چشم انداز امیدوارکننده برای تهران

گروه ساخت وساز: در اواخر سال 1380 بود که سامانه مدیریتی HSE به تأیید وزیر نفت وقت رسید و در صنعت نفت و پتروشیمی به کار گرفته شد. ویژگی ذاتی این صنعت، پیشدستی آن را در برخورداری از این شیوه مدیریتی و اقتصادی توجیه میکند. اهمیت ایمنی و سلامت در صنعت نفت، و توجهی که بایسته است مدیرانِ نفتی به محیط زیست داشته باشند، تأسیس نهاد متولی HSE را غیرقابل چشم پوشی کرده است. در سال 1385 انجمن مدیریت HSE ایران ایجاد شد. در همان سال بود که استقرار این سامانه در راستای چشم انداز 20 ساله کشور به تصویب شورای شهرِ وقت رسید و در سال 87 در شهرداری تهران تأسیس شد و در 10 منطقه شهری، این سامانه مدیریتی به اجرا درآمد و اکنون در تمامی شهرداریهای مناطق تهران استقرار یافته است. HSE چیست؟ HSE مخفف سه واژه انگلیسی بهداشت (Health)، امنیت (Safety) و محیط زیست (Environment) است و اشاره به نظام مدیریتی دارد که به شیوه پیشگیرانه سلامت و امنیت کارکنان و محیط کار را نظارت و مدیریت میکند و محیط زیست محدوده مورد تأثیر خود را مورد توجه قرار میدهد. در بعضی جا ها کنترل کیفیت هم به این مجموعه اضافه میشود. HSEQ یا به عبارت ساده تر استاندارد HSE عبارتی برای توضیح روند مدیریتیِ پوشش دادن نقاط ضعف ایمنی و بهداشتی یک مجموعه خواهد بود. هدف از استقرار سیستم مدیریت HSE ارائه روشی هدفمند بر پایه استانداردهای موجود برای حصول اطمینان از اینکه مخاطرات بالقوه و بالفعل موجود در زمینه ایمنی، بهداشت و محیط زیست به طور دقیق تعیین شده و به طور موثر حذف یا کنترل میشوند. سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست بخشی از نظام مدیریت کل جاری در سازمان میباشد و تلاش میکند تا راهگشای روش های اصول مدیریت ریسک های ایمنی، بهداشت و محیط زیست مربوط به فعالیت های شرکت شود. عناصر و ویژگیها در ایران سازمان های مختلفی وجود دارند که جداگانه وظایف HSE را اجرا میکنند؛ سازمان محیط زیست متولی امر محیط زیست و وزارت بهداشت و درمان متولی امر بهداشت است. با استقرار نظام مدیریت HSE در تمام برنامه ها، فلسفه ایمنی، بهداشت و محیط زیست در یک چرخش آشکار، از رویکرد واکنشی به یک رویکرد پویا و پیشگیرانه مبدل میشود. شناخت عوامل بالقوه آسیب رسان، بهبود بهره وری و تعالی سازمان، شناخت قوانین و مقررات ایمنی، ارزیابی موثر ریسک ها و کاهش آنها، ایجاد انگیزه در کارکنان، به علت اعتماد آنها نسبت به مدیریت، فراهم شدن زمینه های رقابت سالم و موثر ازجمله نتایجی است که مدیریت HSE در مجموعه به همراه خواهد داشت. سهیل نهرور، کارشناس HSE در شهرداری تهران میگوید: هفت عنصر اصلی را برای HSE میتوان برشمرد: رهبری، خط مشی و اهداف استراتژیک، سازمان منابع و مستندسازی، ارزیابی و مدیریت ریسک، طرح ریزی، اجرا و بازبینی، ممیزی و بررسی مجدد. این هفت مرحله در راستای چرخه معروف دمینگ با نام PDCA است که مختصر کلمه های: برنامه (Plan)، عیبیابی (Do)، بازبینی(Check) و اجرا (Act) است. این چهار مرحله در تمامی سازمان ها ،گذشته از هدف تولیدی و یا خدماتی آنها، باید به اجرا درآید. نهرور ادامه میدهد: HSE را حتماً باید با دنباله MS (Management System) استفاده کرد چرا که این سامانه در واقع یک سیستم مدیریتی یکپارچه است و پیش از این تمامی این مفاهیم وجود داشته است. به گفته وی: HSE از نظر مفهومی به هیچ رو چیز جدیدی نیست و قانون وزارت کار و قوانین ایمنی و محیط زیست که در کشور وجود دارند تمام آنها را پیش بینی کرده اند. اچ.اس.ای در کلانشهر تهران امنیت، بهداشت و محیط زیست حیطه های کاری هستند که شهرداریها موظف به رعایت آنهامیباشند.تمام شهرداریها در هر کجای جهان و با هر میزان از ثروت و بزرگی اولین و مهم ترین وظایفشان خدمت رسانی به مردم جهت حفظ پاکیزگی شهر، امینت و آسودگی شهروندان و حفظ محیط زیست است که زندگی شهری از آن نشئت میگیرد. از این رو شهرداری را باید سامانه بزرگ اچ.اس.ای نامید. با توجه به آلودگی هوای تهران و مشکلات زیست محیطی که با آن مواجه است و همچنین خسارات مالی و امنیتی و بهداشتی که بر شهروندان تحمیل میشود، متأسفانه استانداردهای زندگی تهرانیها بسیار پایین آمده است. بنابراین عمل به استانداردها و پیروی از مدیریت HSE برای فائق آمدن بر این مشکلات و تبدیل تهران به شهری که لایق زیست شهروندان باشد، بسیار موثر است. ارتقای سطح بهداشت در جامعه، پیوستن تهران به مجموعه شهرهای پایدار جهان، جذب سرمایه و منابع بین المللی در حوزه مکانیزم توسعه پاک، ایجاد الزامات قانونی در افزایش سطح بهداشت و ایمنی شغلی برای مشاغل مرتبط با سازمان شهرداری، بهبود وضعیت آلودگی هوا، فضای سبز، فاضلاب شهری و سایر مسایل محیط زیستی، کمک به بهبود ساختارهای موجود در زمینه بهداشت، ایمنی و محیط زیست، کاهش آمار حوادث و مخاطرات در حوزه های شهری فوایدی است که از استقرار و اجرای درست استانداردهای گفته شده نصیب شهر تهران میکند. تأسیس چنین مرکزی فواید بسیاری از نظر مدیریتی برای شهر تهران داشته است، به گونه ای که دیگر شهرهای کشور از جمله شهرداری مشهد و کرج نیز به دنبال اجرای این تجربه در شهرهای خود هستند. به گفته سهیل نهرور، کارشناس HSE در شهرداری تهران: بنا بر تأکید آقای قالیباف مبنی بر مدیریت یکپارچه امور شهری تهران، رویکرد مدیریتی از رویکردی وظیفه گرا که تا پیش از این بود به رویکردی فرآیند تغییر یافت. تفاوت این است که در رویکرد وظیفه گرا سازمان ها و ادارات موظف بودند بر اساس آیین نامه ها و بودجه ای که تعیین میشد وظایف مطروحه خود را انجام دهند. اما در رویکرد فرآیندگرا به ورودیها، خروجیها و پروسه، نظر میشود. سامانه مدیریتی HSE را هم ذیل همین رویکرد باید تقسیم بندی کرد و علیرغم اینکه به تازگی مطرح شده است، چیز جدیدی در شهرداریها نیست، چرا که پیش از این هم تمام جوانب آن به صورت جداگانه اجرا میشد. موضوع اصلی HSE یکپارچه کردن همه موارد در نظر گرفته شده در یک ساختار است، یعنی عناصری که در گذشته جداگانه تحلیل و نظارت میشد اکنون تحت یک مدیریت یکپارچه صورت میگیرد. آنچه نسبت به گذشته تفاوت دارد تأکیدی است که مدیریت HSE برای به حداقل رساندن ریسک دارد و این بسیار مهم است. در تمام امور مربوط به HSE از جمله ایمنی و محیط زیست ریسک باید به حداقل برسد. مزیت استفاده از این سامانه سهیل نهرور ادامه میدهد: پیش از اجرای این سامانه هرکدام از شهرداریهای مناطق به فراخور بودجه یک ایزو را تهیه میکرد و مدیریت شهرداری تهران که هر سه سال یکبار این ارقام را مورد بررسی قرار میداد، در عمل با ارقام و آمار ریز و درشتِ بسیار متفاوتی روبه رو میشد که کار نظارت و بررسی را سخت کرده بود، اما HSE برآوردها را یکسان و فرم ها را مشخص کرده است. مضاف بر این، مزیت مدیریتی استانداردهای جدیدی نیز به امر مدیریت شهری افزوده شده است. هم اکنون تمام شهرداریها موظف شده اند استانداردهایی را اجرا کنند و جامعه ایمن که شعار مورد حمایت سازمان WHO نیز هست یکی از آنها است. گرچه بسیاری از استانداردها پیش از این وجود داشته و میبایستی که اجرا میشد، ایزو 18000 مربوط به ایمنی شغلی، در امور شهری بسیار مهم است و ایزوهای دیگر در امر مدیریت شهری مورد استفاده قرار میگیرد. دشواری اجرا به گفته مهندس سهیل نهرور، تغییر مدیریتی از رویکرد پیشین به رویکرد جدید در هر سازمانی دشواریهای خود را دارد چرا که هر سازمانی اینرسی و ظرفیتی دارد. پیش از این نیز این استانداردها اجرا میشد و در مورد موضوعی چون حقوق کارگران و نیروی انسانی پیمانکاران بزرگ مشکلی نداشتند، اما درک لزوم این استانداردها برای پیمانکاران کوچک سخت است گرچه تمامی این موارد پیش از این در قانون پیش بینی شده بود. مهندس نهرور در ادامه به فرهنگ سازی برای اجرای استانداردها در شهر تهران اشاره و خاطرنشان میکند که این استانداردها از سنین پایین شروع شده و همایشی در این راستا برگزار شده است.