چالش های صرفه جویی انرژی

جایگاه ثابت نفت و گاز در سبد مصرف خانواده ایرانی، بدون ایجاد انگیزه برای صرفه جویی، سرفصل اصلی گفتگوی ما با رئیس هیئت مدیره انجمن مهندسی گاز ایران را تشکیل میدهد. مهندس منصور دفتریان، بیش از 35 سال به صنعت نفت کشور خدمت کرده است. وی که مجری طرح های متعددی در صنعت نفت و گاز بوده ، همزمان در سمت نایب رئیس انجمن نفت ایران نیز مشغول فعالیت میباشد. خودش میگوید: «به عنوان بخش غیردولتی در هر دو انجمن کار مشاوره ای انجام میدهیم و مباحث نفت، گاز و پتروشیمی از جنبه های مختلف مورد توجه قرار میگیرند، بنابراین مباحث انرژی فصل مشترک فعالیت های ما را تشکیل میدهد.» با مهندس دفتریان در خصوص انرژی و چالش های صرفه جویی در کشور صحبت کردیم؛ از طرحیهایی که به اشتباه اجرا شد و هزینه های هنگفتی که روی دست دولت باقی ماند... پیام ساختمان: صنعت نفت و گاز همواره سوژه های جذابی برای گفتگو فراهم میکند، ولی بیشتر از همه بهینه سازی و اصلاح الگوی مصرف انرژی اهمیت دارد، موضوعی که این روزها اقتصاد کشور را درگیر کرده است. انجمن مهندسی گاز در این خصوص چه اقداماتی انجام داده است؟ یکی از برنامه های بسیار مهم انجمن مهندسی گاز، بهینه سازی سیستم های انرژی بر و مدیریت مصرف انرژی است چرا که در حال حاضر اتلاف بالای انرژی را در کشور شاهد هستیم. ما در سال گذشته معادل سه میلیون بشکه در روز بیشتر از کشور ترکیه با جمعیت و شرایط مشابه نفت و گاز مصرف کرده و از این بابت بالغ بر 110 میلیارد دلار زیان داشته ایم که اصلاح این مسئله نیازمند بازنگری در سیاست های گذشته است. در حال حاضر کمیته صنایع در انجمن مهندسی گاز تشکیل شده است. در این کمیته جلسات مشترکی با تولیدکنندگان لوازم گازسوز و مسئولان موسسه استاندارد برگزارشده و در خصوص راهبردهای کاهش مصرف انرژی در بخش صنعت و خانگی بحث و تبادل نظر میشود. پیگیری این مورد در هر دو انجمن نفت و گاز به صورت موازی در دستور کار قرار گرفته است. برای مثال؛ بهینه سازی تجهیزات صنعتی را در انجمن مهندسی گاز تحت بررسی قرار دادیم و در جاهایی که نیازمند پیگیری و حمایت دولت و مجلس هستیم از طریق انجمن نفت اقدام میکنیم. بااین حال بیشتر کارهای تخصصی در انجمن مهندسی گاز انجام خواهد شد. پیام ساختمان: اخبار انجمن را که پیگیری میکردم، متوجه طرحی شدم که با محوریت ایجاد سازمانى براى مدیریت مصرف انرژى به مجلس تقدیم شده است. اصل این طرح مربوط به گذشته است و در چند سال اخیر پیگیری این موضوع در اولویت قرار گرفته است. از سال 1373 در انجمن نفت یک چشم انداز 30 ساله برای انرژی ایران ترسیم شد. ما پس از بررسیهای گسترده و میدانی به این نتیجه رسیدیم که با سیاست گذاری فعلی، حتی اگر تولید نفت و گاز به دو برابر هم افزایش یابد، بیشتر آن در داخل کشور مصرف میشود. هم اکنون 90 درصد درآمد ارزی کشور وابسته به نفت و گاز است و علیرغم برنامه ریزیهای گسترده هنوز نتوانسته ایم منابع دیگری را برای درآمد ارزی ایجاد کنیم. به نحویکه اگر درآمد نفت و گاز نداشته باشیم اقتصاد ما فلج میشود. این در حالی است که در سه دهه اخیر سرانه مصرف انرژی در کشور سیر صعودی پیداکرده و به طور متوسط سالیانه 6/6 درصد رشد داشته است. پیام ساختمان: برای اجرایی شدن این طرح تا کجا پیش رفتید و در عمل تا چه اندازه خواسته های انجمن محقق شد؟ ما سه جلد کتاب تحت عنوان «موازنه منطقی تولید و مصرف انرژی» منتشر کردیم و گزارشی بود که تولید و مصرف منطقی انرژی تا سال 1404 را نشان میداد. در این کتاب ها سه راهبرد را پیشنهاد کردیم که عبارتند از؛ «ایجاد سازمان مدیریت مصرف انرژی در کشور، جایگزینی معادل 2 میلیون بشکه نفت در روز با گاز طبیعی و استفاده از زغال سنگ معادل 700 هزار بشکه در روز برای تولید برق». برای اجرایی شدن این راهبردها لزوماً باید سازمان مشخص و مستقل داشته باشیم. اگر چه در حال حاضر متولی تولید و توزیع انرژی وزارتخانه های نفت و نیرو هستند ولی در عمل سازمانی که به طور مستقل مدیریت مصرف انرژی را بر عهده بگیرد، وجود ندارد. پیشنهاد ما ایجاد سازمان مدیریت مصرف انرژی در کشور بود و برای این منظور در اوایل سال 80 با تنظیم یک نامه نمایندگان مجلس را مطلع کردیم. در سال 84 لایحه ایجاد سازمان مدیریت مصرف انرژی در کشور مورد تأیید مجلس قرار گرفت. رئیس جمهور هم موافقت کرد و قرار شد وزارت نفت شرایط لازم را فراهم کند. همه کارها انجام شد و مجلس لایحه ای را برای مدیریت مصرف انرژی تصویب کرد ولی اصل موضوعی که ما پیشنهاد کردیم در آن لحاظ نشد. در حال حاضر شرکت بهینه سازی مصرف سوخت مسئول این کارشده ولی ما از ابتدا به این مسئله اعتراض داشتیم، نظر ما تأسیس سازمان مدیریت مصرف انرژی زیر نظر رئیس جمهور بود که سایر سازمان های مرتبط از جمله سازمان بهره وری انرژی و سازمان مدیریت مصرف سوخت را شامل میشد. پیام ساختمان: چگونه میتوان بین تولید و مصرف انرژی در کشور توازن ایجاد کرد؟ از طریق افزایش قیمت های انرژی برای خانواده های پرمصرف میتوان انگیزه صرفه جویی را در جامعه تقویت کرد، اجرای این طرح بدون برنامه ریزی و مدیریت کافی امکان پذیر نیست. به نظر من اگر سازمان متولی مدیریت مصرف انرژی در کشور مشخص شود و استقلال داشته باشد کارها سریع تر و بهتر انجام خواهد شد. پیام ساختمان: آیا هدفمند کردن یارانه ها توانست به بهینه سازی مصرف انرژی در کشور کمک کند؟ انجمن مهندسی گاز از همان ابتدا با هدفمند کردن یارانه ها به صورتی فعلی مخالف بود. از اول هم مشخص بود که با این شیوه به نتیجه نخواهیم رسید. در حال حاضر تمام توان مالی کشور صرف پرداخت یارانه به مردم شده و اکثر طرح های عمرانی به خاطر هدفمندی یارانه ها معلق مانده است، شرکت ملی گاز و توانیر توان اجرای پروژه هایشان را ندارند. هدف دولت کنترل مصرف از طریق افزایش قیمت ها بود درحالیکه باید به مصرف کننده هایی که توان مالی اندکی دارند هم توجه داشت. باید پول را از کسانی گرفت که مصرف آنها بیشتر از حد متعارف بوده و توان مالی بالایی دارند. پیام ساختمان: مدیریت مصرف انرژی توسط مردم، چه زمان و چگونه عملی میشود؟ اجرای هر کاری نیازمند تخصص و تجربه کافی است. اقتصاد کشور با شعار شکوفا نمیشود باید تخصص، تعهد و مدیریت را در کنار یکدیگر تعریف کرد. مردم باید انگیزه داشته باشند، در غیر این صورت تلاش ها بیهوده خواهد بود. وقتی قیمت انرژی پایین است و ابزارهای صرفه جویی در اختیار مردم قرار نمیگیرد، انگیزه ای برای مدیریت باقی نمیماند.