احیای سازمان مدیریت و برنامه ریزی

گروه گزارش: طی یک ماه گذشته، نمایندگان مجلس شورای اسلامی دولت را مکلف کردند تا سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور را با ادغام دو معاونت «برنامه ریزی و نظارت راهبردی» و معاونت «مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور» تحت مسئولیت مستقیم رئیس جمهور تشکیل دهد. بهارستان نشینان همچنین تصویب کردند تا: • آئین نامه اجرایی قانون تشکیل سازمان مدیریت و برنامه ریزی و بهره وری، ظرف مدت 6 ماه از تاریخ لازم الاجرا شدن آن توسط سازمان مذکور تهیه شده و به تصویب هیئت وزیران برسد. • شرح وظایف، ساختار سازمانی و مقررات اداری و استخدامی سازمان در مرکز و استان ها، متناسب با احکام و مأموریت های پیش بینیشده در این قانون و در چارچوب قانون مدیریت خدمات کشوری توسط سازمان تهیه و به تصویب رئیس جمهور برسد. • رئیس سازمان مدیریت استان ها با هماهنگی استانداران انتخاب شوند. به این ترتیب سازمانی که شش سال پیش با توجیه ناکارآمدی در انجام وظایف و ایجاد عدم تعادل توسعه ای در کشور ادغام شده بود، به زودی با ساختاری جدید و تحت عنوان جدید «سازمان مدیریت، برنامه ریزی و بهره وری» دوباره متولد خواهد شد. چه به ما؟ برای درک عینی ارتباط بین سازمان مدیریت، برنامه ریزی و بهره وری با امور عمرانی و پروژه های زیربنایی کشور، کافی است به سایت معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور که در شرایط فعلی بخشی از وظایف سازمان مذکور را انجام میدهد مراجعه شود. در سایت مذکور سامانه های متعددی در خصوص بودجه سالیانه کل کشور و هزینه کرد آن، به ویژه در پروژه های عمرانی قابل مشاهده است. یک پیشینه سازمان مدیریت و برنامه ریزی از ادغام دو سازمان امور اداری و استخدامی کشور و سازمان برنامه وبودجه مطابق مصوبه 16 اسفند 1378 شورای عالی اداری تأسیس و در 17 تیر 1379 نمودار تشکیلاتی آن تصویب شد و به اجرا در آمد. اما درست شش سال بعد، یعنی در 18 تیرماه سال 1386 شورای عالی اداری در صدوسیوسومین نشست خود به ریاست محمود احمدینژاد، سازمان مدیریت و برنامه ریزی را در نهاد ریاست جمهوری ادغام کرد. بر اساس این مصوبه امور بودجه ریزی، امور استخدامی و برخی از دیگر مسئولیت های هفت گانه این سازمان در قالب دو معاونت جدید زیر نظر رئیس جمهور اداره میشد. کلی اعتراض بیفایده انحلال سازمان مدیریت و برنامه ریزی، واکنش های بسیاری را موجب شد و اقتصاددانان زیادی به این تصمیم دولت اعتراض کردند. معترضان که معتقد بودند واحدی که باید کار ارزیابی مصوبات و کنترل اعتبارات و تطبیق آنها با اهداف عدالت را انجام میداد منحل شده است و این کار دولت را تیر خلاص به تدوین بودجه عملیاتی توصیف میکردند. تلاش برای احیا، بعد از مرگ سهراب در ابتدای تشکیل مجلس نهم بار دیگر زمزمه هایی درباره احیای این سازمان شنیده شد. پیشگام این حرکت معاون سازمان مدیریت و برنامه ریزی در دولت هشتم بود. غلامرضا تاجگردون چندی بعد در نامه ای خطاب به رئیس دولت دهم خواست که رئیس جمهور گروهی متخصص را تعیین کرده تا تصمیم چندساله وی یعنی انحلال سازمان مدیریت و برنامه ریزی را مورد بازنگری قرار دهند. پس از آن، در پایان دولت دهم 214 نماینده، طی نامه‏ای به رئیس دولت، خواستار احیای سازمان برنامه وبودجه شدند. در این نامه قید شده بود با توجه به نیاز ایجاد وحدت در برنامه وبودجه، و برای جلوگیری از شکاف این دو حوزه نیازمند سازمان برنامه وبودجه هستیم. احیای مضاعف با انتخاب دکتر حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور، وی در نخستین نشست خبری خود اعلام کرد: سازمان مدیریت و برنامه ریزی را احیا میکند و در روز 28 خرداد (سه روز پس از انتخاب روحانی به عنوان ریاست جمهوری)، مجلس شورای اسلامی ایران یک فوریت برای تشکیل سازمان مدیریت را تصویب نمود. معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی حسن روحانی نیز در همان مهلت 100 روزه معروف، در مورد احیای سازمان مدیریت و برنامه ریزی گفت: تشکیل این سازمان از اولویت های در نظر گرفته شده است و در 100 روز پس از تشکیل دولت تدبیر و امید اجرایی میشود. محمدباقر نوبخت افزود: با احیای مجدد سازمان مدیریت و برنامه ریزی ازاین پس برنامه ها و طرح های عمرانی و اقتصادی کشور بر اساس اراده شخصی رئیس جمهور تهیه و تنظیم نخواهد شد، بلکه کابینه دولت یازدهم بر اساس نظرات و دیدگاه های کارشناسان اقتصادی و صنعتی اهتمام خود را برای اجرای برنامه های اقتصادی و توسعه صنعتی کشور به کار میبندد که به ایجاد انضباط اقتصادی خواهد انجامید. در همین حال که دولت یازدهم خودش، خودش را مکلف کرده تا سازمان برنامه وبودجه را مجدداً احیا کند، بهارستان نشینان نیز در جلسه روز 20 آذرماه مجدداً دولت را مکلف کردند تا سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور را با ادغام دو معاونت ریاست جمهوری تشکیل دهد. سبک مدیریتی در سال های اخیر درباره سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور بحث های مختلفی مطرح و درستی یا نادرستی اقدامات صورت گرفته از نظر کارشناسی همواره مورد مناقشه و بحث بوده است؛ از ادغام دو سازمان مختلف و تشکیل سازمان جدید تا تحولاتی که در نهایت هویت سازمان را تغییر و در حد یکی از معاونت های رئیس جمهور قرار داد. ولی آن چه محرز است این است که اگر سبک مدیریتی رئیس دولت، سبک مدیریتی اتکا به توان کارشناسی نباشد، سازمان برنامه وبودجه دستگاهی مزاحم و اگر باشد دستگاهی ضروری است تا برای هر موضوع تحلیل و اظهارنظر کند و بعد بر اساس آن تصمیم گیری شود. به اعتقاد کارشناسان باید سازمان برنامه وبودجه از نو احداث شود و این کار نباید با کپیبرداری از سازمان برنامه ای قبلی، سرهم بندی شود، بلکه سازمان برنامه نوسازی شده باید با توجه به مشکلات موجود، از نو ایجاد گردد. مشکلات و مسائل پیش رو یکی از مهم ترین موضوعات در حوزه سازمان مدیریت، برنامه ریزی و بهره وری، بحث استفاده از درآمدهای نفتی به ویژه در کارهای عمرانی و توسعه ای است. این موضوعی است که در نوسازی سازمان مذکور باید لحاظ شود چون از سویی در شرایط فعلی نمیتوان بدون اتکا به درآمد نفت اقتصاد کشور را اداره کرد و از سوی دیگر همواره داشتن اقتصادی مستقل از نفت دغدغه همه مسئولان و دولتمردان بوده است. این مهم را مباحثی چون تحریم های اقتصادی، عدم امکان فروش نفت و جا به جایی بانکی وجوهات مربوط به آن در سیستم اقتصاد بین المللی، قیمت جهانی نفت و تعیین نرخ آن در بودجه سنواتی و نیز نرخ رسمی دلار و ... تشدید میکند. موضوع دیگر و شاید بزرگ ترین مشکل، اداره خود دولت است، زیرا علیرغم بحث ها و طرح های چندین دهه اخیر مبنی بر کوچک سازی دولت، هنوز بخش عمده ای از بودجه سنواتی توسط دولت بلعیده میشود که در بسیاری از موارد، بودجه های عمرانی و امور زیربنایی است. از طرف دیگر امکان تأمین هزینه دولت در شرایط فعلی از محل مالیات و صادرات غیرنفتی نیست. همین موضوع میطلبد تا از سویی سازمان برنامه ریزی نوسازی شده، با سازمان امور اداری و استخدامی به نحوی ارتباط داشته باشد تا بین پیش بینیهای تشکیلات اداری و نیروی انسانی دولت و اعتبارات جاری که دولت باید برایشان اختصاص دهد، هماهنگی برقرار کند و از سوی دیگر برای رشد و ارتقای سازمان امور اداری و استخدامی که وظایف خطیری دارد برنامه های جداگانه ای اجرا گردد، چرا که این سازمان ذیل سازمان برنامه ریزی که کار بودجه و برنامه را انجام میدهد، احتمالاً خیلی توانمند نخواهد بود و خیلی نخواهد توانست کارش را انجام بدهد. در این شرایط، نوسازی سازمان مدیریت، برنامه ریزی و بهره وری باید منوط به این باشد که معایب آن کاملاً برطرف شده و از نظرات همه دستگاه های اجرایی و افراد ذیصلاح استفاده شود تا بتوان نهادی سیاست گذار، برنامه ریز و هدایت کننده در سطح عالی که از اقتدار لازم برخوردار باشد و دستگاه های اجرایی از او تبعیت کنند، پدید آورد.