صرفه جویی با طعم جیوه

گروه تأسیسات: بیش از 20 سالی است که استفاده از لامپ های کم مصرف در دنیا متداول شده و در جاهای مختلف مورد استفاده قرار میگیرد. مزایای این لامپ ها باعث شده بسیاری از کشورها از جمله کشور ما برنامه های مدونی برای جایگزینی آنها با نوع قدیمیتر رشته ای یا تنگستنی داشته باشند. مصرف انرژی کمتر، طول عمر بیشتر، گرمای کمتر و هزینه کمتر ساخت از جمله مزیت هایی است که باعث شده حتی در برخی از کشورها فروش لامپ های تنگستنی ممنوع باشد. خشکسالیهای پیاپی کشور باعث شد با تبلیغات بسیار این لامپ ها در سبد خانوار برای خود سهمی باز کنند. وزارت نیرو تمام توان خود را به کار بست تا به منظور کاهش انرژی، فرهنگ استفاده از این لامپ ها را رواج دهد تا جایی که شرکت توزیع نیروی برق اهواز بیش از یک میلیون و 300 لامپ کم مصرف 23 ولت را به صورت یارانه ای در بین مردم توزیع کرد. اما جیوه به کاررفته در لامپ از همان ابتدا باعث شد نگرانیهایی در مورد اثرات سوء آن بر سلامتی ایجاد شود. دفتر «مطالعات انرژی، صنعت و معدن» و «زیربنایی» مرکز پژوهش های مجلس اعلام کرده اند، با وجود مزایای بسیار این لامپ ها در بین متخصصین در مورد سمی بودن جیوه استفاده شده در آنها اشتراک نظر وجود دارد. اما سؤال هایی درباره میزان جیوه و اشعه فرابنفش این لامپ ها و دست یافتن به اینکه چه میزان و چه حجمی از آنها در بروز سرطان تأثیر دارند، مطرح شده است. مرکز پژوهش های مجلس اعلام کرد که متأسفانه آگاهی مردم نسبت به این خطرات کم است اما در حال حاضر جمع آوری این لامپ ها را در دستور کار نداریم. این مرکز همچنین استفاده از لامپ های رشته ای قدیمی را عاقلانه ندانست چرا که گرما و مصرف بالای آنها از نظر محیط زیستی و اقتصادی توجیهی ندارد. تنها در کشور ما نیست که نسبت به مضرات استفاده از این لامپ ها نگرانی وجود دارد. در کشورهایی مانند آمریکا، استرالیا و کانادا که پیشتاز استفاده از این فناوری بوده اند عمر مفید لامپ های کم مصرف 5 تا 10 هزار ساعت عنوان شده و مصرف کننده پس از پایان عمر مفید لامپ آن را به مراکز بازیافت تحویل میدهد و آنها با استفاده از روش های خاصی عملیات معدوم کردن لامپ را انجام میدهند. پیشنهاد مرکز پژوهش های مجلس تدوین پروتکلی در زمینه استفاده صحیح و معدوم کردن لامپ های کم مصرف درکشور است که ضامن سلامت محیط زیست باشد. این پروتکل باید از سوی وزارت نیرو و با همکاری وزارتخانه های صنعت، معدن و تجارت و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تدوین و در سطح ملی اجرایی شود. مضرات لامپ های کم مصرف مضرات لامپ های کم مصرف در بلندمدت عوارض خود را نشان میدهند. متخصصان پوست به این نتیجه رسیده اند که بهتر است این لامپ ها داخل حفاظ قرار بگیرند تا هم در مصرف انرژی صرفه جویی شده باشد و هم اینکه به سلامت مردم آسیبی وارد کنند. یکی از خصوصیات این لامپ ها تغییر پیوسته فرکانس است و اگر چشم به صورت طولانیمدت در معرض نور آنها قرار گیرد، آسیب میبیند و در طولانیمدت بیماریهایی مثل آب مروارید به وجود میآورد. حداقل فاصله برای استفاده از این لامپ ها 50 تا 60 سانتیمتر است و به عبارتی برای چراغ های مطالعه توصیه نمیشوند. خصوصیت دیگر لامپ های کم مصرف تشعشع اشعه ماورای بنفش (UV) است. اثرات این اشعه بر روی سلامتی و پوست افراد ثابت شده که در طولانیمدت سبب سوختگیهای خفیف و با شدت بالا سبب افزایش سرطان میشود، به همین دلیل باید در فاصله استفاده و مدت زمان استفاده بسیار دقت شود. عنصر جیوه مورد استفاده در این لامپ ها در نوع استاندارد آن 5/2 میلیگرم و در بعضی انواع غیراستاندارد به 8 میلیگرم هم میرسد. جیوه فلز سنگین خطرناکی است که وقتی وارد محیط زیست میشود پایداری زیادی دارد و در بدن موجودات زنده ذخیره میشود و اصطلاحاً تجمع زیستی پیدا میکند. به دلیل اینکه هیچ برنامه ای برای دفع زباله های خاص توسط شهرداریها ارائه نشده این زباله ها وارد سیستم معمولی زباله های شهری میشوند، درصورتیکه جیوه لامپ های کم مصرف مانند بقیه زباله ها دفع شود ابتدا خاک را آلوده میکند و سپس از طریق شیرابه به آب های زیرزمینی منتقل و وارد چرخه حیات میشود و با مصرف آب یا گیاه به صورت مستقیم و غیرمستقیم وارد بدن انسان میشود. البته جیوه استفاده شده تا هنگامی که لامپ نشکسته آزاد نمیشود و هیچ خطری را متوجه مصرف کننده نخواهد کرد. LED جای لامپ فلورسنتی پیشنهاد برخی از کارشناسان این است که به سمت مصرف لامپ های LED برویم که کم مصرف هستند ولی عنصر جیوه ندارند. البته این لامپ ها هم تا زمانی برای سلامت ما مضر نیستند که سالم باشند چون شکسته شدن آنها میتواند سرب، آرسنیک و فلزات دیگر که باعث انواع سرطان، آسیب های عصبی، بیماری کلیه، فشارخون و التهابات پوستی میشوند را وارد زندگی ما کند.