جداسازی آب بهداشتی و شرب

گروه تأسیسات: در ابتدای سال 1388 کارگروهی به ریاست معاون اول رئیس جمهور و چند تن از وزرا تشکیل شد تا مسئولیت بررسی مسائل مربوط به اصلاح الگوی مصرف را بر عهده بگیرد. حدود 10 ماه پس از تشکیل این کارگروه، عطار زاده، معاون وقت وزیر نیرو در امور آب و آبفا به خبرنگاران گفت: برنامه ریزیهایی صورت گرفته تا امکان بهره برداری از آب شرب و بهداشتی را به صورت تفکیکی برای مردم فراهم کنیم. وی اجرای این طرح را با هدفمند کردن یارانه ها مرتبط دانسته و ابراز امیدواری کرده بود؛ با همکاری مردم شرایط بهره برداری از منابع آب کشور به شکل بهینه اصلاح شود. نهایتاً این طرح علیرغم سر و صدای زیاد به جز در مناطق معدودی از کشور در عمل مسکوت ماند. تا اینکه در تابستان امسال و به دنبال افزایش دمای هوا و هشدار کارشناسان در خصوص کم آبی و ضرورت جیره بندی آب، دوباره بحث تفکیک آب شرب و غیر شرب مطرح شد. این بار نه از طریق دولت بلکه مرکز پژوهش های مجلس شرایط و چگونگی اجرای آن را در دست بررسی دارد. کمبود آب آشامیدنی، یک مسئله جهانی کمبود آب مناسب آشامیدنی، یک مسئله جهانی است. افزایش سریع جمعیت شهرها و رشد فزاینده مصرف آب شهری، ضرورت اصلاح سیستم های توزیع آب شهری، به کارگیری شیوه های جدیدی را میطلبد. برنامه ریزان مسائل شهری معمولاً به تأمین آب از نقاط دوردست روی آورده اند که بیگمان هزینه های فزاینده ای را در بر خواهد داشت. در شهرهایی که محدودیت منابع آب محلی و فرا ملی با توجه به ملاحظات بهداشتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی امکان اجرای گزینه های دیگری را منتفی میکند، سیستم دو شبکه ای مجزا میتواند به عنوان راه حل مناسبی برای رفع مشکل آب شهری مورد استفاده قرار گیرد. در این سیستم آب شربِ مورد نیاز که معمولاً بین 10 تا 15 درصد کل مصارف شهری است، از یک شبکه با قطر کم توزیع شده و بقیه مصارف از طریق شبکه دیگر تأمین میشود. اگر چه در تأمین آب آشامیدنی رعایت کلیه استانداردهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی ضروری است ولی تأمین آب باکیفیت مناسب از نظر شرب به میزان سرانه 20 لیتر در روز به مراتب عملیتر از تأمین سرانه کل آب به صورت تصفیه شده است و این هدف در بیشتر مناطق امکان تحقق دارد. ضمن اینکه رعایت استانداردهای شیمیایی برای سایر مصارف خانگی ضرورت چندانی نداشته و در صورتی که آب از نظر ویژگیهای فیزیکی و بیولوژیکی مناسب باشد، استفاده از آن برای مصارف بهداشتی، بلامانع است. تفکیک آب بر روی کاغذ بسیار خوب است جداسازی (تفکیک) آب شرب و بهداشتی از چه جایگاه و اهمیتی برخوردار است که توان مهندسی آب کشور را به خود معطوف کرده است؟ پیامدهای اجرای این طرح در اقتصاد ملی کشور چیست و تا چه حد در جهت اجرایی شدن این وعده گام برداشته شده و... مواردی از این قبیل که ذهن مخاطب را با خود درگیر کرده است. مهندس علیرضا نوذریپور، معاون نظارت بر بهره برداری آبفای استان تهران میگوید: طرح تفکیک شبکه های آب شرب و غیرشرب بر روی کاغذ بسیار خوب است و اجرای آن تأثیر بزرگی در اصلاح الگوی مصرف جامعه و در نهایت توسعه اقتصادی کشور خواهد داشت ولی نکته مهم چگونگی اجرای آن در داخل کشور است. در حال حاضر وضعیت شهرها و ساختمان های کشور به گونه ای است که اجرای طرح را با مشکل مواجه میکند و بسیاری از آنها زیرساخت های لازم را ندارند. وی با اشاره به هزینه زیادِ اجرایِ طرح تاکید میکند: با توجه به شبکه های گسترده لوله کشی تهران، تعویض و اصلاح آنها کار بسیار مشکلی است ضمن اینکه اجرای این طرح سازمان های مختلفی را درگیر میکند. شاید بتوان در شهرک های جدید این کار را اجرایی کرد البته به شرطی که منابع تأمین آب غیر شرب مشخص و به اندازه کافی موجود باشد. نوذری پور در عین حال میگوید: اگر خانواده ای بخواهند تفکیک آب شرب و غیربهداشتی را شخصاً انجام دهند به خودشان مربوط است و آبفا هیچ گونه مسئولیتی در این خصوص ندارد زیرا مسئولیت انتقال و استفاده از آب بعد از کنتورِ آب ، بر عهده مشترکان است. معاون نظارت بر بهره برداری آبفای استان تهران تصریح میکند: ما مهم تر از این طرح را در دست اجرا داریم، طرح ملی فاضلاب تهران در حال حاضر در انتظار بودجه است. اگر منابع مالی تأمین شود تا پنج سال آینده این پروژه تکمیل شده و کمک بزرگی به بهداشت مردم تهران خواهد شد و دیگر شاهد آلودگی منابع آب زیرزمینی نخواهیم بود. به اعتقاد نوذریپور، آموزش و اصلاح فرهنگ مصرف شهروندان از اولویت بیشتری برخوردار است و در کنار این مسئله تعویض شیرهای آب و اصلاح سیستم های تأسیساتی کمک بزرگی در بخش صرفه جویی آب خواهد بود. مجریان لوله کشی آموزش ندیده اند البته نمیتوان مشکلات اجرای طرح را تنها به مشکلات ساختاری شهرها و ساختمان های کشور محدود کرد، مسئله بسیار مهم تر، مقاومت مردم در مقابل تغییر الگوی مصرف و همچنین فراموش کاری آنهاست. دکتر غلام رضا هوایی، مدیر کل مقررات ملی ساختمان میگوید: در حال حاضر مردم عادت کرده اند شستشو و استحمام را با آب شرب انجام دهند و گاهی اوقات هنگام استحمام آب دوش را هم میخورند. بنابراین ممکن است به علت سهل انگاری، بیماریهای عفونی و مشکلات بهداشتی زیادی ایجاد شود. شما ایران را با کشورهای اروپایی مقایسه نکنید شرایط در آنجا بسیار متفاوت است زیرا اولاً منابع آبی به میزان زیاد قابل دسترسی بوده و با بررسی کیفیت آن برای مصارف مختلف تصمیم گیری میکنند. ثانیاً ساختمان ها به گونه ای ساخته شده اند که از قبل امکانات لازم برای تفکیک آب شرب و غیربهداشتی فراهم شده و به اندازه کافی فرهنگ سازی شده و مردم آن را پذیرفته اند. حتی اگر بپذیریم طرح تفکیک آب شرب و غیر شرب در ساختمان قابل اجراست، مسئولیت آن در وهله اول بر عهده مجریان لوله کشی ساختمان است. بسیاری از آنها آموزش های لازم را فرا نگرفته اند، بنابراین در هنگام اجرای طرح با مشکل مواجه شده و مشاوران خوبی نیز نیستند. به اعتقاد هوایی، در حال حاضر اصلاح سیستم های تأسیساتی و لوله کشی ساختمان، در کنار آموزشِ مجریانِ تجربی لوله کشی ساختمان موضوع مهم تری است زیرا از این طریق علاوه بر افزایش بهره وری سیستم های آبرسانی، امنیت سازه و عمر ساختمان ها افزایش خواهد یافت. اجرای این کار به سهولت امکانپذیر است احداث دو شبکه مجزا از نظر فنی و اقتصادی خالی از اشکال نیست و اتصال سیستم مخصوص آب آشامیدنی به واحدهای مسکونی شاید عملی نباشد. در این صورت ایجاد شیرهای برداشت عمومی ویژه آب آشامیدنی در نقاط مختلف شهر، هزینه های اجرای شبکه مجزا را به میزان قابل توجهی کاهش داده و اجرای طرح را تا حدودی توجیه میکند. با این حال مجریان تجربی همیشه برای انجام لوله کشی آمادگی دارند. بیژن عطارد، رئیس اتحادیه تأسیسات مکانیکی ساختمان استان تهران میگوید: اجرای این کار در تمام ساختمان های نوساز و قدیمی به شرط تأمین منابع آب به سهولت امکان پذیر است. برای این کار نیازی به تعویض لوله های قدیمی آب شرب نیست بلکه از طریق نصب لوله جداگانه و به صورت روکار میتوان تفکیک انشعاب را انجام داد و لوله های آب را به ارجح ترین محل استفاده یعنی سرویس های بهداشتی، هدایت نمود. برای این منظور حتی میتوان از نورگیر ساختمان ها هم استفاده کرد. به گفته عطارد برای تسریع در اجرای طرح میتوان تانکرهایی در پشت بام ساختمان ها تعبیه کرد و پس از تصفیه فاضلاب آشپزخانه و استحمام، آب موجود را از طریق پمپاژ به پشت بام هدایت و ذخیره نمود. این کار از طریق تفکیک انشعابِ فاضلابِ خانگی به سهولت امکان پذیر است. ضمن اینکه در ساختمان های نوساز، مهندس تأسیساتِ مکانیکی میتواند نقشه این کار را از قبل طراحی کرده و در هنگام ساختمان سازی آن را اجرایی کند.