در معماری نباید ادا درآورد

گروه معماری ودکوراسیون: محمد کریم پیرنیا در سال1299در شهر یزد به دنیا آمد. دوران دبستان و دبیرستان را در این شهر گذراند و در دوره ابتدایی نخست در دبستان اسلام و سپس در مدرسه ای دولتی به نام مدرسه نمره دو تحصیل کرد و دوره دبیرستان را در دبیرستان ایرانشهر گذراند. سپس برای ادامه تحصیل در رشته ادبیات به تهران آمد اما بعد از مدتی رشته ادبیات را رها کرد و در نخستین کنکور دانشکده هنرهای زیبا قبول شد.او در این دوره همکلاسی افرادی همچون مهندس سیحون، مهندس صانعی، مهندس دولت آبادی، مهندس کریمان و مهندس ریاضی بود که امروز به عنوان چهره های شناخته شده ای در این عرصه از آنها سخن به میان میآید .در آن زمان در دانشکده هنرهای زیبا توجه چندانی به معماری ایرانی نمیشد و بیشتر گرایش به سمت معماری غربی بود و از نمونه بناهای یونانی و سایر آثار اروپایی برای تمرین های درسی استفاده میشد. این موضوع چنانکه پیرنیا در گفته هایش بر آن تاکید کرده، موجب رضایت خاطر او قرار نگرفت و سرانجام دانشکده هنرهای زیبا را بدون آنکه تحصیلات خود را به اتمام برساند، ترک کرد و به بررسی و تحقیقات فردی خویش متکی شد. در دانشکده معماری پیرنیا گفته است؛ علاقه مندی من به معماری ایران از دوران کودکی شروع شد و هنگامی که به دانشکده وارد شدم نظرم همین بود. در دانشکده رسم بر این بود که اردرهای یونانی را کپی کنیم. تنها کسی که آنها را نکشید من بودم. برای نمونه، تمرین دیگر طراحی پاسیو و ایوان بود که من آنها را با قوس تیزه دارآژیو کشیدم که نمره اول شد. اما بعدها با کمال تأسف مشاهده کردم این نوع کارها را در دانشکده مسخره میکنند بنابراین از آنجا دل بریدم و به کارهای مورد علاقه خود پرداختم. به دنبال خودباختگیهایی که نسبت به غرب از زمان قاجار آغازشده و در زمان ناصرالدین شاه به حد اعلای خود رسیده بود، در دانشکده به شدت به چشم میخورد، و از هر چیزی که ایرانی بود به شدت پرهیز میکردند؛ حتی طرح خانه ایرانی و... . پیرنیا در این مسیر تلاش کرد تا با بررسی بناها و گفتگو با معماران و استادکاران قدیمی، برخی از ویژگیها و اصول معماری ایرانی را مورد شناسایی قرار دهد و به تدریج حاصل برخی از آنها را طی مقالاتی که تدوین کرد، در اختیار عموم قرار داد. وی گفته است: من سال اول دانشکده ام را با چهار پروژه تمام کردم که همه آنها نمره اول شد و مدال گرفت. تقریباً نیمی از سال بیکار بودم و بعد هم که دیدم در آنجا خبری نیست به دنبال پیرمردهایی که خوشبختانه در آن موقع زنده بودند، رفتم و از آنها بسیار آموختم. محمد کریم پیرنیا از سال 1344 تا مدتی پیش از انقلاب به عنوان معاون فنی سازمان حفاظت آثار باستانی در زمینه ترمیم، تعمیر و احیای بناها و آثار باستانی فعالیت کرد و مدتی در دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه شهید بهشتی به تدریس معماری ایرانی مشغول بود. با توجه به کمبود اسناد و متون مربوط به معماری ایران در دهه های پنجاه و شصت هجری شمسی، حاصل تلاش ها و بررسیهای استاد پیرنیا بسیار ارزشمند و سودمند بود و ایشان به درستی موفق شد دیدگاهی مثبت و ارزنده نسبت به معماری ایرانی پدید آورد. گردآوری فرهنگ معماری وی شمار فراوانی از واژه های کهن و قدیمی در زمینه معماری را گردآوری کرد. موضوع دیگری که او مورد توجه قرار داد، سبک شناسی معماری ایرانی است.این معمار، 6 سبک در معماری ایرانی از دوران باستان تا دوران قاجار را دسته بندی کرد که عبارت از: سبک پارسی، پارتی، خراسانی، رازی، آذری و اصفهانی . اما موضوع سوم در تحقیقات ایشان اشاره به اصول معماری ایرانی است. او در گفت وگوهایی عنوان کرده است:معتقد بودم که در معماری نباید ادا درآورد. خیلی جاها گفته ام که برای معماری ایرانی و یا اسلامی، ادای معماری زمان صفوی را درآوردن غلط است.همیشه معماران ما از پیشرفته ترین فنِ زمان بدون تعصب اینکه از کجا آمده است بهره برده اند. به همین دلیل است که معماری شیوه رازی از زمان سلجوقی با شیوه اصفهانی از زمان صفوی متفاوت هستند. تا وقتی که زمان خود باختگی شروع شد و پیوند میان هنر گسسته شد. در هر حال باید منطق معماری گذشته را نگاه داریم. احیای سردر باغ فین، تعمیر مسجد جامع ورامین، مرمت سردر مرقد شاه عبدالعظیم، احیای مسجد کبود تبریز، باغ دولت آباد یزد، بازسازی مسجد فهرج و ایوان سید رکن الدین یزد از جمله کارهایی است که در کارنامه پربار پیرنیا به ثبت رسیده است. علاوه بر معماری که حوزه تخصصی پیرنیا محسوب میشد، او در ادبیات، نقاشی، خوشنویسی و موسیقی نیز دستی داشت و نظریه معروفش درباره چهار اصل مشترک هنرهای ایرانی ـ اسلامی نیز از همین آشنایی با دنیای متنوع فرهنگ و هنر ایرانی ـ اسلامی، نشئت میگرفت.او همچنین به زبان های عربی و عبری احاطه داشت و زبان فارسی پهلوی را به خوبی میدانست و با خط میخی نیز آشنا بود. پیرنیا سرانجام 9 شهریور 1376 پس از یک دوره بیماری طولانی درگذشت و در خانه رسولیان یزد دانشکده هنر و معماری- به خاک سپرده شد. آثار استاد معماری محمد کریم پیرنیا محمد کریم پیرنیا کتب و مقالات بسیاری در مورد سبک شناسی و معماری اصیل و سنتی ایرانی تألیف کرده است و به همین دلیل او را پدر معماری سنتی ایران میدانند.آشنایی با معماری اسلامی ایران ساختمان درون شهری و برون شهری ، ارمغان های ایران به جهان معماری ، جناغ وکلیل ، ارمغان های ایران به جهان معماری گنبد، ارمغان های معماری ایران به جهان معماری پادیاو، بازار ایران، تویزه ـ قوس ـ دور، و... از جمله کتاب های وی هستند.