باکتری هایی که نفت می خورند

گروه تاسیسات: آلودگی حاصل از اکتشافات نفت و حمل و نقل محموله های نفتی همه ساله خسارات زیادی به محیط زیست وارد میکند. این مسئله در منابع آبی کشور بیشتر تأثیرگذار است. تا کنون راه های مختلفی برای مبارزه با این معضل پیشنهاد شده است. یکی از مهم ترین راه های رفع آلودگیهای نفتی استفاده از باکتریهای نفت خوار است و با توجه به اهمیت خلیج فارس از حیث وجود ذخائر نفت و گاز و بهره برداریهای موجود در این زمینه، روش های مختلف مقابله با این قبیل آلودگیها از اهمیت فراوانی برخوردار است. در همین خصوص، یک مقام مسئول در سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس از کشف باکتریهای نفت خوار در سواحل عسلویه خبر داده است. حسن آخوندی، در خصوص اجتناب ناپذیر بودن این منطقه از نظر آلودگیهای هیدروکربنی گفت: باکتریهای نفت خوار، دارای قابلیت های متفاوتی میباشند که در این راستا با برنامه ریزیهای صورت گرفته و پس از نمونه برداری از مناطق آلوده خلیج فارس از باکتریهای نفت خوار، تحقیقات در این زمینه جهت جداسازی باکتریهای تجزیه کننده نفت آغاز میشود. وی تصفیه پسماندهای نفتی موجود در سطح منطقه به روش بیولوژیکی و با استفاده از باکتریهای نفت خوار را از مهم ترین اهداف این اقدام دانست و افزود:این باکتریها علاوه بر اینکه خود میتوانند در شرایط هوازی به تغذیه از مواد نفتی ناشی از آلاینده ها بپردازند، آغاز کننده زنجیره غذایی برای سایر موجودات تجزیه کننده نیز محسوب میشوند و تحقیقات انجام شده در این زمینه حاکی از بی خطر بودن این باکتریها برای محیط زیست است. مدیر سلامت، ایمنی و محیط زیست و پدافند غیرعامل و مدیریت بحران سازمان منطقه ویژه پارس با بیان اهمیت نتایج حاصل از این تحقیق تصریح کرد:از آنجا که روش های مولکولی و اکولوژیکی از روش های متداول در مبارزه با آلودگیهای نفتی در دنیا به شمار میآید، امید میرود با کشت و تکثیر این میکرو ارگانیسم ها و تلقیح مجدد آنها به محیط آلوده ای که جداسازی در آن صورت گرفته، برای حذف آلودگیهای مورد نظر در سطح وسیع مورد استفاده قرار گیرد. زیرا یکی از راه های مقرون به صرفه و کارآمد در رفع آلودگی نفتی و مشتقات آن استفاده از روش های میکروبیولوژی است که نسبت به روش تصفیه فیزیکی و شیمیایی از کار آیی بهتری در این زمینه برخوردار است. بد نیست بدانید؛ میکروارگانیسم های زنده که بر همه باکتریها، مخمرها، کپک ها و قارچ های رشته ای برتری دارند، میتوانند ترکیبات مختلف موجود در نفت خام را دچار تغییر و تبدیل کنند. این تغییر و تحول در نفت خام سبب کاهش ارزش اقتصادی نفت میشود؛ از این رو اهمیت دارد که واکنش ها و موقعیت های مخازن نفتی را به لحاظ زمین شناسی بررسی کنیم. به این مجموعه واکنش ها، تجزیه بیولوژیک نفت (Oil Biodegradation)میگویند. تجزیه بیولوژیک نفت خام به وسیله فعالیت های آنزیماتیک باکتریها که در مخازن اصلی نفت روی میدهد، سبب میشود، میزان زیادی از کیفیت نفت در اینگونه مخازن کاسته شود. تجزیه بیولوژیک نفت در همه موقعیت ها، چه در شرایط هوازی و چه در مخازن نفتی عمیق، که شرایط بیهوازی بر آن حاکم است، میتواند صورت گیرد. نزدیک به چهل سال پیش دانشمندان فکر میکردند که این تجزیه و تغییر تنها در مخازن عمیق صورت میگیرد، ولی امروزه این دگرگونی نفتی را در مخازن کم عمق هم یافته اند. توصیف باکتریهای نفت خوار باکتریهای نفت خوار، ارگانیسم هایی هستند که در همه شرایط مانند مناطق بسیار عمیق و در داخل رسوبات و شرایط هوازی و بیهوازی میتوانند به زندگی عادی خود ادامه دهند و در مناطقی که منابع غذایی مانند نفت در اختیار آنها باشد، سبب تجزیه نفت میشوند، اگر چه تجزیه نفت بر اثر همکاری و تعامل میان چند گونه از این میکرو ارگانیسم ها صورت میگیرد. در مخازن نفتی زیرسطحی و عمیق، نخست تجزیه بیولوژیک نفت در شرایط بیهوازی صورت میگیرد. این عمل را باکتریهایی که گوگرد را اکسید میکنند و یا باکتریهایی که از پذیرنده های دیگر الکترون استفاده میکنند، انجام میدهند. به طور تجربی ثابت شده است که تجزیه انباشت های نفتی در مخازنی صورت میگیرد که دمای آنها کمتر از 80 درجه سانتیگراد باشد. در دمای بالاتر از این حد، میکرو ارگانیسم های تجزیه کننده قادر به ادامه حیات نیستند و در نتیجه تجزیه بیولوژیک هم صورت نمیگیرد. بر همین اساس دانشمندان الگویی را پیشنهاد کرده اند که بر اساس آن اگر یک مخزن نفتی تا دمای بیش از 80 درجه سانتیگراد حرارت ببیند ، سبب استریلیزاسیون آن مخزن میشود و تمام میکروارگانیسم های تجزیه گر آن از بین میروند و حتی هنگامی که دما به زیر 80 درجه سانتیگراد نیز میرسد، تجزیه بیولوژیک صورت نمیگیرد، زیرا احتمال برگشت میکرو ارگانیسم ها به این مخازن استریل شده بسیار ضعیف است. در یک نتیجه گیری کلی میتوان گفت؛ ارزش زیاد محصولات نفتی، محافظت بیشتری را در میدان ها و مخازن نفتی میطلبد و محافظان این مخازن باید همواره در نظر داشته باشند که تزریق تعداد محدودی از اینگونه باکتریها به از بین رفتن ارزش واقعی این مخازن منجر میشود.