تداوم مسکن مهر در بافت فرسوده

مطابق آمارها و سرشماریهای رسمی کشور، محدوده بافت های فرسوده شهری و روستایی ما حدود 72 هزار هکتار است که تقریباً 10 میلیون نفر از هموطنانمان را در خود جای داده اند. از این موضوع و خطری که در این بافت ها نهفته است نمیتوان به سادگی گذشت. دکتر عکاشه و سایر زمین شناسان و پژوهشگران زلزله شناسی کشور به شکل متناوب از زلزله ای قریب الوقوع در تهران هشدار میدهند که از قرار، وقوعِ آن حدود 150 سال هم به تأخیر افتاده و اگر خدای ناکرده زلزله به وقوع پیوندد ، تلنبار شدن میلیون ها تن آجر، سنگ، سیمان و تیرآهن بر سر میلیون ها نفر از ساکنان این شهر را شاد خواهیم بود. شرایطی که نه تنها نمیتوان به زخمیها امدادرسانی کرد، بلکه حتی تا ماه ها بعد هم نمیتوان اجساد را از زیر آوار بیرون آورد! البته مسئولان و رسانه ها سعی میکنند محتاطانه این موضوع را مطرح کنند تا جو روانی نامطلوب بر جامعه حاکم نشود. در این خصوص یکی از اعضای هیئت مدیره شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی ایران، حرف های جالبی برای گفتن دارد. محمد آیینی معتقد است؛ برای حل اساسی این مشکل همه مسئولان از بالاترین سطوح اجرایی تا شهرداریهای محلات باید بسیج شوند چرا که به تنهایی از دولت و شهرداری کاری بر نمیآید. عضو هیئت مدیره شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران همچنین بر این باور است که میتوان مسکن مهر را در بافت های فرسوده اجرا کرد. پیام ساختمان: به نظر شما ما میتوانیم جشن اتمام بازسازی بافت های فرسوده را برگزار کنیم یا اینکه دارای کمترین میزان بافت های فرسوده باشیم؟ پاسخ به این سؤال بسیار سخت است. آنچه مورد انتظار قانون گذار بوده، این است که ظرف ده سال بافت های فرسوده بهسازی و نوسازی شود ولی آنچه در قانون گفته شده با ظرفیت واقعی کشور و آمادگی ساکنان بافت های فرسوده در شرایط فعلی باهم تطبیق ندارد. به نظرم باید با احتیاط بیشتری با موضوع برخورد کرد تا نگرانیها کمتر شود. مثلاً اگر بخواهیم طبق شاخص ها صحبت کنیم، وقتی جایی 51 درصد نوسازی شد دیگر بافت فرسوده محسوب نمیشود، درحالیکه ما در آمارها و بحث ها به این موضوع اشاره نمیکنیم چون میخواهیم عزم ملی به شکل واقعی برای این کار شکل بگیرد که هنوز شکل نگرفته است. پیام ساختمان: این عزم ملی را بیشتر توضیح بدهید. چه باید کرد؟ به عنوان مثال عزم ملی در دولت برای موضوعی مثل مسکن مهر شکل گرفت و در طول چهار سال چند صد هزار واحد مسکونی ساخته و تحویل شد. برای بافت فرسوده هم باید چنین عزمی شکل بگیرد و همه پشتیبان آن باشند. شخص رئیس جمهور محترم، وزرا و سازمان های مرتبط هم صدا شوند و در این موضوع کمک کرده و موانع کار را برطرف کنند. شهرداریها هم باید به شکل تمام قد به این میدان وارد شوند اما در حال حاضر این اتفاق نیفتاده است. این عزم ملی بسیار مهم است چون اساس مدیریت اصلی و آنچه که در صف جلو قرار دارد شهرداریها هستند. شهرداریهای ما هم به خاطر مسائلی که در بحث درآمدهای پایدار و ناپایدار و سایر مسائل جاری خودشان دارند، متأسفانه نتوانسته اند به این موضوع بپردازند . ما در این بخش دچار مشکل هستیم. اگر بخواهیم به هدف مشخص شده توسط قانون گذار برسیم باید به عنوان یک برنامه ملی به این موضوع نگاه کنیم، چرا که جانِ بیش از 10 میلیون نفر از جمعیت ما در خطر است. یعنی اگر خدای نکرده در هر جایی زلزله ای بیش از 6 ریشتر بیاید تلفات جانی زیادی خواهیم داشت. این موضوع بسیار مهم است. امیدواریم هیچ جا هیچ اتفاقی نیفتد ولی وقتی اتوبوسی دچار سانحه و آتش سوزی میشود و 40 تا 50 نفر از هم وطنانمان جانشان را از دست میدهند، برای همه موضوع مهم میشود ولی در بافت فرسوده که تخریبی تدریجی دارند توجه ها بر انگیخته نمیشوند. در بم یک شب 30 هزار نفر را از دست دادیم. این مهم نیست؟ باید حتماً اتفاق ناگواری روی دهد؟ طبیعی است که همه باید به فکر چاره باشیم. باید عزم ملی با حضور شخص خود رئیس جمهور باشد و ایشان باید وزرا را به خط کند و در هر ماه حداقل یک بار برای این موضوع جلسه برگزار کرده و موضوع را پیگیری کند، مسائل و مشکلات کلان رسیدگی شود و مشابه این جلسات باید در شهرستان ها و استان ها شکل بگیرد. کیفیت مسکن مهر مَد نظرم نیست ولی به عنوان یک پروژه، همه پشت این کار آمدند، استانداران، مدیران دستگاه های مختلف و هر کس به طریقی خواست مشکل این پروژه را حل کند. وزارت نیرو سعی کرد مسئله برق و آب را حل کند و ... برای بافت فرسوده هم باید یک مدیریت هماهنگ شکل بگیرد. این مدیریت هماهنگ در قالب ستادهای استانی و شوراهای عالی در سطح کشور باشد و در گام دوم، شهرداریها به میدان بیایند. یعنی دولت و سیستم بانکی کشور از شهرداری حمایت کنند و شهرداری مدیریت میدانی داشته باشد و بخش خصوصی را بسیج و سازماندهی کند تا آنها با مشارکت مالی و فنی و اجرایی وارد عمل شوند. پیام ساختمان: شکل و ساختار چنین مدیریتی برای شما مشخص است؟ وقتی عزم ملی شکل بگیرد باید ساختار اجرایی از سطح ملی تا سطح محله را شامل شود. در سطح ملی، باید شورای عالی و نهادهای دولتی کارهای مرتبط با آن را انجام دهند، در سطح استان، ستاد استانی و در شهرستان ها ستادهای اجرایی در شهرداریها و در سطح محلات، دفاتر خدمات نوسازی محله شکل بگیرد. اینها بستر را فراهم میکنند تا بخش خصوصی از نوع شرکت سهامی خاص، شرکت تعاونی، شرکت سرمایه گذاری عام و ... هر شخص حقوقی که توان دارد وارد شود و از ظرفیت قانونی استفاده کرده و با همکاری مردم نوسازی بافت فرسوده را انجام دهد. تا بسیج عمومی را انجام ندهیم کار به سرانجام نمیرسد. پیام ساختمان: ساکنان بافت ها را چه طور باید راضی کرد؟ باید رابطه چهره به چهره و رو در رو با مردم داشته باشیم. چون خیلی با رسانه های رسمی، رادیو و تلویزیون و روزنامه ها و سایر رسانه ها نمیتوان اثرگذاری واقعی داشت، بلکه باید با آنها در خانه هایشان و در فضاهای عمومی محله هایشان به شکل چهره به چهره نشست و موضوع را برایشان توضیح داد که شما اکنون در کجا زندگی میکنید و چه شرایطی دارید؛ هم به لحاظ امنیت و هم به لحاظ حفظ جان که واجب ترین چیز است. ساکنان بافت ها باید به این نتیجه برسند که جان خودشان و زن و بچه هایشان در خطر است. حتی اگر پول ندارند میتوان مکانیزم هایی در کشور تعریف کرد که ساکنان بتوانند در آن مشارکت کنند؛ یا حداقل از نظر فکری میتوانند کمک کنند تا سایرین به این نتیجه برسند که باید خانه شان را نوسازی کنند. اگر به اینجا برسند خودشان میگویند من میخواهم خانه ام را نوسازی کنم ولی چون خودم سرمایه ندارم شما برایم سرمایه گذار بیاورید. ساکنان بافت ها اگر هیچ چیز نداشته باشند حداقل زمین را که دارند و میتوانند خانه ها را به شکل مشارکتی بسازند. هر کدام از ساکنان، واحد خودشان و سرمایه گذار بخش خصوصی هم سود خودش را دریافت میکند. جذب مشارکت عمومی ساکنان بافت های فرسوده نیاز به کار فرهنگی و رسانه ای دارد که در لایه های پنهان ذهن آنان کار شود تا مردم آماده شوند. وقتی این کار انجام شود مسائل بعدی حل میشود. مشکل تسهیلات و صدور پروانه ساخت و ... وجود دارد که قابل حل است. وقتی اراده کنیم کاری انجام شود باید بتوانیم از نظر فکری «سطح تقاضا» را افزایش بدهیم. پیام ساختمان: تا به حال در بافت ها چه کارهایی انجام شده است؟ در طول چهار سال گذشته بیش از 350 هزار واحد نوسازی شده و از نوسازی240 هزار واحد حمایت شده است و این اتفاق میتواند در سطح وسیع تری شکل بگیرد. من معتقدم کشور ما این توان را دارد که حداقل نصف تولید مسکن شهری را در بافت های فرسوده انجام دهد. برای این کار از بخش خصوصی حمایت نموده، موانع را کاهش دهیم و بستر را هموار کنیم. حتی به لحاظ فرهنگی، شرعی و مذهبی اگر سرمایه گذار بتواند در این بافت ها کار کند آخرت افراد هم آباد میشود چون بالأخره افرادی را از مرگ نجات میدهد و سود متعارفی هم میبرد. در این زمینه دولت باید کمک کند تا آن سود متعارف برای بخش خصوصی هم محقق شود. پیام ساختمان: یعنی واقعاً به این مشارکت گسترده نیاز است؟ سطح بافت ها آنقدر وسیع است که هر دولت و هر شهرداری که بیاید، اگر در کنار هم نباشند نمیتوانند کار خاصی انجام دهند. بر اساس محاسبات باید شهرداریها و دولت، هفت سال تمام منابعشان را بگذارند تا بافت ها نوسازی شوند! این حرف ها فانتزی نیست و برای انجام واقعی کار، چاره ای جز مشارکت مردم و توانمندسازی آنها در حوزه های اندیشه، مالی و فنی نداریم. پیام ساختمان: افق این کار را چگونه میبینید؟ ما میتوانیم در نوسازی به رقمِ سالی 400 تا 450 هزار واحد و به هدف برنامه پنجم توسعه هم برسیم. همچنین میتوان اکثریت مسکن مهر کشور را در بافت های فرسوده اجرا کرد. ما از نوسازی سالی 10 هزار واحد بافت فرسوده شروع کردیم و اکنون رسیده ایم به سالی 80 هزار واحد. پس میتوانیم این مقدار را بیشتر کنیم. ظرفیت نوسازی بافت های فرسوده در 4 سال گذشته 8 برابر شده و میتواند تا 5 برابر افزایش یابد.. پیام ساختمان: شما این مسائل را به مقامات عالی منتقل کرده اید؟ این موارد را همه مقامات و مسئولان میدانند. پیام ساختمان: پس چرا دست به کار نمیشوند؟ اشکال بافت های فرسوده این است که درد آنی نیست. ما شاهد بودیم که کشور ما بسیج شد و ظرف سه ماه نوسازی مناطق زلزله زده آذربایجان را انجام داد، یعنی دولت و ملتی که میتواند ظرف سه ماه 30 هزار واحد را بسازد پس میتواند این کار را در سطح کشوری انجام دهد. ولی دغدغه های زیادی وجود دارد و شرایط به طور کامل فراهم نشده است. به نظرم رسانه ها باید به موضوع بافت های فرسوده بیشتر بپردازند و جلب توجه کنند. رسانه ها باید در این قضیه خیلی نقش آفرینی کنند. پیام ساختمان: رسانه ها چه اقداماتی انجام دهند؟ مثلاً همین بحث ها و سؤالاتی که از من دارید باید با آقای وزیر راه و شهرسازی داشته باشید. تا ایشان متوجه حساسیت و هوشیاری رسانه ها شوند. حتی از مقام عالی ریاست جمهوری هم باید سؤال شود. چون مقام رهبری به صراحت در این مورد صحبت کرده و فرموده اند: "یکی از کارهای اولویت دار و فوری که باید مورد توجه قرار گیرد نوسازی بافت های فرسوده است" این حرف را ایشان یک ماه بعد از واقعه بم فرمودند و ادامه دادند: "ما مثل بم زیاد داریم." البته اینکه ما از نوسازی 10 هزار واحد در سال، طی چهار سال گذشته رسیده ایم به 80 هزار واحد نشان دهنده این است که مسئولان کمابیش به این موضوع توجه داشته اند. اما باید آن بسیج عمومی و ساختارهای مورد نیاز شکل گیرد تا طی ده سال به نقطه اطمینان برسیم. پیام ساختمان: نقش مسائل مالی در این قضیه تا چه میزان اهمیت دارد؟ به نظر من این موضوع زیاد به پول ارتباط یا نیاز ندارد چون بخش خصوصی ما این پول را دارد و فقط کمک کنیم تا بتوانند راحت کار کنند و دچار دردسر اداری نشوند. باید با بخش خصوصی همراهی کرد تا جلو بیایند. وقتی کارشناسان میگویند در کشور ما حدود 500 هزار میلیارد تومان سرمایه سرگردان وجود دارد، این سرمایه را میتوان به این سمت هدایت کرد.