سازه نگهبان و انواع آن

اشاره: در بسیاری از پروژه های ساختمانی لازم است زمین به صورتی خاک برداری شود که جداره های آن قائم یا نزدیک به قائم باشند . این کار ممکن است به منظور احداث زیرزمین ،کانال، منبع آب و .. صورت گیرد . فشار جانبی وارد بر این جداره ها ناشی از رانش خاک بر اثر وزن خود آن و نیز سربارهای احتمالی روی خاک کنار گود میباشد . این سربارها میتوانند شامل خاک بالاتر از تراز افقی در لبه گود ، ساختمان های مجاور ،بارهای ناشی از بهره برداری از معابر مجاور و ... باشند . به منظور جلوگیری از ریزش خاک و تبعات منفی احتمالی ناشی از این خاک برداری ، سازه های موقتی را برای مهار خاک اجرا میکنند که به آن سازه نگهبان میگویند . اهداف اصلی ایمن سازی جداره های گود با سازه نگهبان عبارتند از : 1- حفظ جان انسان های خارج و داخل گود 2-حفظ اموال خارج و داخل گود 3-فراهم آوردن شرایط امن و مطمئن برای اجرای کار سازه نگهبان موقت را با توجه به نوع خاک ، ارتفاع گود و فشار ناشی از ساختمان های مجاور میتوان به شکل ها و روش هایی مانند: دوخت به پشت ، دیواره دیافراگمی ، مهار متقابل ، اجرای شمع ، سپرکوبی و ساخت خرپا اجرا نمود . در اینجا به 3 روش ساده زیر اشاره میشود . شمع بندی بدنه های گود شمع بندی یا تنگ بستن بدنه های گود به دو روش چوبی یا فولادی انجام میشود: شمع بندی چوبی: شمع چوبی عبارت است از تیرگرد یا چهارتراشی که از بالا بر الواری متکی است که خود بر بدنه گود (یا دیوار ساختمان مجاور) تکیه دارد . از پایین در زمین کف گود، با زاویه ای حدود 45 درجه استوار گشته است. الوارهای متکی بر بدنه، ممکن است به صورت عمودی یا افقی بر دیواره گود (یا دیوار ساختمان مجاور) قرار گیرند و برای تقسیم بهتر فشار، بین شمع و الوارها ، چهار تراش های افقی قرار میگیرند. برای جلوگیری از فرو رفتن شمع در زمین (به خاطر سطح مقطع نسبتاً کم آن و فشار زیاد از بالا) پایه آنها را بر مصالح مقاومی مانند آجر یا بلوک های سیمانی قرار میدهند. شمع بندی فولادی: در شمع بندی فولادی از تیرآهن های معمولی یا ناودانی (ناودانی فقط برای پشت بند) استفاده میشود. به پشت بند عمودی، یک نبشی جوش شده و شمع با زاویه ای حدود 45 درجه به وسیله نبشی به پشت بند متصل میشود. نشیمنگاه شمع بر روی زمین ، تیرآهنی (یا ناودانی) است که با میخ های قوی در زمین محکم شده است. فاصله شمع ها از یکدیگر نسبت به ارتفاع و فشار حاصل از گود تعیین میشود. هرچه عمق گود بیشتر باشد، فاصله شمع ها از یکدیگر کمتر خواهد شد. در صورت نیاز، میتوان از دو ردیف شمع در بالا و پایین استفاده کرد. دیوارهای مانع : در گودبرداریهایی که زمین ریزشی دارند ،گاهی ایجاد شیب، موجب کار و هزینه اضافی ،برای حمل خاک و برگشت مجدد آن بعد از اجرای ساختمان ،میشود . در چنین مواردی ، میتوان اقدام به ایجاد دیوارهای مانع نمود . این نوع دیوارها به شکل های گوناگون و با مصالح مختلف ساخته میشوند. دیوار های مانع چوبی : این نوع دیوارها از الوارهای به عرض 20 تا 30 و ضخامت 4تا 5 سانتی متر ساخته میشوند . بدین ترتیب که الوارها را با استفاده از چکش های مکانیکی ،در اطراف محل گودبرداری میکوبند و آن را ،قدری بیشتر از عمق گودبرداری ، در زمین فرومیکنند . به قسمت انتهایی الوارها ورق های فولادی نوک تیز نصب میکنند تا در هنگام فرو رفتن در زمین و عبور از لایه های محکم از مقاومت کافی برخوردار بوده و فرورفتن آنها را آسان تر کند . دیوارهای مانع فلزی : برای ایجاد دیوارهای مانع ،گاهی اوقات به جای استفاده از تخته ،از صفحات فلزی که دارای ضخامت کمتری بوده و در نتیجه بهتر در زمین فرو می روند و مقاومت آنها نیز بیشتر است ، استفاده میکنند. دیوارهای مانع فلزی با الوارهای چوبی : این دیوارها دارای کلاف فلزی میباشند که داخل آنها با الوارهای چوبی پر میشود و از مقاومت نسبتاً خوبی نیز برخوردارند . مهار دیوارهای جانبی به وسیله سازه فلزی ( مهار متقابل ) درصورتیکه ارتفاع گود زیاد بوده یا ساختمان های اطراف مرتفع باشند ، به دلیل وجود بارهای زیاد امکان واژگونی ساختمان های اطراف گود وجود دارد لذا میتوان از این روش به منظور مهارسازی دیوارهای جانبی استفاده نمود. منبع: کتاب روش های اجرایی ساختمان سازی تهیه کننده: سازمان نظام کاردانی