دیکتاتورهای عرصه معماری

* هنر عرصه بی بدیل خلاقیت ها و تفکرات پیچیده آدمی است. بدین ترتیب، اثر هنری – چه معماری و چه نقاشی و متن ادبی – حاصل تفاسیر و پردازش ها و حتی جهت گیریهای متعدد هنرمند است. حال این ذهن هنرمند است که با تمام خلاقیت ها و یا صفات بیمارگونه خویش، آغازگر مسیری است که منظره و خروجی آن مورد نظاره و قضاوت عموم قرار می گیرد و حتی در مرحله ای بالاتر و البته انکارناپذیر، بر روی همگان تأثیر می گذارد؛ تأثیری که می تواند اشک ها و لبخندها و در نهایت سبکی منحصربه فرد از زندگی را رقم بزند. بدین ترتیب معماری از انبوه حوزه هایی است که آوردگاه ذهنیت و تفکر پیچیده انسان است. این ذهن انسان با تمام قابلیت هایش است که معماری را ساخته و پرداخته و آن را به بشر عرضه می کند . البته این عرصه، چه از لحاظ فیزیکی و چه از لحاظ روانی، با تأثیرات مختلفی همراه است و این تأثیرات است که می تواند به راحتی و البته ناخواسته، سبک و مسیر زندگی را تغییر دهد و از آن اوجی که انسان در ذهن خودش دارد به پست ترین درجاتِ ممکن، فرود بیاید. معماری و بنا از آجر و ملات و تخته و آهن ساخته نشده است، بلکه این شخصیت و تفکر هنرمند و معمار است که بر پیکره های مختلف می نشیند و آن را شکل می دهد. معماری متشکل از شخصیت معمار و هنرمند است و تفکرات و ذهنیت سالم یا ناسالم هنرمند و معمار گونه های متفاوتی خلق و ابداع می کنند. سال هاست که از سوی متخصصان صفات شخصیتی متعددی برشمرده شده که هر یک از آنها مسیری متمایز را به سوی هنر آغاز می کنند. یکی از این صفات، ویژگی های وسواس گونه است. شخصیت معمار وسواسی پیاده کننده خاص ترین سبک ها و طرح های معماری است: طبق متون آسیب شناسی روانی مشخصات متمایز شخصیت وسواسی بدین شکل است: 1. تاکید بر جزییات، قواعد و برنامه ها 2. کمال طلبی افراطی 3. به شکل افراطی خود را وقف کار و بهره وری می کند 4. بیش از حد با وجدان و اخلاقی 5. احتکارگر 6. عدم توانایی تفویض اختیارات و مسئولیت خویش به دیگران 7. خسّت 8. سرسختی و یک دندگی(انعطاف ناپذیری) عموماً تفکر بر آن است که یک معمار دارای شخصیت وسواسی به دلیل داشتن صفاتی همچون کما ل گرایی، توجه به جزییات، با وجدان بودن و عدم توانایی تفویض اختیارات و مسئولیت خویش به دیگران، می تواند معمار خوب و مفیدی باشد که بناهای ویژه و سرآمدی را رقم میزنند، اما این تفکر کاملاً بیراه و ناصحیح است. معمار دارای شخصیت وسواسی به سبب کمال گرایی افراطی خویش در پی آن است که بهترین، زیباترین و متمایزترین بناها را ابداع و خلق کند. اما به دلیل انعطاف ناپذیری و توجه بیش از حد به جزییات، عملاً ناکارآمد می شود. یادمان باشد کمال طلبی حد و مرزی ندارد و این اشخاص بی هیچ توقفی فقط به نهایتی نامعلوم خیره می شوند. این نگرش باعث می شود که معمار دارای شخصیت وسواسی حتی در طراحی بناها نیز متوقف شوند و شبانه روز برای یک بنا و دکور خاص، هزاران اتود و طرح بزند و درنهایت آنها را دور بیندازد. به همین دلیل است که رزومه کاری این افراد، با توجه به سن و تجربه و دانش آکادمیک آنها بسیار ناچیز است، حتی اگر قدرت خلاقیت بالایی داشته باشند. جزیی نگری در معمار دارای شخصیت وسواسی به شدّت دیده می شود، به طوری که وی در پیاده کردن الگوها و بناهایی که از لحاظ استاندارد نیاز به صرف زمان زیادی ندارند، باید ساعت ها و حتی روزها وقت بگذارد. پس شک نداشته باشید که بنای شما چندین برابر زمان تعیین شده وقت خواهد برد. معمار دارای شخصیت وسواسی در جزییات گرفتار و فارغ از طرح های کلی و قراردادها، مسیری که فقط خودش معتقد به درست و صحیح بودن آن است را ادامه می دهد. خسّت یکی از دیگر ویژگی های معمار دارای شخصیت وسواسی است که می تواند آسیب های متعددی را در پی داشته باشد. این معمار می خواهد با کم ترین هزینه بنا را ساخته و پرداخته کند و در استفاده از ابزارآلات و وسایل مورد نیاز نیز سعی در کاهش کیفی و کمّی ابزارآلات و وسایل خواهد داشت. این ویژگی می تواند هم از لحاظ امنیت و استحکام، بنا را آسیب پذیر سازد و هم کیفیت زندگی در آن مکان را پایین خواهد آورد. ویژگی برجسته معمار دارای شخصیت وسواسی، عدم بروز احساسات (همان خسّت در بروز احساسات) است. این ویژگی شخصیتی می تواند معماری را از لحاظ ظاهری فاقد حس زیبایی-شناختی و جذابیت کند. شک نکنید که معماری های بی روح و بی ذوق کار این معماران است. می گویند مرغ معماران دارای شخصیت وسواسی یک پا دارد. انعطاف پذیری الگوی همیشگی تفکر و رفتار و کارکرد این معماران است. هیچ کس نمی تواند طرح های هرچند بهتر و زیباتری را به ایشان تحمیل کند. بدین ترتیب هرچه ایشان فکر می کند باید اجرا شود (یا همین طرح و یا لغو قرارداد). شخصیت های وسواسی دیکتاتوران صحنه هنر و معماری اند. *دانشجوی دکتری روان شناسی