پارس جنوبی را دریابیم

رضا گلین شریف الدینی اگرچه دولت در چند سال اخیر سرمایه گذاری گسترده ای در بخش اکتشاف و استخراج نفت و گاز انجام داده ولی تعدد منابع، کمبود امکانات فنی و از همه مهمتر اعمال تحریم های ناخواسته علیه کشور باعث شد اهداف از پیش تعیین شده به طور کامل محقق نشود. در مقابل، کشورهای همسایه با سرمایه گذاری هنگفت در این بخش، گوی سبقت را از ایران ربوده اند و کار به جایی رسیده که غیر مستقیم، برخی از منابع نفت و گاز ایران در میادین مشترک را تهدید میکنند. پارس جنوبی از میادین بزرگ انرژی جهان در خلیج فارس است که چگونگی دستیابی به منابع گازی آن همواره بین ایران و قطر محور مناقشه بوده است. قطر حداقل یک دهه زودتر از ایران دست به کار شده و با کمک متخصصان خارجی از این منابع مشترک استفاده میکند. ایران اما دیر به فکر افتاده ولی مصمم به جبران عقب ماندگی است تا ضمن تامین گاز مصرفی کشور، صادرات این سوخت استراتژیک را به کشورهای همسایه شتاب بیشتری دهد. این در حالی است که کارشناسان انرژی خواستار تسریع در اجرای پروژه های دولت در میادین مشترک هستند. مهندس سید عماد حسینی، مشاور عالی موسسه مطالعات بین المللی انرژی و سخنگوی سابق کمیسون انرژی مجلس، پاسخگوی سوالات خبرنگار پیام ساختمان است. پیام ساختمان:پارس جنوبی به میدان رقابت ایران با قطر بر سر تصاحب انرژی تبدیل شده، چگونه میتوانیم از ظرفیت های این بخش در راستای تامین منافع کشور استفاده کنیم؟ پارس جنوبی و منابع مربوط به آن ملی است و با توجه به منافع مشترک با کشورهای همسایه باید به بهترین شکل از آن استفاده شود ولی تاکنون نتوانسته ایم در بهره گیری از منابع موجود موفق عمل کنیم. دلایل مختلفی در این ناکامی دخیل هستند که امیدواریم با روی کار آمدن دولت جدید و تغییر تحولاتی که در وزارتخانه نفت خواهیم داشت، پروژه های اکتشافی با سرعت بیشتری انجام شود. ضمن اینکه با شعار نمیتوانیم کارها را به پیش ببریم بلکه باید در عمل سهم خواهی خود را نشان دهیم. در حال حاضر عقب ماندگی ایران در برداشت از منابع گاز پارس جنوبی محسوس است، حداقل یازده سال از قطر عقب هستیم. آنها برداشت را زودتر از ما شروع کردند و اکنون هم با سرعت پیش میروند. بنابراین نباید فرصت را بیشتر از این از دست بدهیم زیرا با استخراج بیشتر ارزش افزوده و ارزآوری بیشتری خواهیم داشت. یک دهه را از دست دادیم اگر در چهار سال آینده هم اقدام نکنیم، بعد از آن سرمایه گذاری در این بخش بیفایده خواهد بود. پیام ساختمان:با توجه به اینکه میادین مشترک دیگری هم با سایر کشورهای منطقه داریم، آیا وقوع این مشکل، زنگ خطر نیست؟ نگرانی از این بابت است که اگر دیر اقدام کنیم مخازن نفت و گاز ایران توسط سایر کشورها تخلیه خواهد شد. از طرف دیگر در اعماق زمین مرز مشخص وجود ندارد و رژیم حقوقی استفاده از منابع مشترک به طور مشخص تعریف نشده است، دقیقاً به همین دلیل قطر با حفاریهای افقی و عمودی، منابع گاز ما را به سمت خود میکشد. البته ما میادین آزادگان و یادآوران، آرش و... را هم داریم، بنابراین اگر زودتر اقدام نکنیم، وضعیت مشابه پارس جنوبی تکرار خواهد شد. پیام ساختمان:یکی از مقتضیات بهره برداری مفید از منابع نفتی، انجام مطالعات و تحقیقات میدانی است، آیا در این بخش موفق عمل شده و یا اینکه مشکل را در جای دیگری میبینید؟ آن گونه که من اطلاع دارم، مطالعات لازم از قبل انجام شده، ولی بخشی که ما در آن ضعف داریم، نحوه استخراج و بهره برداری از میادین مشترک است. در سال های اخیر تحریم های اعمال شده علیه ایران باعث کند شدن روند بهره برداری شده است. ضمن اینکه ما در بخش بهره بردای با کمبودهای زیادی مواجه بودیم. مشکلات فنی، مهندسی، تهیه و نصب تجهیزات و... ضعف هایی هستند که باعث شدند ما نتوانیم آن طور که شایسته است از میادین مشترک استفاده کنیم. پیام ساختمان:در بخش تامین منابع مالی چطور، در این بخش هم کاستی داریم؟ شاید به لحاظ مالی شرایط تا حدودی بهتر باشد ولی از ثبات لازم برخوردار نیست. در دولت نهم و دهم، در بیشتر موارد بودجه های لازم صرف اجرای پروژه های عمرانی کشور شد و بودجه صنعت نفت کاهش پیدا کرد، بنابراین نتوانستیم آن طور که شایسته است در بخش اکتشاف سرمایه گذاری کنیم. در حالی که میتوانستیم در هشت سال گذشته حداقل 150 میلیارد دلار سرمایه گذاری داشته باشیم و از بخش خصوصی کشور که خواهان توسعه میادین نفتی بودند حمایت کنیم. پیمانکاران داخلی میتوانستند ضعف ها را پوشش دهند ولی این اتفاق نیفتاد و بودجه کشور در مسیر دیگری خرج شد در حالی که ما باید حداقل تولید صیانتی از مخازن مشترک را در اولویت قرار میدادیم و تکنیک های مختلفی برای استخراج نفت از میادین مختلف به کار میگرفتیم تا در آینده با نگرانی مواجه نشویم. البته تحریم هم مزید بر علت شد و در یک سال گذشته به اوج خود رسید و نتوانستیم از ظرفیت های کشور به شیوه بهینه استفاده کنیم. پیام ساختمان:پیمانکاران ایرانی در اجرای پروژه های پارس جنوبی چه نقشی داشتند، آیا توانستند نمره قبولی بگیرند؟ توان فنی پیمانکاران ایرانی نسبت به پیمانکاران خارجی پایین تر است، این مسئله باعث افزایش زمان اجرای پروژه ها میشود در حالی که با توجه به شرایط خاص منطقه باید زمانبندی اجرای پروژه ها کوتاه تر میشد. شاید پیمانکاران داخلی توانمندی در کشور داشته باشیم ولی هدف ما در میادین مشترک، دستیابی به حداکثر نتیجه در کوتاه ترین زمان است. البته برخی از مشکلات تاخیر در اجرای پروژه ها به دلیل تاخیر در پرداخت به موقع مطالبات به پیمانکاران داخلی بود، ضمن اینکه در گذشته میتوانستیم دانش فنی را وارد کشور کنیم. بخش مهمی از مدیریت این موارد به وزارت نفت مربوط میشد که در چند سال اخیر ضعیف عمل کرده است. پیام ساختمان:اعتبار پارس جنوبی به دلیل دارا بودن منابع غنی گاز است، فکر میکنید میتوانیم به این منابع برای تامین انرژی کشور تکیه کنیم؟ اتفاقاً حساسیت های موجود به خاطر همین مسئله است، ما باید برای تامین گاز کشور پشتوانه خوبی داشته باشیم. اگر ظرفیت گاز هر فاز پارس جنوبی به طور متوسط محاسبه شود؛ روزانه 50 میلیون لیتر گاز را به ذخایر کشور اضافه میکند. از طرف دیگر، میعانات نفتی و گازی ما 40 هزار بشکه در هر فاز خواهد بود که ارزشی برابر نفت خام خواهد داشت، در این صورت حتی میتوانیم به کشورها همسایه گاز صادر کنیم. در حال حاضر این موضوع در دستور کار مسئولان قرار گرفته و رایزنیهای خوبی با پاکستان و هند انجام شده است. ایران موقعیت ژئوپلتیک مناسبی در خاورمیانه دارد و همسایگان شرقی و غربی کشور نیازمند گاز ایران هستند. ممکن است خط انتقال گاز به پاکستان و هند پس از توسعه به سمت چین برود. از طرف دیگر میتوانیم از طریق ترکیه گاز را به کشورهای اروپایی صادر کنیم. بنابراین فعال سازی پارس جنوبی به اقتصاد کشور کمک بزرگی خواهد کرد. پیام ساختمان:توافق با کشورهای مشترک المنافع در میادین نفتی به منظور استفاده از توانمندیهای فنی آنها چه نتایجی به دنبال دارد؟ ضمن اینکه قرار است با کشور عراق در زمینه استخراج منابع مشترک نفت و گاز همکاری کنیم. این گونه همکاریها یک سری مشکلات جدید را ایجاد خواهد کرد؛ ضمن اینکه نحوه همکاری هم مهم است، قاعدتاً منافع آنها بیشتر از ما خواهد بود در حالی که اگر مستقل ولی با برنامه عمل کنیم، منافع بیشتری نصیب ما خواهد شد. البته قضیه عراق متفاوت است. اگرچه بحث هایی در این خصوص انجام شده ولی قطعی نیست ولی اگر بخواهیم در استخراج میادین مشترک همکاری کنیم باید قبل از هر گونه اقدام عراقیها، دست به کار شویم. به نظر من باید بیشتر از همه مناسبات بین المللی را تقویت کنیم و در سازمان های تاثیرگذار مثل اکو، اوپک و... فعال تر از گذشته حضور داشته باشیم.