معماری برای شهروندان کوچک

گروه معماری و دکوراسیون:کودکان اعضای کوچک و لطیف جامعه میباشند و قابلیت تأثیرگذاری بر شکل گیری محیطشان را بابیان تمایلات و نیازهای خود دارند.اما در این امر مهم به معمارانی آشنا به علوم رفتاری کودک احتیاج دارند. واقعیت مهمی که در جامعه امروز ایران با آن روبه رو هستیم و تهدیدی جدی برای آیندگان به شمار میرود، اهمیت ندادن و یا به عبارتی دیگر ناچیز شمردن کودکان و جهان کوچک آنها به خصوص رابطه نزدیکشان با طبیعت و فضای سبز میباشد.به گفته پیکاسو هر انسانی در هنگام کودکی هنرمند است، مشکل این است که چه کنیم تا در بزرگسالی هنرمند باقی بماند. بررسی فضاها از دیدگاه کودکان و بازگویی علایق. جذابیت و زشتیهای فضا از دید آنها به طراح کمک خواهد کرد که محیطی صمیمانه جهت جذب کودک به این مراکز به وجودآورد ، بنابراین توجه به معماری فضاهای مختص کودکان و اماکن عمومی که کودکان هم از آن سهم عمده ای دارند، امری لازم و ضروری است. با مهندس «حمیدرضا ناصرنصیر» معمار و استاد دانشگاه که سال هاست در زمینه معماری برای کودکان و آموزش معماری به آنها فعالیت دارد، درباره معماری اماکن مرتبط با کودکان گفت وگو کردیم: پیام ساختمان:آیا تعریف درستی در معماری شهری برای فضاهای مختص کودکان وجود دارد؟ مهم ترین فضایی که هر کودک در مرحله اول تجربه میکند، خانه است. خانه فضایی است که در آن اصلیترین دریافت های هر کودکی به شکل طبیعی به دست میآید. شهر به عنوان یک فضای عمومی مرحله بعدی تجربه کودکان را شکل میدهد. بنابراین باید به خاطر داشته باشیم که نباید از فضاهای عمومی غافل بمانیم چرا که کودک هم مثل هر شهروند دیگری حق دارد در شهری زندگی کند که به علایق او بیتوجه نباشد. او حق دارد نیازهایش در این شهر برطرف شود، احساس امنیت، شادابی و تعلق خاطر داشته باشد و درعین حال زیستن در فضاهای عمومی برایش لذت بخش باشد. پیام ساختمان: آیا طراحی مکان برای کودکان باید الگو و ضوابط خاصی داشته باشد؟ معماری برای کودکان الزاماتی به همراه دارد؛ الزاماتی که به «ارگونومی» یا ویژگیهای جسمی کودکان تعبیر میشود. مسائلی نظیر مقیاس فیزیکی کودک و اینکه از چه ارتفاعی به دنیا و محیط پیرامونش نگاه میکند. موضوعاتی مانند توانایی و تواناییهای جسمی کودکان، میزان دقت و تمرکز او و مخاطراتی که او را تهدید میکند. بد نیست بدانید که امنیت کودک در محیط های مرتبط با کودکان از بالاترین میزان اهمیت برخوردار است. بنابراین استفاده از مصالح مناسب و کاستن موانع و خطرات محیطی مثل لبه ها، دست اندازها، پیشامدگیها و موانعی که در کف، دیواره ها یا سقف ها ممکن است وجود داشته باشد، از مهم ترین کارهایی است که باید در معماری فضاهای کودکانه انجام شود. مسئله دیگر مسئله مقیاس و ابعاد فضاهاست. کودکان ابعاد را به گونه ای متفاوت با بزرگسالان میبینند. ابعاد باید در همه فضاها به گونه ای باشد که کودک در آن احساس بیگانگی نکند، در غیر این صورت کودک شدیداً دچار ناامنی روحی میشود. این استانداردها حتماً باید در طراحی غذاخوریها و دستشوییها و... لحاظ شوند. پیام ساختمان: ضوابط مهم دیگری نیز باید در طراحی فضای کودک در نظر گرفته شود؟ یکی از این ضوابط گفتگو با فضا و محیط است. شرط لازم این گفتگو این است که ما به فضا به مثابه یک پدیده زبان شناسی یا نشانه شناسی نگاه کنیم. عناصری که فضا را میسازند مانند فرم، حجم، شکل، رنگ، بافت، مصالح و مقیاس هر کدام ویژگیهای نشانه شناسی به شمار میآیند که مبنای آنها دریافت ها و عادت های فرهنگی و فردی ما است. بنابراین عناصر و اجزای فضا در ادراک و دریافت کودکان بسیار مؤثرند. ازجمله میتوان به رنگ ها اشاره کرد؛ هر رنگی حسی را القا میکند، به همین خاطر انتخاب درست رنگ ها در ایجاد فضاهای اصولی برای کودکان اهمیت بسزایی دارد. پیام ساختمان: آیا فضاهای اختصاصی برای کودکان میتواند در پرورش روحی و جسمی یک کودک موثر باشد؟ معماری ما آینه تفکر و شیوه زندگی ماست. اگر فضاهای موجود مغشوش هستند، دلیلش نابسامانی نظام فکری و به تبع آن زندگی ماست. آنچه امروز به غلط آمیزه ای از سنت ها و مدرنیته گفته میشود، تنها ملغمه ای از بیسامانی و بیانسجامی است. این بیسلیقگی در حوزه زیباییشناسی و معماری باعث عدم امنیت روانی در شهرنشینان میشود که طبعاً این مشکلات در کودکان بازتاب بیشتری دارد. محیط شهری در صورتی میتواند مفاهیم صلح و زندگی مشارکتی را به شهروندان منتقل کند که خود از این خصلت ها برخوردار باشد به این معنی که کودک بداند چرا ساختمان ها با انضباط خاصی در کنار هم قرارگرفته اند و چرا در ساخت خانه ها به حریم همسایه ها توجه شده است. در این صورت هر ساختمانی میتواند مربی کودکان در احترام به دیگران باشد، به شرطی که از ساز بناهای قدیمی و جدید آهنگی گوش نوازی به کودکان برسد. پیام ساختمان: آیا توجه به تفاوت طبقاتی ( مالی ) در طراحی فضای کودکان امری الزامی است و آیا این تفاوت میتواند به کودکان آسیب برساند؟ کودکان باید یاد بگیرند که شادی، برابری و احترام متقابل به همسالان ربطی به طبقه اجتماعی آنها ندارد. آنها باید در محیط های اجتماعی و عمومی مشارکت با دیگران را بیاموزند. با طراحی فضاهای مناسب میتوان بر این امر صحه گذاشت و کودکان را به سمت مشارکت های اجتماعی با هر قشر و طبقه ای سوق داد. کودکان شهروندان کوچک امروز و سازندگان فردای جامعه ما هستند. باید به آنها آموخت که شادابی سلامت و اعتماد به نفس آنها جامعه ای سالم تر و بهتر را برای فردا رقم خواهد زد و معماری صحیح میتواند این رسیدن به این دورنما را تسهیل کند. پیام ساختمان: آیا فضاهایی که طبقات مرفه برای کودکان ارائه میدهند میتواند منبع خوبی از یک طراحی استاندارد برای کودکان قرار گیرد؟ خیر، زیرا تنها سرمایه گذاری کافی نیست بلکه دانش تخصصی معماری و دید کارشناسی برای این امر لازم و ضروری است. متأسفانه با وجود معماری اصیل گذشته ما، اکثریت مردم از معماری دورهستند و آموزش همگانی در این حوزه وجود ندارد. ممکن است یک خانواده مرفه هزینه بالایی را صرف خرید اسباب بازی برای کودکش بکند اما عدم آگاهی نسبت به تأثیرات عمیق فضاها و محیط های زیستی کودک باعث میشود که توجه چندانی به این موضوع نشود.