ارزش های می راث فرهن گی را ح فظ می کنم

گروه معماری و دکوراسیون: معماری تهران قاعدتا سبک و سیاق خاصی ندارد و هرچند تلاش هایی برای سامان دادن به اوضاع معماری تهران شده است، اما هنوز شهر تکلیف خودش را نمی داند. با دکتر مهدی حجت، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، که دکتری معماری و حفاظت از بناهای تاریخی و سوابق مختلف فرهنگی و مدیریتی را دارد و به چهارمین شورای شهر تهران راه پیدا کرده است، گفتگویی داشتیم که می خوانید. شما یک چهره شناخته شده میراث فرهنگی هستید؛ در حال حاضر وضعیت فرهنگی شهر تهران را از لحاظ معماری، زندگی و میراث فرهنگی چطور ارزیابی میکنید؟ در ابتدا لازم است با یک توضیح شروع کنم. وقتی مسئولیت شورای شهر به بناهای تاریخی یا افزایش تعداد مراکز فرهنگی، که اکنون در تهران وجود دارد، معطوف شود، آنچه مغفول واقع میشود و باید به طور جدی به آن توجه کرد، کیفیت فرهنگی زندگی است. سوال این است که آیا امروزه سبک زندگی ما ایرانی و اسلامی است و ما در این شهر میتوانیم با تمام خصوصیاتی که ذوق فرهنگی ایرانی اقتضا میکند، زندگی کنیم؟ حالا هرقدر بزرگراه و پارک درست کنیم، آیا شیوه زندگی کردن ما ریشه در فرهنگ مان دارد؟ما باید معانی پدیده های اطراف خود را بفهمیم و با همان زبان شهر را مدیریت کنیم. باید روابط انسانی مرتبط با فرهنگ خودمان را بفهمیم. توقعی که از روابط انسانی در ایران وجود دارد با دیگر نقاط دنیا متفاوت است. بنابراین بزرگترین مشکل موجود این است که پیشینه فرهنگی ما کاملا شناخته شده نیست تا بتواند برای فردایی که ما میخواهیم با آن پیشینه شهر را مدیریت کنیم، استخدام شود. اگر کسی فکر کند که ما بدون هیچ مستمسک یا الگو و قاعده ای میخواهیم شهر را مدیریت کرده و به جلو ببریم، بیمعناست. اگر قرار باشد که الگوی آن را از خارجیها بگیریم، پس اعلام کنیم که نه شرقی و نه غربی را پس گرفته ایم و الگویمان را از جای دیگر میگیریم. ریشه های ما همان میراث مادی و معنوی است که در گذشته مان وجود دارد. بنابراین طرح مسئله فرهنگ، نحوه نگاه به فرهنگ و ایجاد یک زندگی فرهنگی در تهران اولویت اول شورای شهر است. پس از ورود به شورای شهر، برای حفاظت آثار باقیمانده تاریخی تهران چه راهکاری دارید؟ من سازمان میراث فرهنگی کشور را به وجود آوردم و 10 سال رئیس سازمان بودم. میتوانم بگویم که نسبت به این سازمان حق پدری دارم، بنابراین طبیعتا به عنوان کسی که چنین احساسی داشته و دارای دکتری و تخصص در این رشته است و عمر و جوانیام را صرف این کار کرده ام، خود به خود برای این موضوع در شورای شهر برنامه هایی در راه حفظ ارزش های میراث فرهنگی دارم. تهران و ایران که دارای میراث فرهنگی مادی و معنوی است، راه زندگی کردن در این سرزمین را به ما نشان میدهد. ما نیاز داریم که این موضوع را در شورای شهر مطرح کرده و به معنای حقیقی به میراث فرهنگی این سرزمین فکر کنیم و آن را الگویی برای تنظیم زندگی آینده قرار دهیم. بدیهی است که باید آثار باقیمانده را حفظ کرد و زمانی که یکی از بناهای تاریخی تهران خراب می شود، همانند تیغی است که در چشم من کشیده میشود. آنچه مهم به نظر میرسد این است که آیا ما میتوانیم جایگاه از دست رفته میراث فرهنگی را که اعتبار و جایگاه یک منبع و ماخذ برای کسب روش زندگی کردن در این سرزمین بوده را بازگردانیم؟ تأثیر فضای شهری خصوصاً تهران در زندگی مردم را چگونه میبینید؟ مسلم است که یک رابطۀ رفت و برگشتی بین فضایی که انسان در آن زندگی میکند با کیفیت زندگی انسان وجود دارد. بنابراین فضای شهری در کیفیت زندگی مردم فوق العاده مؤثر است. برخورداری از انضباط کافی در فضای شهری مردم را دعوت میکند به اینکه منضبط باشند. همۀ ما این موضوع را تجربه کردیم که وقتی از کوچه ای رد شویم که پر از آشغال است، ابایی از اینکه دستمال کاغذیای که در دستمان است را به زمین بیندازیم، نداریم، اما اگر در مکانی بسیار پاکیزه قرار بگیریم، رفتارمان به گونۀ دیگری خواهد شد. بدین صورت کیفیت فضا انسان را دعوت میکند تا رفتار خاصی از خود نشان دهد. اگر فضای اطراف ما، مثلا فضای سبز، با صورت و ترتیبی در اختیار ما قرار بگیرد که نمایانگر ارزش های ویژۀ طبیعت باشد، آن فضا به انسان میآموزد که برای عناصر گوناگون طبیعت همچون آب، آسمان، درخت، خاک و غیره احترام قائل شده و با درک ارزش حقیقی آن به چشم«آیت الهی» به آنها بنگرد. امروزه در فضاهای شهری ما نوعی عجله و شتاب برای گذراندن زندگی روزانه وجود دارد و کمتر انسان را به آرامش، متانت، امنیت و لذت بردن از زیبایی دعوت میکند. معماری و شهرسازی خود به تنهایی میتواند شرایطی را به وجود آورد که بتواند برای انسان هایی که در آن زندگی میکنند یک مربی و معلم باشد، چرا که تمام فعالیت های انسان ها و انتخاب هایشان را تحت تأثیر قرار میدهد. بنابراین اگر ما از تأثیر فضا بر انسان غفلت کنیم در حقیقت یکی از مربیان خاموشی که دائماً در ارتباط با ماست را نادیده گرفته و به اهمیت آن توجه نکرده ایم. آیا وضعیت فضاهای شهری در تهران قابل اصلاح است؟ شورای شهر تا چه اندازه میتواند در این مسئله مؤثر باشد؟ وضعیت فضاهای شهر به وسیله شورای شهر و امثال آن تغییر زیادی نمیتواند بکند مگر اینکه روی این مسئله کار شود که تغییری در شکل زندگی مردم اتفاق بیفتد. در حال حاضر این امکان وجود ندارد چون ما هنوز با این مسئله مواجه هستیم که مردم میگویند من هر شکلی هستم ،باشم ولی فضایی که در آن زندگی میکنم باید فضای مطلوب و درجه یک باشد. این ممکن نیست چون معماری، فضای شهری و شهر اساساً آیینه ای است که شکل زندگی انسان را منعکس میکند. بنابراین اگر قرار بر این است که در کیفیت فضاهای شهری تغییری پیدا شود ابتدا باید تحولاتی در زندگی مردم رخ دهد. شما مدتی مدیر عامل تئاتر شهر بوده اید و با هنرمندان رابطۀ خوبی دارید. در نظر دارید چه اقداماتی را به عنوان عضو شورای شهر انجام دهید؟ یک موردی که الان بیشتر مورد توجه شهر است این است که فضاهایی درست کنیم که در آنها فعالیت فرهنگی و هنری اتفاق بیفتد؛ یعنی دنبال این هستیم که تعداد سینماها، تئاترها و ... بیشتر شود. افزایش این مکان ها کار خوبی است مسئله دیگر این است که شهر از ذهن هنرمندان و از نوع نگاه هنری بهره مند شود؛ یعنی هنرمندان بتوانند آن نگاه خودشان را در کیفیت ساماندهی شهر دخالت دهند. یک سیاست دیگر این است که شرایطی در شهر فراهم شود که محرک قوای هنرمندان باشد. هنرمند باید تغذیه شود. باید احساساتش تحریک شده فضای تنفسی باز آرام و بسیار لطیفی داشته باشد تا بتواند آثار هنری خلق کند. اگر الان از خود هنرمندان سوال کنیم، میگویند: ما در نوشتن آن داستان یا سناریو به جایی که شرایط مناسب را داشت، رفتیم، چندین مورد دیگر هم هست که الان فرصت اشاره به همه آنها نیست. زمانی هست که شهر شرایطی را ایجاد میکند تا هنرمندان آثار هنری خلق کنند و زمانی هم هست که شهر از آثار هنری هنرمندان بهره مند میشود و آنها را مورد استفاده قرار می دهد. گاهی جاهایی را فراهم میکند که هنرمندان بتوانند آنجا آثارشان را به منصه بروز برسانند، بنابراین رابطه شهر و هنرمندان یک رابطه بسیار تنگاتنگ و ویژه است، چرا؟ چون در حقیقت نبض یک زندگی لطیف و زیبا در دست هنرمندان قرار دارد و اگر بشود از آنها استفاده کرد میتوانیم به آن وضع مطلوب غایی برسیم.