دلالان اقتصادی، مخالف سرمایه گذاری خارجی

باگذشت یک دهه از قرن 21 هنوز 80 درصد از ساخت و سازهای ما سنتی هستند. حتی در پایتخت کشور روی گسل زلزله، سنتی میسازیم. این یعنی استقبال از خطر و تلفاتی که قابل توصیف نیست، زیرا کنترل دقیق و رعایت مسائل فنی و استانداردها بسیار سخت است. برعکس، در صنعتیسازی سریع تر و باکیفیتی به مراتب بهتر و کم هزینه تر و ایمن تر به هدف میرسیم. متأسفانه تاکنون در صنعتی سازی کار خاصی انجام نشده که بتوان سر را بالا گرفت. برای کشوری که ادعا دارد به لحاظ علمی در بین 10 کشور اول دنیا قرار دارد خیلی بد است که دانش و تکنولوژی ساختمان سازی مربوط به 50 سال پیش باشد، از این طریق لطمات جبران ناپذیری به کشور وارد میشود. این مقدمه پیش زمینه گفتگوی ما با مهندس احمد خرم، تئوریسین اقتصادی و وزیر خبرساز دولت اصلاحات بود. ریاست وی بر انجمن صنفی تولیدکنندگان و فناوران صنعتی ساختمان غنیمت بزرگی است که باید از آن در راستای تقویت زیرساخت های اقتصادی کشور استفاده کرد. وزیر راه دولت خاتمی از منتقدان مسکن مهر است. به گفته وی سیاست درستی که نادرست اجرا شد، معضلی به نام مسکن مهر را رقم زده است. خرم میگوید مشکل از آنجا شروع شد که دولت رأساً وارد ساخت مسکن شد و این یک فاجعه تمام عیار است. وی در گفتگو با پیام ساختمان، ضمن تشریح طرح صنعتیسازی، آن را به تجربه مسکن مهر پیوند زد و راهکارهایی برای حل این مشکل ارائه داد اما در مسیر این گفتگو باز هم به سیاست گذاریهای غلط دولت ها در ایران برگشت و درد مزمن تورم. وی معتقد است مسکن باید کالایی مصرفی باشد نه سرمایه ای. این در حالی است که در کشور ما قوانین به گونه ای تنظیم شده که مسکن به کالای سرمایه ای و ماشین چاپ اسکناس تبدیل شده است. پیام ساختمان: بر اساس قانون برنامه پنجم قرار بود سهم صنعتی سازی در عرصه مسکن به 20 درصد برسد، آیا این موضوع تاکنون محقق شده است؟ در برنامه پنج ساله و البته قبل از آن در برنامه چهارم توسعه تکلیف شده بود که به دنبال صنعتی سازی برویم. بر این اساس باید 30 درصد ساخت وساز کشور به طریق صنعتی انجام میگرفت. ولی دولت نهم به جای اینکه بر اساس مشورت و نظرات بخش خصوصی حرکت کند، مصوب کرد حدود 300 کارخانه قطعات پیش ساخته ساختمان احداث شود. مأموریت اجرای این کار به سازمان دولتی«گسترش و نوسازی صنایع» محول شد که بعد از سه سال کار کردن در این خصوص تشکیلات جدیدی به نام«مپسا»راه اندازی شد که حجیم تر شدن دولت را به دنبال داشت. مپسا هم پس از ورود به پروژه، شکست خورده خارج شد. پیام ساختمان: انجمن تولیدکنندگان و فناوران صنعتی ساختمان چه اقداماتی انجام داده است، میتوانید به موضوع انتقال دانش و تکنولوژی و استفاده از تجهیزات صنعتی در ساختمان های کشور بپردازید. ما شرح خدمات را برای طرح جامع صنعتی سازی ساختمان آماده کرده ایم. در این طرح دانش، تکنولوژیها و محصولاتی که مملکت در افق 20 ساله لازم دارد، مشخص شده است. فرقی هم نمیکند در داخل، خارج و یا در قالب مشارکت خارجیها (صاحبان دانش و تکنولوژی) با انبوه سازان داخلی تولید شود. در حال حاضر بهترین راه انتقال دانش و تکنولوژی، مشارکت کردن با صاحبان دانش و تکنولوژی است. اینکه دانش و تکنولوژی را از خارج وارد کرده و در ایران بومی کنیم، خواب و خیالی بیش نیست. پیام ساختمان: متولی این کار چه سازمانی است آیا مرکز تحقیقات مسکن و ساختمان همکاری لازم را مبذول میکند؟ پیگیر موضوع، معاونت مسکن وزارت مسکن است. در زیرمجموعه معاونت مسکن، اداره کل فناوریهای نوین قرار دارد که نظارت بر چگونگی اجرای طرح را بر عهده دارد. انجمن جلسات متعددی با این اداره داشته و آنها پذیرفته اند که این کار باید انجام شود. تنها مشکلی که در حال حاضر وجود دارد تأمین 5 میلیون دلار نقدینگی است تا با یک مشاور خارجی متخصص قرارداد امضا شود. زیرا ما در کشور مشاور تهیه طرح جامع صنعتی سازی نداریم. در کنار او مشاوران ایرانی قرار خواهد گرفت تا در هنگام مطالعه و اجرای طرح جامع به چگونگی اجرای کار اشراف پیدا کنند. ضمناً بازنگری سالانه طرح را خودمان میتوانیم انجام دهیم. پیام ساختمان: با طرح راه اندازی«سازمان نظارت بر چرخه صنعتیسازی ساختمان» مواجه شدم، اکنون در چه مرحله ای قرار دارد و تا کجا پیش رفته اید؟ این طرح در انجمن مطرح شده تا عوامل پا نگرفتن طرح صنعتی سازی در کشور بررسی شود. ما اطلاعات لازم را استخراج کرده ایم و در جمع بندی به این نتیجه رسیده ایم که خیلی عقب هستیم. با احتساب برنامه چهارم اکنون حدود 7 سال از اجرای طرح میگذرد ولی بنا به دلایل مختلف هنوز عملی نشد، کاری که در برنامه چهارم پیشنهاد شد باید در دهه اول انقلاب انجام میشد. ما یک دهه قبل از انقلاب پیشتاز صنعتی سازی در منطقه بودیم نمونه بارز آن ساخت شهرک اکباتان و آپادانا است که نشانگر دانش و تکنولوژی مدرن صنعتی سازی ایران در قبل از انقلاب است. ما با مشارکت متخصصان اروپایی کاملاً بر این دانش سوار بودیم ولی با وقوع انقلاب این صنعت به حال خود رها شد. من شهرک اکباتان را نماد صنعتی سازی ایران میدانم. ساختمان های آنجا با استفاده از سیستم قالب تونلی طراحی و ساخته شده اند و در آن زمان جزو روش های پیشرفته بود. پیام ساختمان: همان گونه که مستحضر هستید صنعتیسازی شامل دو بخش فونداسیون و اسکلت ساختمان و دیگری استفاده از تجهیزات و تأسیسات مدرن است، به نظر میرسد تناسب و توازنی در این بخش ها وجود ندارد، علیرغم اینکه توانمندی لازم در این بخش در داخل کشور وجود دارد. متأسفانه در کشور صنعتی سازی در سفت کاری خلاصه شده است. تأسیسات برقی، مکانیکی، نماکاری و حتی تنظیمات نازک کاری در داخل ساختمان بدون فکر و به شیوه سنتی انجام میشود درحالیکه مکمل هم هستند و صنعتی سازی صفر تا 100 ساختمان را در بر میگیرد. برای مثال؛ ما در نماکاری هنوز از تخته ماله استفاده کرده و داربست لوله ای نصب میکنیم درحالیکه این روش ها در دنیا منسوخ شده و به جای آن از بالابرهای برقی استفاده میشود. باکس های استقرار نیروی اجرایی وجود دارد و در هر ارتفاع ریل گذاری میشود و با کمک بالابرها کار نماکاری طبقه به طبقه انجام میشود. از طرف دیگر، مدیریت زمان در بخش ساخت وساز بسیار مهم است زیرا در هر پروژه ساختمانی ده ها نیروی فنی و اجرایی حضور دارند که باید هزینه های آنها پرداخت شود و هر یک ماه تا خیر در اتمام ساخت در قیمت تمام شده ساختمان موثر است. با توجه به شرایط موجود اقتصادی، در صورت تأخیر ماهیانه 5 تا 6 درصد افزایش قیمت بر مسکن تحمیل میشود در حال حاضر پروژه هایی که باید حداکثر 12 ماهه تمام شوند در خوش بینانه ترین حالت در طول سه سال به بهره برداری میرسد. پیام ساختمان: به نظر میرسد ارزان سازی تا حد زیادی صنعتی سازی را تحت تأثیر قرار داده و باعث رواج استفاده از تجهیزات بیکیفیت و غیراستاندارد شده است، موضوعی که کارشناسان تأسیسات بر آن تاکید دارند. اینکه فکر کنیم صنعتیسازی با استفاده از تجهیزات ارزان عملی میشود اشتباه است. برای اجرای صنعتیسازی نیازمند اعمال استانداردهایی هستیم که با رعایت آنها هزینه ها افزایش خواهند یافت اگرچه در سنتی سازی هزینه کمتری داریم ولی اگر در صنعتی سازی به چند موضوع توجه شود با کاهش هزینه ها مواجه خواهیم بود. برای رهایی از این وضعیت نیازمند حمایت واقعی و اصولی دولت از امر صنعتی سازی هستیم. صنعتی سازی در حقیقت ظرفیت سازی است. ظرفیت سازی، پشتیبانی، حمایت مالی و تسهیلات میخواهد اگر اینها نباشند صنعتی سازی نهادینه نخواهد شد. پیام ساختمان: به نظر میرسد پیمانکاران تسهیلات واقعی و به موقع دریافت نمیکنند، این حمایت ها باید چگونه و به چه میزان باشد؟ وقتی پیمانکار 50 درصد از کاری را که کرده طلبکار است فکر صنعتی سازی به ذهنش خطور نمیکند. دولت باید در گام اول طلب پیمانکارها را بدهد تا آنها روی پای خود بایستند. ذهن پیمانکار گرفتار مصالح فروش و کارگری است که برای طلب خود مراجعه میکنند. حدود 50 درصد از زندانیهای مالی ایران مهندس و تولیدکننده هستند، طلب پیمانکارها از دولت، بیش از بدهی آنهاست، یعنی حیات آنها به پرداخت بدهیها وابسته است. گام بعدی این است که دولت هنگام ظرفیت سازی حمایت لازم را ارائه کند. در شهر جدید پردیس بیش از 80 هزار واحد مسکونی در حال ساخت است 1800 میلیارد تومان آورده متقاضی در حساب دولت است، یک سال است که پیمانکاران به دلیل عدم تغذیه مالی به طور میانگین دو ماه بیشتر کارنکرده اند. درحالیکه حمایت دولت باید بازتاب عملی داشته باشد. پیام ساختمان: آیا مسکن مهر توانسته به عنوان پایلوت صنعتی سازی در کشور مطرح باشد؟ آمارهای کارشناسان چیز دیگری را نشان میدهد. اساساً انبوه سازی و صنعتی سازی دو یار جداییناپذیر هستند. بنابراین نمیشود به تنهایی یک ساختمان را صنعتی سازی کرد. باید طرح های صنعتی سازی در کشور وجود داشته باشد. به نظر من صنعتی سازی در مسکن مهر تا 20 درصد عملی شده که آن هم در بخش اسکلت بوده است. درحالیکه بستری فراهم بود که تا 70 درصد ساختمان سازی را میتوانستیم به صورت صنعتی انجام دهیم و این صنعت را در کشور نهادینه کنیم. معتقدم در مسکن مهر تنها از دو شیوه صنعتی سازی استفاده شد . پیام ساختمان: در شرایط فعلی، سرمایه گذاری خارجی تا چه اندازه میتواند در رونق اقتصادی و توسعه صنعتی سازی موثر باشد و چه موانعی در این زمینه وجود دارد؟ ما علاوه بر منابع موجود جامعه، از منابع خارجی هم میتوانیم در اجرای پروژه ها و همچنین توسعه اقتصادی کشور استفاده کنیم. سرمایه گذاری خارجی میتواند صنعتی سازی را رونق داده و اقتصاد ما را نجات دهد، همچنین زیرساخت های کشور را در یک بازده زمانی کوتاه (حداکثر 10 سال) تقویت کند. بااین حال، کسانی که از اقتصاد دلالی سود میبرند با سرمایه گذاری خارجی مخالفت میکنند. آنها به دنبال سازندگی نیستند اگرچه در ظاهر شعار سازندگی سر میدهند. ما میتوانیم دانش و تکنولوژی را با ایجاد یک محیط مناسب به کشور وارد کنیم و همزمان در کشورهای دیگر نیز سرمایه گذاری کنیم.