مهندسی ارزش در خدمت توسعه

گروه ساخت و ساز: مهندسی ارزش یکی از راهکارهای شناسایی فرصت های بهبود در طراحی و اجرای پروژه هاست که مزایای بسیاری برای صنعت کشور، از جمله صنعت ساختمان، میتواند داشته باشد. اما متأسفانه در مورد این ابزار و روش آن، چنانکه باید آگاهی وجود ندارد. به ویژه در صنعت ساختمان که سال هاست تحت سیطره اشخاص حقیقی قرار دارد و شرکت ها و تعاونیهایی که از دانش صنعت ساختمان بهره داشته و توانایی اِعمال استانداردهای لازم این صنعت از جمله ارزش سنجی را دارند، حجم کمی از ساخت وساز را به خود اختصاص میدهند. در مورد معنا و دامنه مهندسی ارزش با علیاصغر جلال زاده از اعضای هیئت مؤسس انجمن مهندسی ارزش ایران گفتگو کرده ایم که مشروح آن را در زیر میخوانید: پیام ساختمان: از منظر مهندسی ارزش چه معیارهایی در صنعت ساختمان باید لحاظ شود و مهندسی ارزش در صنعت ساختمان چه جایگاهی دارد؟ مهندسی ارزش رویکردی کارکردگرا، ساختار یافته، خلاق و بر اساس خرد جمعی است. در صنعت ساختمان نیز مانند دیگر صنایع که پروژه ها بر اساس هدف و کارکرد صورت میگیرد باید از عقلانیتی که با مهندسی ارزش به دست میآید، بهره گیرند. مهندسی ارزش هم در صنعت و از جمله در صنعت ساختمان و معماری، کاربرد دارد. در مدیریت، این روش مدیریت ارزش نام دارد، به این ترتیب که هر تصمیم مدیریتی هزینه ای را ایجاد میکند و این هزینه باید به اندازه ارزشی باشد که به وجود میآورد. در صنعت ساختمان هر سازه ای بر اساس کارکردی ساخته و مورد بهره برداری قرار میگیرد. هدف مهندسی ارزش این است که کارکردها را تعریف کند و نسبت به هزینه ای که میشود ، ارزش کسب شده سنجیده میشود. به این ترتیب ارزشی که به دست میآوریم بایستی به اندازه هزینه ای باشد که صرف میکنیم. به عنوان مثال ساختمانِ یک بیمارستان را در نظر بگیرید؛ کارکرد بیمارستان درمان بیمار است، بنابراین هر جزء این سازه باید در خدمت این هدف قرار گیرد و هر قسمت آن کارکرد ویژه ای داشته باشد که در راستای درمان بیمار است. اگر برای فضایی از این بیمارستان نتوانیم کارکرد مفیدی تعریف کنیم و هزینه ای که برای آن کارکرد صرف کرده ایم متناسب با آن نباشد، یا هزینه را کاهش میدهیم یا کارکرد را بالا میبریم. این معنای مهندسی ارزش است. در بنایی که بر روی آن مهندسی ارزش صورت گرفته سطح زیربنا به مقدار قابل توجهی کاهش پیدا میکند، سطوح غیر لازم و تلف شده با نگاه خلاقانه مهندسی حذف میشوند، با حذف این فضاها، هزینه های سرمایه گذاری نیز حذف میشود و هزینه های طولِ دوره بهره برداری مانند گرمایش، سرمایش، مصرف انرژی ، برق، و رفت و آمدهای کارکنان کاهش مییابد. وقتی در مهندسی ارزش میگوییم میخواهیم هزینه ها را کاهش دهیم، منظور از هزینه طول عمر است یعنی هزینه های سرمایه گذاری و هزینه های ریسک به همراه هزینه های بهره برداری و نگهداری که در صنعت ساختمان- به مانند دیگر صنایع هم بسیار کاربرد دارد و هم بسیار ضروری است. پیام ساختمان: با این توصیف جایگاه مهندسی ارزش را در ایران چگونه میبینید؟ آیا در پروژه های ساختمانی و عمرانی از این روش استفاده میشود؟ متأسفانه علیرغم مصوبه سازمان برنامه و بودجه که مهندسی ارزش را برای پروژه های بالای 10 میلیارد تومان اجباری کرده بود، از این روش استفاده نشده و پیگیری هم نمیشود که مسئول اتلاف این سرمایه های ملی کیست؟! در مرحله توجیه اقتصادی و فنیِ هر پروژه ای، فایده و ارزش را با بازگشت سرمایه مقایسه میکنند نه اینکه حداقل هزینه لازم برای آن کارکردها چه بوده است. دوم در پروژه ها ریسک را در نظر نمیگیرند درحالیکه از سال 2000 به بعد در مطالعات مهندسی ارزش یا مدیریت ارزش ریسک را هم جزو هزینه ها منظور میکنند و همزمان مدیریت ریسک و تحلیل ریسک را انجام میدهند. به گمان من لازم است در همه پروژه های شهری و عمرانی و کارهای مدیریتی، مهندسی ارزش صورت گیرد تا از طریق خرد جمعی و با مدیریت ریسک تصمیم گیری بهینه مدیریتی اتخاذ شود. پیام ساختمان: گویا مهندسی ارزش برای پروژه های بزرگ عمرانی بیشتر مطرح است. اما بسیاری از ساختمان های کشور را اشخاص حقیقی انجام میدهند که شاید دانشی از مهندسی ارزش و حتی صنعت ساختمان ندارند. به نظر شما این روش را چگونه میتوان نهادینه کرد؟ با توجه به مزایایی که این روش دارد و فرهنگ سازی صورت گرفته در خصوص آن، در همه جای دنیا ابتدا بخش دولتی و عمومی و سپس بخش خصوصی از آن استفاده میکنند. فرهنگ سازی هم مستلزم این است که رسانه های گروهی و عمومی این روش را معرفی کرده و به جامعه بشناسانند. اگر شناخته شود قطعاً به نفع بخش خصوصی است که از روش مهندسیِ ارزش استفاده کنند، چرا که منافعِ کاهشِ هزینه و افزایش ارزش و کیفیت، مستقیماً متوجه خودشان است و مزیت رقابتی پیدا میکنند. هم اکنون در اروپا استاندارد EN12 973 و بریتیش استاندارد در رابطه با مهندسی ارزش تعریف شده و این دو استاندارد به افزایش توان رقابتی محصولات آنها میانجامد. اگر ما بخواهیم صادرات صنعتیمان را در بازار خارج از کشور توسعه داده و در داخل کشور، کیفیت را ارتقا ء دهیم یکی از ابزارهای شناخته شده و کلیدی، مهندسیِ ارزش است. هدفِ مهندسی ارزش این است که شاخص ارزش، یعنی بهایی را که به دست میآوریم، نسبت به هزینه ای که سرمایه گذاری شده، افزایش یابد. این کار از طریق ثابت نگه داشتن هزینه، و بالا بردن ارزش یا کم کردن هزینه در مقابل ثابت نگه داشتنِ ارزش صورت میگیرد. حالت ایده آل این است که هم ارزش را بالا ببریم و هم هزینه را کم کنیم. پیام ساختمان: آیا در ایران ساختار و ابزار بهره برداری از روش های مهندسیِ ارزش وجود دارد؟ از تشکیل انجمن مهندسیِ ارزش ایران ده سال گذشته است. در این مدت ما از کارشناسان بین المللی ذیصلاح که به تأیید انجمن بین المللی ارزش رسیده اند، دعوت کرده و افرادی را آموزش داده اند که اکنون گواهینامه بین المللی دارند. این افراد نیز افراد دیگری را آموزش دادند. اکنون توانمندی به لحاظ برگزاری کارگاه ها و انجام این مطالعات وجود دارد، اما مشکل این است که از طرف کارفرمایان دولتی و خصوصی استقبال صورت نمیگیرد. سمینارها و سخنرانیهایی داشته ایم که با استقبال هم مواجه شده است اما پس از آن موضوع مسکوت میماند یا با تغییر مدیران، موضوع باطل میشود. این رسانه های جمعی هستند که باید وظیفه اطلاع رسانی را انجام دهند و مدیران را آگاه کنند. وزارت صنایع با همکاری دانشگاه ها باید ملزم به اجرای این استاندارد باشند. اگر این آگاهی ایجاد نشود و بر روی صنایع ما مهندسیِ ارزش صورت نگیرد، با جهانی شدنِ تجارت ، عمده آنها ورشکست خواهند شد و قدرت رقابت نخواهند داشت. زیرا سنجش کیفیت ،بخشی از مهندسیِ ارزش است. پیام ساختمان: این مشخصه هایی که شما گفتید میتواند بسیاری از خلأهایی که صنعت کشور با آن درگیر است را پر کند؟ مهندسیِ ارزش کلید موفقیت صنعت است، ولی در ایران متأسفانه وزارت صنایع و دیگر بخش ها آن را جدی نمیگیرند. این روش حتی در بخش خدمات و برنامه ریزی راهبردی میتواند به صنایع و دولت برای کاهش هزینه ها و تسهیل در گردش کار، کمک کند. از طریقِ مدیریتِ ارزش، میتوان مسیر گردش کار را در ادارات آسان نموده و با کمترین وقت بهترین پاسخ را دریافت کنیم. پیام ساختمان: پس در واقع مهندسیِ ارزش یک اصطلاح عام است؟ خیر. اصطلاح عامِ آن روش شناسی ارزش است ولی در خودِ روش شناسی، سه تعریف مجزا داریم. نخست مهندسیِ ارزش که برای کارهای مهندسی است، اعم از صنعت ساختمان و عمران و غیره؛ دیگری مدیریت ارزش است که برای تصمیم گیریهای مدیریتی استفاده میشود و سوم تحلیل ارزش است و هنگامی کاربرد دارد که پروژه ای انجام شده و آن را از طریق تحلیلِ کارکردِ بخش های مختلف، بهبود کیفیت میدهیم. این سه تعریف در سه دامنه مختلف کاربرد دارد. پیام ساختمان: اگر نکته یا سخن پایانی دارید بفرمایید. به نظر من وظیفه رسانه های جمعی بسیار مهم است زیرا آنها میتوانند این روش را معرفی کنند تا در کشور توسعه پیدا کند. ما در کشور منابع محدودی داریم که اگر خردمندانه از آنها استفاده کنیم سطح وسیع تری از خدمات را میتوان ارائه داد. پس برای رقابت پذیر کردن صنایع و برای افزایش محصولات باید از روش های مهندسیِ ارزش، بهره بگیریم. ما روی راهبرد توسعه کشور میتوانیم مهندسی ارزش کنیم و بهترین طرح و برنامه را بریزیم. طرح آمایش سرزمین را میتوانیم مدیریت ارزش کنیم تا کشور با حداقل هزینه و با کوتاه ترین زمان به اهداف تعیین شده توسعه برسد. اگر برنامه راهبردی و تاکتیک و روش های کار نداشته باشیم، به آن نخواهیم رسید. مدیریت ارزش ابزاری است در خدمت این مقوله ها.