بازدید از تاریخ در لاله زار

زمانی که خبر می دهند قرار است با جمعی از اصحاب رسانه از مدرسه دارالفنون و خانه امین السلطان( اتحادیه )توسط کمیته پیگیری ثبت آثار تاریخی تهران بازدید و گزارشی از چگونگی آن تهیه کنیم شور و شعف وصف ناپذیری سراپای وجودم را فرا می گیرد.دیدن این اماکن از آن جهت شورانگیز است که یک سفر و بلکه فراتر از آن یک زندگی هرچند زودگذر اما لذت بخش در گذشته را برای بازدیدکننده مفتون هویت و تمدن خویش فراهم می آورد. بازدید از مراکز اینچنینی شاید برای هر کسی در طول عمرش میسر نشود. چرا که ورود به خانه اتحادیه و مدرسه دارالفنون کار راحتی نیست.اما این فرصت ناباورانه برایم به دست می آید تا همراه همکاران رسانه ای به هم فال و هم تماشا از این اماکن تاریخی بپردازم. قدم زدن در قدمگاه امیرکبیر اولین مکان تاریخی مورد بازدیدمان عمارت تاریخی دارالفنون است که توسط امیرکبیر ساخته شده است.قدم زدن و نفس کشیدن در خانه ای که روزگاری امیرکبیر ایران در آن قدم می زده ،حال و هوای عجیبی دارد. وارد حیاط عمارت که می شوم اولین چیزی که توجهم را به خود جلب می کند، کتیبه های کاشی کاری شده بالای سر در کلاس هاست. همه آنها را می خوانم.هر چیز که در جستن آنی آنی/مکن بد به کس گر نخواهی به خویش/اول اندیشه وانگهی گفتار/به فرهنگ باشد روان تندرست/صبر وظفر هر دو دوستان قدیمند/عقل ها را عقل ها یاری دهد طراحی این کتیبه ها را مهندس روسی به نام"مارکوف" بر عهده داشته که با توجه به حال و هوای آن موقع ایران،دست به طرح چنین کاشی هایی می زند. می گویند؛ امیرکبیر محل ساختمان را خود شخصاً در مجاورت کاخ های سلطنتی و در مکانی که سربازان آموزش نظامی می دیدند با موافقت ناصرالدین شاه انتخاب کرد و به میرزا رضاخان مهندس تبریزی که یکی از پنج محصل اعزامی به لندن در زمان عباس میرزا بود دستور تهیه نقشه ساختمان را داد. نقشه ساختمان با استفاده از طرح عمارت سربازخانه "ولیچ" انگلیس در اواخر سال 1229 آماده و محمدتقی معمار باشی مأمور احداث آن شد و کار را آغاز کرد. قسمت شرقی بنا در سال 1230پایان یافت. در سال 1308 (1348 قمری) ساختمان مدرسه به دستور اعتمادالدوله وزیر وقت معارف تخریب و ساختمان فعلی با نقشه مهندسی روسی ساخته شد. ساختمان دارالفنون زمان امیرکبیر هشتاد سال پا برجا ماند و با وجودی که همچنان قابل استفاده بود، در سال 1308 خورشیدی تخریب شد. در این سال میرزا یحیی خان اعتمادالدوله قراگزلو وزیر معارف وقت ساختمان اولیه را در هم کوبید و با نقشه و نظارت مارکوف روسی، ساختمان فعلی را به جای آن ساخت. علی اصغر حکمت وزیر فرهنگ وقت نیز در سال 1313 در شمال و جنوب، عمارتی را بر آن افزود. در حال حاضر در ورودی بنا در شمال شرقی مدرسه و رو به خیابان ناصرخسرو باز می شود. این دروازه به شیوه معماری سنتی دارای تاق زنجیره ای بلندی است. در دو سوی درگاه دو ستون استوانه ای نقره ای رنگ تاق این دروازه را نگه داشته است. درست بالای در دو لنگه ای چوبی و قهوه ای رنگ مدرسه واژه دارالفنون و سال تأسیس آن 1268 قمری را بر کاشی نوشته اند. این در که در یکی از چهار کنج مدرسه قرار دارد به فضایی هشتی مانند باز می شود که از سوی دیگر به فضای حیاط راه دارد. ساختمان دو طبقه مدرسه در زمینی مستطیلی بنا شده است. در رأس هر چهار ضلع چهار پلکان مارپیچی طبقه پایین مدرسه را به طبقه بالا متصل می کند. در حاشیه بیرون پله ها نرده آهنی تو پری نصب شده که مانع از سقوط افراد می شود. ساختمان کنونی سی و دو کلاس درس دارد.دوازده کلاس در دو طبقه ضلع شرقی و به همان اندازه در ضلع غربی و هشت کلاس در دو طبقه ضلع شمالی. سالن های نمایش و غذاخوری نیز در ضلع جنوبی ساخته شده اند. احتمالاً این دو سالن باید از همان بناهای اولیه دارالفنون باشد و مارکوف ساختمان کلاس ها را تخریب و بازسازی کرده است. 3 میلیارد تومان برای مقاوم سازی دارالفنون ابوطالب حافظی مدیر مدرسه دارالفنون در جمع خبرنگاران می گوید: دارالفنون، تا سال 76 به عنوان دبیرستان مورد استفاده قرار گرفت.بعد از انقلاب به عنوان مرکز تربیت معلم مورد استفاده قرار می گرفت و در طبقات بالا خوابگاه دانشجویان قرار داشت. میراث فرهنگی در سال 1375 این مکان را به ثبت رساند و از آن سال به بعد به دنبال مرمت و بازسازی آن بودند.از سال 84 اعتبار 2میلیارد تومانی برای مرمت آن تخصیص داده شد که 300 میلیون تومان در اختیار کارشناسان قرار گرفت. در 8 ماه اخیر مرمت دارالفنون در دستور کار وزارت آموزش و پرورش قرارگرفته و هم اکنون 500 میلیون تومان برای بازسازی سالن نمایش این مدرسه اختصاص داده شده است.به گفته حافظی، ساختمان اصلی حدود 7 هزارمتر مربع بنا دارد و از32 کلاس تشکیل شده که قرار است طبقه اول به مرکز اسناد و موزه تعلیم و تربیت اختصاص و طبقه دوم نیز به مرکز آموزش تبدیل شود. حافظی تاکید می کند: بیش از 2 میلیارد تومان برای مقاوم سازی مدرسه دارالفنون از سوی وزارت آموزش و پرورش در نظر گرفته شده تا در مقابل زلزله 8 تا 10 ریشتری مقاوم باشد. به گفته حافظی حدود 3 میلیارد تومان برای مرمت و مقاوم سازی مدرسه نیاز است و بر اساس پیش بینی های صورت گرفته 2 سال طول خواهد کشید. بازدید از خانه صدراعظم سه پادشاه پس از دیدار از دارالفنون به طرف خانه لاله زار و بازدید از خانه اتحادیه می رویم.خانه ای که بازدید خبرنگاران از آن ممنوع بود و چند وقت پیش با شکایت مالکان و طبق حکم دیوان عدالت اداری از ثبت آثار تاریخی بیرون آمد. وارد خانه که می شوم یک زمین لایزرع خشک می بینم که شهرام شهریار کارشناس گردشگری می گوید: مربوط به ساختمان حزب توده بوده و در 28 مرداد1332 به کلی آتش گرفته است.به سمت حیاط و عمارت اصلی می رویم. باید از دالان تاریک و تنگی عبور کنیم که به دلیل کوتاهی سقف آن باید سرت را خم کنی.از دالان که می گذری به محوطه اصلی می رسی.در محوطه اصلی آدم های زیادی دور هم جمع شده اند اما تو حیران شکوه و عظمت بربادرفته این خانه می شوی که روزگاری متعلق به امین السطان صدراعظم سه پادشاه دوران قاجار بوده است. تقریباً هیچ اثری از خانه باقی نمانده و فقط گچ بری ها و تزیینات دوره قاجاری را در عمارت می توان دید. شهرام شهریار درباره تاریخچه خانه می گوید:عمارت امین السلطان در تاریخ 12 تیر 1384 با شماره ثبت 12057 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. سپس با حکم دیوان عدالت اداری، خانه اتحادیه از فهرست آثار ملی خارج شد. خانه دایی جان ناپلئون به گفته شهریار،رحیم اتحادیه در سال 1295 شمسی این زمین را از وارثان امین السلطان خرید و با تفکیک آن به 30 سهم، آن را میان فرزندان خود تقسیم کرد. این خانه در دهه 50 لوکیشن سریال معروف «دایی جان ناپلئون» ساخته ناصر تقوایی بود و به همین نام نیز معروف شد. مزایده خانه اتحادیه در نهایت امر پس از خروج خانه اتحادیه از فهرست آثار ملی 2.2 سهم از سی سهم خانه در اردیبهشت سال 1392 به مزایده عمومی گذاشته شد. حمیرا اتحادیه یکی از مالکان خانه اتحادیه می گوید:ما برای هر نوع همکاری با شهرداری جهت حفظ و مرمت این بنای تاریخی آمادگی داریم. در سال های گذشته قرار بود این بنا از طرف شهرداری خریداری شود که با تعویض مدیریت شهری به تعویق افتاد.پس از آن سازمان میراث فرهنگی قرار بود این عمارت را خریداری کند، بودجه ای هم برای این کار پیش بینی شد که با تغییر مدیریت به باد فراموشی سپرده شد. حمیرا اتحادیه تاکید کرد: در حال حاضر تعدادی از سهامداران اقدام به فروش سهام خود کرده اند اما ما می خواهیم این بنای تاریخی حفظ شود. بابک اتحادیه یکی دیگر از ورثه می گوید:تمام تلاش خود را برای حفظ این بنای تاریخی انجام دادیم ولی هم اکنون قدرتی برای نگهداری آن نداریم. اتحادیه ادامه می دهد: من در این خانه تاریخی به دنیا آمده ام و 54 سال در اینجا زندگی کرده ام. وی افزود: حدود 8 سال پیش وضعیت تخریب این خانه تاریخی آغاز شد. البته این تخریب طبیعی بود و داخل ساختمان سالم است. از زمانی که سازمان میراث فرهنگی این بنا را زیرمجموعه آثار خودش قرار داد از مالکین خواست تا خانه اتحادیه را ترک کنند و تنها کسی که باقی ماند من بودم. حق اعتراض ندارید به دلیل رفتن مالکین این بنا فضای سبز آن از بین رفت و سازمان میراث فرهنگی که نتوانست این خانه را خریداری کند، دوباره به مالکینش بازگردانده شد. افراد بسیاری از بیرون از خانواده اقداماتی برای به دست آوردن این خانه و تبدیل آن به مرکز تجاری انجام دادند. دلیل این گردهمایی این است که خانواده اتحادیه هر کاری از دستش بر آمده انجام داده است، اما زورمان نمی رسد.چون با کسانی سروکار داریم که این ملک را می خواهند .حتی قیمت کارشناسی خانه را از 12 میلیارد تومان 5 سال پیش به 7 میلیارد رسانده اند.2 هزارمتر مربع از فضای خانه را در کارشناسی ها حذف کرده اند و می گویند حق اعتراض ندارید. وی با اشاره به اینکه خواسته ما این است که این فضا به فضای فرهنگی تبدیل شود، اما حق خانواده اتحادیه نیز در نظر گرفته شود،ادامه داد: اولویت ما این است تا این خانه را به کسی که می خواهد کار فرهنگی انجام دهد، بفروشیم اما متأسفانه شهرداری به یک نفر خارج از خانواده اتحادیه که پول و قدرت دارد می خواهد جواز بدهد تا تبدیل به مرکز تجاری و قسمتی از آن نیز حفظ شود. اتحادیه تصریح کرد: به هر حال ما نیاز به فروش این خانه داریم و درعین حال نیز می خواهیم این خانه حتماً حفظ شود امیدواریم این کار عادلانه انجام شود.