گران ترین و سنگین ترین شاهکار مهندسی

گروه ساخت و ساز: شنبه نهم آذر بزرگراه طبقاتی صدر پس از 26 ماه کار مداوم به بهره برداری رسید. این بزرگراه که از تونل نیایش آغاز میشود و تا بزرگراه امام علی (ع) ادامه دارد با 10 کیلومتر طول، از جمله گران ترین و بلندپرواز ترین پروژه هایی است که شهر تهران تا کنون به خود دیده است. گرچه کارشناسان انتقاداتی به آن وارد میکنند و حاشیه های سیاسی و اقتصادی زیادی در رابطه با آن مطرح شده اما نمیتوان به سادگی از اراده مدیریتی و توان مهندسی فوق العاده ای که صرف این طرح شده است، گذشت. این پروژه طبقاتی مانند هر پروژه دیگر، موافقان و مخالفان سرسختی دارد. موافقان تا آنجا پیش رفته اند که پل صدر را شاهکار مهندسی مینامند و مخالفان آن را از اساس به زیر سؤال برده ومی گویند: در هدف اساسی خود یعنی تسهیل ترافیک نیز ناکام خواهد شد. 40 سال برای 4 دوره توسعه طرح ساخت بزرگراه صدر که سال ها تنها بزرگراه شمال شرق تهران بود، با تدوین طرح جامع حمل ونقل و ترافیک شهر تهران یعنی سال 1352 همزمان است. از آن زمان تا امروز نزدیک به 40 سال، 4 دوره توسعه و تغییر را پشت سر گذاشته است. دوره اول سال 1352 که تا خیابان شریعتی امتداد یافت؛ در دوره دوم یعنی1361 از خیابان شریعتی تا میدان پیروز توسعه یافت و دوره سوم که پس از جنگ و به سال1369 بازمیگردد، از میدان پیروز تا میدان نوبنیاد و بعد از میدان نوبنیاد به سمت جاده آبعلی ادامه یافت. به این ترتیب طرحی که در سال 1352 طراحی شده بود پس از گذشت 22 سال به اجرا درآمد، و سرانجام دوره چهارم توسعه بزرگراه صدر نیز با طبقاتی شدن آن آذر امسال به بهره برداری رسید. چرایی اجرای طرح مسئولان طرح، طبقاتی کردن بزرگراه را گریزناپذیر میدانند، پیش ازاین و در سال 1388 مطالعات مقدماتی آن صورت گرفته بود؛ تنها مسئله این بود که این طرح بر روی کدام یک از بزرگراه های شهر تهران میباید به اجرا درآید؛ یادگار امام، صیاد شیرازی، همت یا مدرس! در نهایت با مطالعاتی که صورت گرفت قرعه به نام بزرگراه صدر افتاد و با قرار گرفتن تونل نیایش بزرگراه های نیایش و صدر به یکدیگر وصل شدند. توجیهی که برای اجرایی آن گفته میشود به دورنمای ترافیکی شهر تهران اشاره دارد: اگر این بزرگراه ساخته نمیشد تا سال 1395 یک انسداد کامل ترافیکی در محدوده وسیعی از معابر مرتبط با این بزرگراه رخ میداد. با گسترش مناطق مسکونی و صنعتی در شرق تهران و خصوصاً در محدوده بزرگراه شهید بابایی و شمال بزرگراه ارتش، لواسانات، شهر جدید پردیس، رودهن، بومهن و دماوند در سال های پیش رو، وضعیت ترافیکی منطقه بحرانی میشد اما احداث بزرگراه طبقاتی صدر به دلیل اتصال به تونل نیایش، تأثیر بسزایی در تسهیل رفت وآمدهای بزرگراهی غربی- شرقی و تفکیک این ترافیک از ترددهای محلی خواهد داشت. اولین پل صنعتی ساز بزرگراه صدر از دو بخش تشکیل شده است، پل اصلی و شیب راهه ها. طول پل اصلی حدود 5 کیلومتر است که با توجه به اینکه در دو باند اجرا میشود مجموعاً 10 کیلومتر درازا دارد. شیب راهه نیز حدود 5 کیلومتر است و با اضافه کردن شیب راهه ها به طول 4 کیلومتر، 9 کیلومتر مسیرهای شیب راهه ای در نظر گرفته شده است. این طرح از تقاطع بزرگراه صدر مدرس شروع شده و در انتها با تقاطع بزرگراه صیاد شیرازی هماهنگ میشود. به گفته مازیار حسینی معاون فنی و عمرانی شهرداری تهران پروژه بزرگراه صدر به صورت کاملاً صنعتی ساخته شده و یکی از دلایل ساخت آن در مدت زمان کوتاه 26 ماهه همین است. این زمان در پروژه های عمرانی بینظیر است. برای اجرای این طرح یک کارخانه در منطقه حکیمیه تهران تأسیس شد تا قطعات بتنی مربوط به عرشه و سرستون های پل اصلی به موقع تولید شود. در مسیر تولید، نوآوریها و خدماتی به صنعت پل سازی و راه سازی کشور عرضه شد که ایجاد کارگاه های متعدد و کارخانه تولید قطعات بتنی، تولید قالب قطعات بتی به صورت کاملاً بومی و نوآوری در ساخت ستون ها یا پایه های پل از آن جمله است. حجم خاک برداری در هر متر طول، برابر با 10 مترمکعب بوده است که در مجموع به 70 هزار مترمکعب میرسد. در نهایت معادل 5/4 برابر حجم بتن به کار رفته در برج میلاد، یعنی 294 هزار مترمکعب بتن در این طرح استفاده شد؛ با احتساب قطعات پیش ساخته، وزن بزرگراه صدر بسیار سنگین است و به بیش از 880 هزار تن میرسد که خود نگرانیهایی را از بابت زلزله ایجاد کرده است. کلاف سردرگم هزینه ها بودجه این طرح یکی از مناقشاتی بود که به ویژه در اواخر اجرای پروژه بسیار مورد سؤال و کنجکاوی قرار گرفت. مجتبی شفیعی رئیس ستاد حمل ونقل و سوخت کشور از بودجه 5 هزار میلیارد تومانی سخن میگوید؛ یعنی رقمی برابر با احداث کل خطوط متروی پایتخت. شفیعی در گفتگو با ایرنا میگوید: در سال گذشته از سوی شهرداری تهران جمع هزینه های ریالی پروژه هزار و 900 میلیارد تومان درج شد که با احتساب 720 میلیارد بودجه درخواستی در متمم امسال این رقم به 2 هزار و 700 میلیارد تومان افزایش یافته است. مازیار حسینی درباره این مطلب صریحاً اعلام کرد: هزینه تمام شده این پروژه 640 میلیارد تومان است و قیمت قرارداد پل مقطوع است و تعدیل سازمان مدیریت برنامه ریزی به آن تعلق میگیرد. خوشحالم که برآورد اولیه پل درست بود و نیازی به قرارداد الحاقی نیست و هزینه ها کاملاً روشن است. اما محسن سرخو، عضو کمیسیون عمران شورای شهر تهران دراین باره میگوید: شهرداری تهران در متمم بودجه خود برای پل صدر مبلغ 720 میلیارد تومان تعیین کرده است در حالی در بودجه امسال برای این پروژه، اعتبار250 میلیارد تومانی تخصیص یافته بود که شورا نیز آن را به تصویب رساند. وی ادامه داد: در سال جاری با تأیید درخواست شهرداری تهران برای پل صدر، هزار میلیارد تومان بودجه اختصاص خواهد یافت، درحالیکه در سال گذشته جمع هزینه های ریالی پروژه صدر هزار و 900 میلیارد تومان از سوی شهرداری تهران درج شد که با احتساب 720 میلیارد بودجه درخواستی در متمم امسال این رقم به 2 هزار و 700 میلیارد تومان افزایش خواهد یافت. یعنی رقمی 5/2 برابر پیش بینی اولیه طرح. موضوعی که ابوالفضل قناعتی عضو دیگر شورای شهر را به این واکنش کشاند که چرا «دستگاه های مشاور با این همه خطا» برآورد هزینه کرده اند. مشکل ترافیک رفع میشود؟ بیشتر مخالفان مردم ساکن در حاشیه این معابر هستند. کم ارزش شدن املاک ساکنان حاشیه بزرگراه، سر و صدا و از بین رفتن حریم خصوصی آنها از جمله مشکلات این شهروندان است. این مشکلات ، باعث شد که دیوارهای جاذب صوتی در اطراف بزرگراه نصب شود که به گفته مازیار حسینی شهروندان نباید از این بابت نگرانی داشته باشند. پاسخ به انتقادات جعفر تشکری معاون حمل ونقل و ترافیک شهرداری در گفتگو با خبرگزاری خانه ملت به منتقدان پاسخ داد و گفت: شهر را نمیتوان تک بعدی توسعه داد. وی افزود: این گفته که بودجه ساخت پل طبقاتی صدر باید به توسعه مترو اختصاص مییافت غیر علمی و غیرکارشناسانه است. وی دلیل توسعه نیافتن مترو را عدم همسویی و همراهی دولت پیشین و شهرداری دانست و افزود: دولت نهم و دهم بارها مصوبات مجلس در خصوص توسعه خطوط حمل ونقل ریلی شهری را نادیده گرفت، به طوریکه امروز علاوه بر افزایش آلودگی هوا و حذف روزهای پاک از آسمان شهرها، به ویژه تهران، شاهد افزایش بار ترافیکی نیز هستیم.