ایمن سازی فراتر از مقاوم سازی

دکتر جواد نوفرستی* همه میدانیم که ایران کشوری حادثه خیز و به ویژه زلزله خیز است. پنجم دی ماه به مناسبت سالروز زلزله فاجعه بار بم روز ملی ایمنی در برابر زلزله نام گذاری شده است، معمولاً بعد از هر زلزله ویرانگر در یکی از مناطق کشور، برای مدتی مقوله مقاوم سازی سازه های ساختمانی در رأس اخبار و تحلیل های خبری و کارشناسی قرار میگیرد و بیش از هر زمان دیگری به این ضرورت انسانی و حیاتی پرداخته میشود ولی کاش فراموش نشود. به طور کلی سطح انتظارات و نگرش ها در ساختمان سازی در سه پله مطرح است: 1. پله اول- مقاوم ساختن: آیا ساختمان های ما و حتی ساخت و سازهای جدید ما، در برابر زلزله مقاوم اند؟ بیشک پاسخ منفی است. با وجود تلاش های ارزنده ای که در این جهت انجام شده است باید اعتراف کنیم بیشتر ساختمان های شهری و روستایی کشورمان، حتی ساخت و سازهای جدید چندساله اخیر نیز در برابر زلزله ای به بزرگی زلزله بم (5 دی 82) مقاوم نیستند. امیدواریم همه دست اندرکاران، مسئولان، مجریان، ناظران و ... تلاش کنند که ساختمان ها در برابر زلزله مقاوم باشند تا در صورت وقوع زلزله، آسیب ها و تلفات انسانی کاهش یابند. 2. پله دوم- ایمن ساختن: حال جای این سؤال باقی است که آیا حداکثر نیاز انسان ها و هم وطنان مان این است که ساختمانی مقاوم داشته باشند؟ اگر ساختمان در برابر قویترین زلزله احتمالی مقاوم بود، آیا این ساختمان، ایمن است و ساکنین آن در امنیت و آسایش هستند؟ جواب قطعاً خیر است و باید انتظارات خود و مردم را از کیفیت ساخت وساز مسکن بالاتر ببریم. متأسفانه زوایای پنهان ایمنی ساختمان ها در پس مقوله مقاوم سازی، پنهان مانده و مغفول میماند و حتی در طرح در دست تدوین بیمه ساختمان ها در دولت و مجلس، فقط پوشش بیمه ای در برابر زلزله و حوادث طبیعی مد نظر است. بدون شک ساختمان های مقاومی در کشور هست که خطرات جدی حریق و انفجار، برق گرفتگی، سقوط، گازگرفتگی و ... در آنها برای ساکنین وجود دارد. لذا ضروری است؛ با کمک همه دست اندرکاران بخش های فرهنگی کشور، مقامات مسئـول در بخش ساختمان و نهادهای قانونی که برای امنیت و حفظ جان انسان ها ارزش قائل اند، برای ایمن سازی یعنی فراتر از مقاوم سازی صرف، فرهنگ سازی و بسترسازی، قانونی و اجرایی بشود. این یعنی ضرورت تغییر نگرش و پارادایم ذهنی در ساخت مسکن که، مقاوم سازی کافی نیست و باید ساختمانی ایمن بسازیم که مقاوم بودن یکی از مؤلفه های ایمن بودن ساختمان است. 3. پله سوم- باکیفیت ساختن: درعین حال، به این واقعیت نیز باید توجه داشت که با توجه به پایان پذیر بودن منابع تولید انرژی یعنی انواع سوخت ها و در نتیجه اجرای قانون هدفمندی یارانه ها و آزادسازی تدریجی قیمت حامل های انرژی مانند کشورهای پیشرفته دنیا- ضمن توجه کامل به ایمنی ساختمان ها (ایمنی در برابر زلزله و دیگر حوادث اشاره شده به عنوان زوایای پنهان ایمنی)، از هم اکنون باید در زمان طراحی و ساخت ساختمان های جدید، از طریق اجرای کامل و صحیح مبحث 19 یعنی عایق بندی ساختمان ها و انتخاب درست سیستم های انرژی بر، به مقوله های مصرف بهینه انرژی، کاهش آلایندگی هوا، حفظ محیط زیست و ... بپردازیم و به تمام معنا، به رفاه و آسایش خانواده ها در ساخت وساز مسکن فکر کنیم. جمع بندی: اگر نخواهیم مثل کشورهای پیشرفته دنیا سخن از حرف های جدید آخرین پله یعنی ساختمان سبز، مصرف انرژی کم، حفظ محیط زیست و... بزنیم، ظلم بزرگ و نابخشودنی است که در ساخت وساز، ایمنی را فقط ایمنی در برابر زلزله تعریف کنیم و خدای نکرده در عمل، همین حداقل انتظار هم زیر سؤال باشد. توجه به کیفیت ساخت وساز مسکن، به افزایش عمر مفید ساختمان ها نیز میانجامد. • این سؤال را همه دست اندرکاران صنعت ساختمان میتوانند از خودشان بپرسند که ما در ساخت وساز مسکن جدید، در کدام مرحله قرار داریم؟ آیا ساختمان هایی که میسازیم مقاوم و ایمن هستند یا با کیفیت؟ امیداست حداقل در گذر از مفهوم مقاوم سازی به ایمن سازی، موفق عمل کنیم تا حداقل ساختمانی مقاوم بسازیم که بدون شک حق مسلم خریداران و ساکنین واحدهای مسکونی جدیدالاحداث است زیرا اگر این امر میمون و مبارک تحقق یابد، به هم وطنانی که قرار است در داخل این ساختمان ها سکونت یابند، خدمت بزرگی کرده ایم. برای تحقق این اهداف والای انسانی و اجتماعی، انتظار می رود دست اندرکاران صنعت ساختمان، ضمن رعایت و عمل به تمامی الزامات قانونی مباحث مقررات ملی ساختمان، بر اصول، سوگندنامه و اخلاق حرفه ای خود پایبند باشند. *عضو کمیته علمی و آموزشی شورای سیاست گذاری انجمن جامعه ایمن ایران