین و استاندارد تعریف شده است ولی بسیاری از آنها در کتابخانه ها خاک میخورندو تنها در مواقعی به آنها مراجعه میشود که جنبه حقوقی داشته باشد. هرچند استانداردهای کافی در خصوص ایمنی تجهیزات تاسیساتی تعریف شده است با این حال مشکل اصلی به چگونگی رویکرد و نگاه ما به ادبیات ایمنی برمیگردد.واقعیت اینکه ما هنوز نتوانسته ایم موضوع ایمنی را در خانواده ها نهادینه کنیم.متولیان فرهنگی کشور باید در خصوص این مسئله پاسخگو باشند.بنابراین تا زمانی که فکر میکنیم با دادن صدقه مشکل ایمنی برطرف میشود مشکلات همچنان ادامه خواهد داشت.در حالی که ایمنی راهکار و ساز و کار تعریف شده ای دارد و نیازمند نگاه درست و علمی است ولی ما هنوز نتوانسته ایم ایمن فکر کنیم. اگر بخواهیم ایمنی را در جامعه رواج دهیم شرط اصلی مسئولیت پذیر بودن مردم است.برای اینکه انسان ها مسئولیت پذیر باشند باید قبول کنیم که دیگران هم حق دارند.در حال حاضر حس مسئولیت پذیری در بخش های مختلف جامعه به اندازه کافی وجود ندارد این موضوع در بخش ایمنی و جلوگیری از حریق هم مشهود است. پیام ساختمان:تجهیزات فرسوده و غیر استاندارد تاسیساتی چه تأثیری در افزایش میزان حریق دارند؟ تجهیزاتی که در ساختمان های ایران به کار میروند،تابع استاندارد هستند.تجهیزات خارجی استانداردهای خاص خودش را دارند ولی باید با استانداردهای ایران هم خوانی داشته باشد.ملاک ما برچسب استاندارد روی کالا است که نحوه استفاده از آن مشخص شده است اگر مصرف کننده طبق آن عمل کند قاعدتاً نباید مشکلی داشته باشد ولی زمانی که این تجهیزات خارج از موارد توصیه شده مورد استفاده قرار میگیرند نمیتوان پای سازنده تجهیزات را به میان کشید.مشکل دیگری که در کشور وجود دارد نامشخص بودن عمر دستگاه های تاسیساتی است زیرا مردم به دلیل برخی اعتقادات و مسائل اقتصادی حاضر به تعویض دستگاه پس از پایان عمر آن نیستند و آنقدر از دستگاه استفاده میکنند تا حادثه ای ایجاد شود و سپس آن را تعویض کنند. همه اینها به فرهنگ ایمنی برمیگردد که متأسفانه در کشور ما بسیار ضعیف است. پیام ساختمان:چرا شرکت های اعلام و اطفای حریق کمتر در بافت های فرسوده سرمایه گذاری میکنند؟ در بخش اعلام و اطفای حریق بیشترین توجه ما به ساختمان هایی است که در حال ساخت هستند و یا به تازگی ساخته شده اند.به این علت که با توجه به رشد ساخت و ساز در کشور فرصت پرداختن به بافت های فرسوده و تجهیز آنها به سیستم های ایمنی و اطفای حریق کمتر ایجاد میشود و برای فعالان بخش ایمنی امکان جذابیت و ریسک در این زمینه وجود ندارد. پیام ساختمان:برای تجهیز ساختمان های فرسوده به سیستم های اعلام و اطفای حریق، چه راهکاری پیشنهاد میکنید؟ بیشترین حوادث در بافت های فرسوده است و باید برای آنها فکر اساسی شود.سازمان های زیادی در این خصوص دخیل هستند از وزارت راه و شهرسازی،شهرداری گرفته تا صاحبان خانه های مسکونی و تجاری و صنعتی. به نظر من اصلاح ساختمان های باید در سه برنامه کوتاه مدت،میان مدت و بلندمدت انجام شود. خوشبختانه برنامه های بلندمدت خوب طراحی شده اند ولی در کوتاه مدت و میان مدت زیاد موفق نیستیم به این دلیل که؛ سرمایه گذاری عمده در این بخش صورت نمیگیرد و متقاعد کردن ساکنان،مالکان،مستاجرین، سازمان ها و نهادهای بهره بردار به سادگی میسر نمیشود.البته شهرداری برای ساختمان های در حال ساخت نصب سیستم های اعلام و اطفای حریق را الزامی کرده است.با این حال مسئله مهمی که در بخش ایمنی خانه مطرح میباشد؛ ناشناخته بودن خطر و عدم نظارت سازمان ها و نهادهای ذیربط است.تعهدات به درستی اجرا نمیشود و در اغلب اوقات به دلیل جابه جا شدن متولیان اولیه در عمل نتیجه مطلوب را نخواهیم داشت.پیمانکارها بعد از انعقاد قرارداد معمولاً ادامه کار را به پیمانکارهای جزء واگذار میکند و آنها هم ممکن است کار را به اشخاص دیگری واگذار کنند و این دست به دست گشتن هزینه ها را افزایش داده و ناچار میشوند از کیفیت کار بکاهند.متأسفانه این مسئله به عنوان فرهنگ غالب ساخت و ساز مملکت درآمده است. پیام ساختمان:سخن پایانی... واقعیت اینکه؛ ساخت و ساز در کشور ما جنبه فرهنگی پیدا نکرده است و اغلب فعالان این بخش بساز و بفروش هستند.تا زمانی که به این موضوع توجه نشود نظارت بر ساخت و سازهای غیر مجاز به سادگی میسر نمیشود.ما باید گروه هایی تشکیل دهیم که بر کار مجریان ساخت و ساز نظارت کنند،منظور من رواج سازمان های مردم نهاد یا«ان.جی.او»است این گروه ها میتوانند کارهای بر زمین مانده مسئولان را انجام دهند.باید فضا را برای آنها فراهم کنیم تا فرهنگ سازی کنند و خود ما هم باید ایمن رفتار نماییم و از آنها حمایت کنیم.