آب را شیرین کنیم

گروه تاسیسات: هر نقطه از زمین را که بکاوید در نهایت به آب خواهید رسید. اما مسئله اصلی کیفیت آب است که در تمام نقاط یکسان نیست. بو و طعم بد و از همه مهمتر شوری آب باعث میشود برای دستیابی به آب شرب باکیفیت دست به دامان دستگاه های تصفیه آب و در اصطلاح عام تر؛ آب شیرین کن ها شویم. اگرچه در ایران استفاده از این دستگاه ها برای مناطق خاصی تجویز شده اند ولی رد پای آنها را حتی در پایتخت کشور که به گواه کارشناسان بهترین آب جهان را دارد نیز شاهد هستیم. معرفی و بیان عملکرد آب شیرین کن ها، آب شور و بیکیفیت را از طریق فرایندهای مختلف فیزیکی و شیمیایی، به آب شیرین تبدیل میکنند. در حال حاضر دو نوع کلی آب شیرین کن در بازار موجود است یک سری از این دستگاه ها خانگی و سری دیگر صنعتی هستند. آب شیرین کن های خانگی با توجه به مناطق مختلف و کیفیت آب مورد استفاده قرار میگیرند این تجهیزات در زیر سینک ظرفشویی نصب شده و با اتصال آب لوله کشی شهری میتوانند در روز حدود 45 لیتر آب را به مصرف کننده تحویل دهند. محسن جعفری، مدیر فنی شرکت رسوب گیری و تصفیه آب در این خصوص به پیام ساختمان میگوید: در استان های جنوبی که دارای آب شرب مناسبی نیستند مردم به این نتیجه رسیدند که از دستگاه های آب شیرین کن استفاده کنند و کسانی هم که امکان تهیه این دستگاه ها را ندارند آب شرب و تصفیه شده خود را به صورت آزاد خریداری میکنند. برعکس، در جاهایی مثل تهران، مشهد، اصفهان و... که آب سالم تری دارند، مردم کمتر به استفاده از این دستگاه ها راغب هستند و انتظار دارند، ادرات آبفا سلامت آب از تضمین کنند. جعفری در خصوص عملکرد آب شیرین کن ها توضیح میدهد: این دستگاه ها طی چهار الی پنج نوبت آب را تصفیه میکنند و در مراحل مختلف ذرات معلق، بو، رنگ، باکتریها و میکروب های داخل آب گرفته شده و در نهایت یک آب سالم آماده میشود. اگرچه این دستگاه ها توانایی تولید آب خالص را دارند ولی به این خاطر که تمام املاح آب گرفته شده است، قابل آشامیدن نیست و در صورت استفاده حتی بسیاری از املاح بدن جذب آنها شده و دفع میشود. برای کنترل این موضوع باید تجهیزات جانبی دیگری برای دستگاه های آب شیرین کن در نظر گرفت. تفکیک بازار مصرف مدیر فنی شرکت رسوب گیری و تصفیه آب با تاکید بر جدا بودن بازار مصرف آب شیرین کن ها میگوید: دستگاه های آب شیرین کن صنعتی به دلایل دیگری توجیه میشوند. شما صنعت فولاد، نفت و گاز و پتروشیمی را در نظر بگیرد؛ تعداد کارکنانی که در این مجموعه ها مشغول فعالیت هستند حداقل 200 نفر است که روزانه 50 لیتر آب مصرف میکنند به عبارت دیگر روزانه به یک متر مکعب آب شرب نیاز دارند در حالی که فرایندها تولیدات این مجموعه به یک چیزی در حدود 100 متر مکعب در شبانه روز آب نیاز دارد بنابراین تنها یک درصد از آب مورد نیاز به مصرف شرب میرسد و 99 درصد از آب صرف کمک به چرخه تولید میشود. معمولاً دستگاه های صنعتی با توجه به نیاز کلی و در ابعاد بزرگتر مورد استفاده قرار میگیرند. بنابراین قبل از همه باید هدف خود را از تصفیه آب مشخص کنیم و اینکه چه کیفیتی از آب را میخواهیم زیرا دستگاه های تصفیه آب بر اساس نیاز مصرف کنندگان ساخته میشوند. با توجه به اینکه مشکل کم آبی در اکثر نقاط کشور وجود دارد شیوه ای که اکنون در اغلب نقاط کشور مورد استفاده قرار میگیرد حفر چاه به منظور تامین آب شرب مورد نیاز است در این گونه موارد ممکن است به دلیل نفوذ فاضلاب های خانگی و صنعتی کیفیت آب شرب با تهدید مواجه شود. جعفری در این خصوص توضیح میدهد: دستگاه های آب شیرین کن با توجه به نوع منطقه و کیفیت آب آنجا مورد استفاده قرار میگیرد. در مناطق شمال ایران به خاطر وسعت منطقه و پراکندگی جمعیت، اکثر مردم از آب چاه استفاده میکنند که در عمق بسیار کم قابل دسترسی است. در این گونه مناطق لزوماً باید از دستگاه های تصفیه آب استفاده کنند زیرا احتمال آلودگی آب های سطحی وجود دارد ولی در مناطق کوهستانی و مرتفع که آب با کیفیت تری دارند استفاده از دستگاه های آب شیرین کن توصیه نمیشود. مراحل تصفیه آب تصفیه آب شامل سه مرحله فیزیکی، شیمیایی و گندزدایی است. تصفیه فیزیکی به کمک بسترهای شنی و گندزدایی با کلر در ادرات آبفا انجام میشود. در آب شیرین کن های صنعتی هم این موضوع مصداق دارد با این تفاوت که در آب شیرین کن های صنعتی از ممبراین استفاده میشود و یون های فلزات سنگین و سولفات و سولفید را از آب حذف میکنند ولی این موارد به خاطر مقرون به صرفه نبودن در ادارات آبفا انجام نمیشود. حمید صالحی، مهندس مکانیک سیالات و کارشناس سیستم های تصفیه آب به خبرنگار پیام ساختمان میگوید: ساده ترین و اقتصادیترین روش شیرین کردن آب استفاده از غشای نیمه تراوا به نام ممبراین است که تکنولوژی آن «اسموز معکوس» نامیده میشود. در قدیم از روش حرراتی استفاده میکردند یعنی آب را تبخیر میکردند و با عبور از یک محفظه ای که با کمک هوا خنک میشد، عمل تقطیر انجام میگرفت. استفاده از حرارت به علت بالا رفتن قیمت سوخت و ایجاد گازهای گلخانه ای از دستور کار خارج شد و هم اکنون بهترین روش استفاده از قشای نیمه تراوا یا ممبراین است. وی ادامه میدهد: آب شیرین کن های صنعتی مدل های زیادی دارند، آنهایی که استیج ممبرانی دارند از کیفیت پالایش بهتر و بالاتری برخوردار هستند. آب شیرین کن های کامل هم مراحل تصفیه فیزیکی و تصفیه شیمیایی را با هم دارند. البته یک سری فاکتور های دیگر هم ممکن است به آنها اضافه شود. مخزن، فشارسنج و قطعه دیگری به نام «کاتریج کاربن اکتیو» که بو و طعم آب را میگیرد و به کیفیت آب کمک میکند. از طرف دیگر، در یک سری از آب شیرین کن ها بعد از مخزن قطعه ای به نام پست فیلتر قرار دارد که یون های لازم برای آشامیدن آب را دوباره احیا میکند ولی همه آب شیرین کن ها این گونه نیستند. به گفته صالحی، سه روش برای گندزدای آب وجود دارد؛ یکی استفاده از ماده کلر است دیگری استفاده از ازن است. مزیت کلر ماندگاری زیاد است ازن سرعت واکنش بسیار زیادی دارد و احتمال اکسیده شدن لوله وجود دارد و بنابراین کمتر مورد استفاده قرار میگیرد ولی استفاده از اشعه لامپ یو.وی روش مناسب تری بوده و اثرات مخرب کمتری دارد. در خصوص بطریهای آب معدنی این کار انجام میشود پس از بسته بندی در خط تولید بعد از پلمپ شدن از داخل محفظه ای عبور داده میشود که اشعه ماورای بنفش در آنجا زیاد است. این اشعه تمام موجودات میکروب های داخل آب را ار بین میبرد و چون در بطری بسته است در کیفیت آب تاثیرگذار نیست و میکروب های کشته شده در بطریها پس از مصرف انسان از طریق گوارش دفع میشوند. توجیه آب شیرین کن ها وظیفه دستگاه های آب شیرین کن کمک به افزایش کیفیت منابع آبی کشور است ولی از آنجا که هزینه های پالایش آب شور بسیار بالاست، دولت کمتر به این سمت میرود. در شهرهای جنوبی کشور به دلیل شرایط خاص منابع آبی، تامین آب شرب سالم از طریق ادارات آبفا به مناقصه گذاشته میشود و استفاده از دستگاه های تصفیه و آب شیرین کن در اولویت قرار دارد. مهندس صالحی، میگوید: از آنجا که میزان ظرفیت آب سدهای کشور در حدی نیست که بتواند مصرف آب شرب همه مردم را تامین کند، بیش از نیمی از آب هدایت شده در لوله کشیهای شهری از طریق آب چاه های زیرزمینی تامین میشود. به این معنی که هر کدام از سازمان های آب منطقه ای چند حلقه چاه دارند که آب را استخراج کرده و پس از عبور از فیلترشنی و افزودن کلر وارد لوله کشی شهری میکنند. با این حال امکان آلودگی منابع آبی زیرزمینی از طریق نفوذ فاضلاب وجود دارد. به اعتقاد این کارشناس تاسیساتی، اگر در مسیر انتقال آب احتمال نفوذ آلودگی و عفونت وجود نداشته باشد، گندزداییزدایی در مبداء به لحاظ اقتصادی به صرفه تر است در غیر این صورت چاره ای نیست که در مقصد این کار توسط دستگاه های تصفیه آب انجام شود. به طور کلی در هر جا که احتمال آلودگی منابع آب وجود دارد، استفاده از دستگاه های آب شیرین کن توجیه پذیر است، اطمینان از این مسئله با یک آنالیز ساده آب امکان پذیر خواهد بود.