معماری انسان شناسی

گروه معماری و دکوراسیون: کارشناسان و فعالان حوزه معماری معتقدند که نگاهی به مقوله انسان شناسی و معماری میتواند در بهبود روند زندگی انسان ها موثر باشد متن زیر گزارشی است از مفهوم انسان شناسی معماری که در گفتگو با کارشناسان تهیه گردیده است : از ذات معماری فاصله گرفته ایم دکتر محمد منصور فلامکی(معمار)در مورد مفهوم و جایگاه انسان شناسی معماری گفت: هنوز برای ما روشن نیست که فرق انسان شناسی با مردم شناسی چیست و مرز بین انسان شناسی و مردم شناسی کجاست ؟ انسان شناسی میتواند به فهم معماری کمک کند ولی اگر از راه انسان شناسی به دنبال معانی ای برویم که در معماری وجود دارند قاعدتاً مسائل دیگر از جمله تمام مسائل مردم شناسی فرهنگی را نمیتوانیم ببینیم .انسان شناسی طبق تعریف این علم به ما کمک میکند که بازتاب های حرکت و رفتار انسان در هر زمینه ای که فعالیت میکند را به صورت ضوابطی درآوریم که به اندازه و تناسب در میآیند و روی فضاهای ساخته شده گاهی کالبدی و نه الزاماً روان شناختی فضا، اثرگذاری میکنند . وی ادامه داد:انسان شناسی به بازشناسی ریشه های هر رده از انسان ها میپردازد و هدف آن این است که انطباق های انسان و محیط و دگرگونیهای شکلی ، اندامی انسان در ارتباط با محیط و اقلیم را بررسی کند و تغییرات شاخص های کالبدی انسان در طول زمان و اثر آن بر روی آن یا تأثیر معماری روی آن را مورد بررسی قرار میدهد و مردم شناسی به بازتاب فضاهای ساخته شده به روی انسان و پیچیدگیهایی که در ذات خود دارد میپردازد . مردم شناسی به فضاهای ذهنی انسان ها ، رفتار و سلیقه آنها میپردازد . مردم شناسی داوری نمیکند بلکه صرفاً برداشت میکند . اما انسان شناسی یا مردم شناسی به کدامیک از اینها بیشتر به حوزه معماری کمک میکنند ؟ این بحث دیگری است ولی موضوع تشخیص مردم شناسی از انسان شناسی است . دکتر فلامکی افزود: . هر زمان تلاش میکنیم معماری را با ارزان ترین قیمت به پایان ببریم، متوجه میشویم که از ذات معماری فاصله گرفته ایم . ما نمیتوانیم معماری را تولید و به مصرف کننده تحویل دهیم. معماریهایی که ما در ایران پدید آورده ایم از فرهنگ خود ما سرچشمه نگرفته اند . مدرنیسم هرگز از میان نرفته است . مدرن همیشه وجود دارد و گرایش به مدرن نیز در دنیا وجود دارد . ما باید به دنبال بازشناسی جمعی ویژگیهای انسان که هم از معماری بر میخیزند و هم بر معماری اثر میگذارند، بپردازیم . توجه به زوایای ناپیدای روابط انسانی و کالبد محیط مهندس سید علیرضا قهاری ( معمار) در مورد انسان شناسی معماری گفت: ما در انسان شناسی سکونت به نکات عینی و قابل توجهی برخورد میکنیم. . نمونه آن را می توان در بافت های فرسوده داخل شهرها و تفاوت نگرش ساکنان آن به موضوعاتی که معمولاً توسط متخصصین امور ساماندهی شهر مطرح میشود، دریافت. این زمینه ها و توجه به زوایای ناپیدای روابط انسانی و کالبد محیط ،نگاه تازه ای بر تعریف انسان شناسانه از مفهوم معماری در اختیار قرار میدهد که نقطه عطف آن را میتوان در معماری معناگرا جستجو کرد . این نوع معماری ارتباط نزدیکی با انسان و هستی انسانی برقرار میکند و در جهت افق های فکری جهان شمول و چشم اندازهای انسان شناسانه دریچه هایی نو از جهان و رابطه انسان و محیط ساخته شده توسط وی ارائه میدهد . هویت را نشناخته و شیفته بناهایمان شدیم دکتر محمدمهدی محمودی، در مورد انسان شناسی معماری گفت: شاید ما انسان را خوب نشناختیم و حتی نیاموختیم که چگونه باید انسان را بشناسیم . وجه مشترکی که میان تمام بناهای دنیا میبینیم ، این است که تمام آنها برای انسان بوده اند و کسانی موفق بوده اند که انسان را خوب شناخته اند و تفاوت های آنها متشکل از مکتب ، اقلیم ، و تکنولوژی است ولی در اصل، مصنوعی که ما ساخته ایم برای یک انسان است و جایی که نتوانسته ایم در ساخت خود موفق باشیم ، انسان یا فرهنگ او را شناخته ایم. اگر به گذشته بنگریم متوجه میشویم که در تمام دنیا احترام انسان بیشتر بود . یعنی بنا را برای انسان میساختند و آن انسان را میشناختند . وی در ادامه گفت: در حال حاضر انسان برای معماری است . در گذشته ارزش انسان مشخص بوده و انسان شناسی و معماری با یکدیگر پیش رفته بودند . شاید ایراد از ما معماران است که هویت را نشناختیم و شیفته بناهایمان شدیم . بعضی از کشورها مانند ژاپن بناها بر ای استفاده مردم و فرهنگ آنها ساخته شده اند و فرهنگ آنها برای امروز است . معماری امروز آنها در خدمت انسان است ولی معماری امروز ما در خدمت مردم نیست . شاید چون امروزه مردم ما یک گروه و یکپارچه نیستند. معماری ما نیز بدین صورت است و در واقع معماری ما آینه جامعه است . افراط و تفریط زمینه ساز چالش است مهندس شهریار سیروس در مورد انسان شناسی معماری گفت: واقعیت این است که افراط در این زمینه به نوعی دو چالش را به وجود میآورد که چالش اول عزلت است ، یعنی هنرمند یا معماری که فقط به فکر خودش و خلق اثر خود و بدون توجه به انسان و احترام به انسانیت به طراحی میپردازد ، لاجرم عزلت خواهد داشت و بیگانگی به وجود خواهد آورد و بالعکس اگر افراط در این امر باشد که ما فقط به دنبال نیازها و خواسته ها در جامعه و هویت انسانی باشیم ، در آنجا هم انحطاط به وجود میآید؛ یعنی جامعه به ما خواسته هایی را تحمیل میکند که اصیل نیستند . وی ادامه داد: کارکردهای اجتماعی هنر اساساً از دیدگاه فلاسفه هنر ، جزو کارکردهای فرعی به حساب میآیند و این فرعی کم اهمیت نیست و بدان معناست که ما باید در ابتدا به ضرورت های فلسفی هنر بپردازیم و سپس به کارکرد فرعی آنها اشاره کنیم. احترام به سالخوردگان و نسل جدید با استفاده از تکنولوژی دکتر داریوش زمانی، در مورد مفهوم انسان شناسی معماری گفت: معماری انسانی احترام به مردمان مختلف است . من به عنوان معمار نمیتوانم در مورد تمام پیچیدگیهای انسان صحبت کنم . یکسری لغات کلیدی در این مورد نام میبرم : ضوابط ، تراکم ، اضافه تراکم ، فاضلاب ، سطح زیربنا ، اقتصاد انرژی ، سازه ، فاضلاب ،سیم کشی تأسیسات ، کنترل از راه دور ، کف مرمر جکوزی ، استخر ، مهندسی ساز و ... که تمام اینها عواملی هستند که بدون آنها ساختمان به وجود نمیآید .اما لغات کلیدی دیگری هستند و انسان هایی که دنبال فضای زندگیشان می گردند از این کلمات استفاده میکنند . مانند : حیاط دلنشین پله های راحت ،آشپزخانه دلگرم ، سالن دل چسب و صفاتی که اکثراً در ارتباط با انسان به کاربرده میشوند . خلاصه مطرح میکنم شاید همین کلمات گویای رابطه انسان و معماری باشد . از نظر من معماری احترام به سالخوردگان و نسل جدید با استفاده مدرن از تکنولوژی و خلق فضاهای در شأن انسان که در این فضاها زندگی و برای زندگی کار میکنند ، است .