باز تعریف نظام مهندسی

گروه گزارش: بیژن نامدار زنگنه، متولد شهر کرمانشاه و دانش آموخته مقطع کارشناسی ارشد در رشته عمران از دانشکده فنی دانشگاه تهران است. مهندس زنگنه از سال 1356 به عضویت هیئت علمی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی درآمده و به تدریس در این دانشگاه پرداخت. او در فاصله سال های 1359 تا 1361 به عنوان معاون فرهنگی وزیر ارشاد در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و در سال 1361 به عنوان عضو شورای مرکزی جهاد سازندگی در این نهاد مشغول به کار شد. در سال 1362 به عنوان نخستین وزیر جهاد سازندگی، از مجلس شورای اسلامی رأی اعتماد گرفت و تا سال 1367 قریب پنج سال عهده دار این سمت بود. در سال 1367 به سمت وزارت نیرو منصوب گردید و تا سال 1376 به مدت 9 سال در این سمت به فعالیت خود ادامه داد. در مردادماه سال 1376 به سمت وزیر نفت انتخاب و تا سال 1384 به مدت هشت سال عهده دار این سمت بود. وی مجموعاً قریب 22 سال در سه وزارتخانه جهاد سازندگی، نیرو و نفت عهده دار سمت وزارت بود و از همین رو به شیخ الوزراء معروف شده بود. مهندس زنگنه همچنین در سال 1375 به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزیده شد و تا 24 اسفند 1390 عضو این مجمع بود. وی هم اکنون عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی میباشد و قریب 23 سال نیز در شورای اقتصاد که بالاترین مرجع تصمیم گیری در امور اقتصادی کشور میباشد، عضویت داشته است. در شانزدهمین اجلاس هیات عمومی سازمان نظام مهندسی که به تازگی در جزیره کیش برگزار شد با شیخ الوزراء در خصوص آینده این سازمان گفتگو کردیم که در ادامه میخوانید. لازم به ذکر است که مهندس نامدار زنگنه در این گفتگو از ترکیب «وزارت مسکن» استفاده کرده است که بعید نیست این امر به علت پیش بینی و یا اطلاع ایشان از تفکیک دو وزارتخانه راه و ترابری و مسکن و شهرسازی در آینده ای نزدیک از یکدیگر بوده باشد! علی ایحال، ما هم گذاشتیم این وزارتخانه همچنان «وزارت مسکن» بماند! پیام ساختمان:به نظر شما سازمان نظام مهندسی در دوره جدید باید به چه سمتی برود؟ به نظر من در دوره جدید، بزرگ ترین چیزی که باید دنبال شود، تعریف مجدد جایگاه نظام مهندسی و نسبت آن در رابطه با دولت است. چون جایگاه فعلی و همچنین نسبتی که با دولت دارد ، شایسته تشکیلاتی سطح بالا و حرفه ای در سطح مهندسان کشور و ساخت و سازهای ما نیست، بلکه الآن سازمان نظام مهندسی بیشتر واحدی کمکی برای وزارت مسکن است! یعنی همه چیز در دست وزارتخانه است و فقط اسمش این است که سازمانی مستقل است. مهندسان زحمت میکشند و انتخابات برگزار میکنند ولی خود مهندسان کاری نمیتوانند بکنند بلکه همه چیز در وزارتخانه انجام میشود. به نظر من سازمان نظام مهندسی در حد یک اداره وزارت مسکن شده است. این سازمان باید احیا شود تا جایگاه آن متناسب شرایطی که ما میخواهیم باشد و از اینکه همه تصدیها در دست دولت باشد دوری کنیم و تا جایی که ممکن است به آن، در حد نهادهای حرفه ای جا افتاده و تعریف شده در سطح جهانی اعتبار و همچنین مأموریت و وظیفه بدهیم و از آن مسئولیت بخواهیم تا بتواند کار کند و بدون اینکه پولی از دولت بخواهد کیفیت حرفه ای را بالا ببرد. به نظر من مهم ترین بحث، نسبت سازمان با دولت است. پیام ساختمان:چنین چیزهایی به قوانین جدید نیاز ندارد؟ ممکن است این کارها قانون بخواهد. قانون که چیز عجیب و غریبی نیست، دولت لایحه میدهد و از آن دفاع میکند و قانون میشود. به نظر من نظام مهندسی حداقل باید همان جایگاهی را برای مهندسان و حرفه مهندسی داشته باشد که نظام پزشکی برای هیئت های پزشکی و درمان دارد. به نظر من این حداقل چیزی است که ما مهندسان باید بخواهیم. الآن صلاحیت یک مهندس را نظام مهندسی نمیتواند تعیین کند و هر کاری میکند با نظر وزارت مسکن است و در آخر هم اوست که اجازه کار میدهد . در واقع سازمان تعیین کننده هیچ چیز نیست. پیام ساختمان:غیر از اینها چه اقداماتی باید انجام دهد؟ باید در جهت ارتقای جایگاه مهندسی از طریق آموزش های حرفه ای و کاربردی ( نه آموزش های نظری که دانشگاه ها میدهند) فعالیت کند؛ مطالبی کاربردی که متناسب با حرفه است و نیاز آن از میدان کار حاصل میشود. باید برای این آموزش ها سرفصل هایی با روش های جدید آموزشی مثل آموزش الکترونیک و مجازی و سایر روش ها تدوین شود و تقریباً به شکل مجانی در اختیار مهندسان قرار بگیرد.همچنین باید کمک شود تا تواناییهای مهندسان بالا رود، چون مهندسان به چیزهایی نیاز دارند که در حال حاضر از آنها استفاده نمیکنند؛ مسائلی درباره کسب وکار و مسائلی که هیچ کدام از گرایش های مهندسی آموزش آنها را نمیبیند ولی مهندسی که میخواهد در این حرفه بماند به این آموزش ها نیاز دارد. این آموزش ها موجب توانمندسازی و موفق سازی مهندسان است. مثلاً امسال نظام مهندسی استان تهران چند دوره آموزشی مثل آموزش مسائل مالیاتی را برگزار کرد که خیلی مورد استقبال قرار گرفت، به هر حال یک مهندس نیاز دارد که بفهمد کارهای مالیاتی چگونه است. مسئله دیگر این است که نظام مهندسی باید با سازمان های نظام مهندسی مشابهش در خارج از کشور ارتباط داشته باشد. یا به عنوان عالیترین نهاد مهندسی در حوزه ساختمان باید بتواند پیگیر مطالبات این قشر و مهم تر از آن حرفه مهندسی باشد، چون حرفه مهندسی از مهندسان مهم تر است. پیام ساختمان: در حال حاضر به گفته دوست و دشمن کیفیت ساخت و سازهای ما حداقل یک سوم ساخت و سازها در کشورهای پیشرفته است. نقش مهندسان به ویژه مهندسان ناظر را در کیفیت نازل ساخت وساز چه قدر میدانید؟ نباید فقط سراغ مهندس ناظر رفت چون او یک حلقه از فرایند و زنجیره ای است که میتوان آن را «نظام فنی و اجرایی ساخت و ساز ساختمان در کشور» نامید. این نظام هنوز تبیین و تعریف و طراحی نشده است. قبل از او طراح، مجری، پیمانکار، سازنده و ... هستند که همه باید کارهایشان را درست انجام دهند تا نتیجه یک محصول خوب باشد وگرنه نمیشود فقط از یک نفر انتظار نتیجه مطلوب داشت. همه باید باشند و در این فرایند همه بخش ها باید دیده شود. نظام فنی و اجرایی برای مهندسان کار و اشتغال ایجاد میکند ولی به نظر من نباید هدفش ایجاد کار باشد بلکه باید هدف بهبود کیفیت ساخت و ایمنی ساختمان و حفظ و بهره وری بالاتر از سرمایه های ملی باشد تا با این کار عمر ساختمان بالا برود و در برابر حوادث و بلایای طبیعی ایمن باشد تا مردم خیالشان راحت باشد. این کارها را باید آن نظام فنی و اجرایی انجام دهد و مهندسان میتوانند آن نظام را بهتر از هر کس دیگری ایجاد کنند. البته باید با هماهنگی وزارت مسکن باشد ولی باید نظام مهندسی بعداً به دنبال اجرای آن باشد البته در تمام اجزای اجرا. در نظام فنی و اجرایی اگر دولت قصد انجام کاری 10 میلیارد تومانی داشته باشد نوعی تعیین صلاحیت برای آن هست و اگر 50 میلیاردی باشد نوعی دیگر. اگر قصد فقط ساخت ساختمان باشد شرکت های خاصی میتوانند مشارکت کنند و اگر اجرای ساختمان با تأسیسات باشد شرکت هایی دیگر و ... همه اینها تعریف شده و مقررات خاص خودش را دارد و جا افتاده است. درحالیکه چنین چیزهایی در نظام مهندسی نیست و ما فقط بلدیم یقه مهندس ناظر را بگیریم، کسی که نقش زیادی نداشته و همه تخصص ها را هم ندارد. از طرف دیگر ما در حال حاضر خیلی به اشخاص حقیقی اتکا میکنیم. اینکه تا چه حد باید به اشخاص حقیقی در نظام فنی و اجرایی ساخت وساز اتکا کرد و چه قدر به شخصیت های حقوقی، چیزی است که در حال حاضر تدوین نشده و باید تدوین و تعریف شود و البته زمان و کار میبرد و آرام آرام باید اینها را اجرا کرد. بعد از آن مسئولیت ها و حدود آن روشن و مشخص میشود تا در هر جایی که به تخلفات ساختمانی رسیدگی میشود، نگویند مهندس ناظر را بگیرید! درحالیکه در شرایط فعلی از وظایف مهندس ناظر تعریف خاصی ارائه نشده است. پیام ساختمان: ولی در قانون نظام مهندسی وظایف مهندس ناظر تعریف شده است! به صورت کلی تعریف نشده است. فقط میگوید باید نظارت کند ولی این چه نظارتی است؟ نظارت مقدمات میخواهد. در چیزی که یک نفر دیگر طراحی کرده و دیگری ساخته و تجهیزات آن را شخص دیگری میسازد و برای هر بخشی هم پیمانکاران متفاوتی وجود دارد، این مهندس ناظر چه قدر حق و توان دارد که جلوی تخلف و کار دیگران را بگیرد و اگر حرفی بزند چه قدر به حرفش عمل میکنند؟ اینها با استفاده از تجاربی که در نظام فنی و اجرایی دولتی داریم و تجارب سایر نقاط دنیا باید تعریف شود.