نگاهی به عملکرد بانک جهانی در ایران

بانک جهانی به عنوان مهم ترین سازمان بین المللی در خصوص تأمین مالی توسعه اقتصادی کشورهای در حال رشد است و همکاری با این بانک شامل جنبه های مختلف اقتصادی، فنی، مدیریتی و سازمانی، تدارکاتی و تجاری و مالی است. گروه بانک جهانی یکی از سازمان های سازمان ملل متحد است که در سال 1944 ایجاد شد. بنا بر عرف، دولت آمریکا، رئیس بانک جهانی و اروپا هم رئیس صندوق بین المللی پول را تعیین میکند. ریاست بانک جهانی یک دوره 5 ساله است و برای انتخاب مجدد محدودیتی ندارد. بانک جهانی شامل بخش های بانک بین المللی بازسازی و توسعه، انجمن توسعه بین المللی، شرکت بین المللی تأمین مالی، آژانس چندجانبه تضمین سرمایه گذاری،مرکز بین المللی حل و فصل اختلافات سرمایه گذاری است. عضویت ایران در این بانک به 68سال قبل بازمیگردد که در پی آن امکان دریافت وام های متفاوت در دوره های زمانی مختلف و متناسب با طرح های توسعه ای ایجاد شد. بر اساس اسناد منتشره، اولین درخواست ایران در سال 1336 بوده و در طول 56 سال گذشته تعداد وام های دریافتی به هزار و 601 مورد رسیده است، که از این میزان، تا تابستان1392، هزار و 329 مورد به صورت کامل بازپرداخت شده و 272 مورد در جریان بازپرداخت است. بر اساس این گزارش، تاکنون اعطای دو میلیارد و 528 میلیون 400 هزار دلار اعتبار تصویب شده است. در طول دو دهه گذشته بیشترین وام دریافتی مربوط به سال2005 بوده است. بازپرداخت مبلغ مورد نظر بر اساس برنامه از پیش تعیین شده تا سال2022 باید در زمان های مشخص صورت میگرفت که با توجه به تحریم ها و مشکلات اقتصادی، بازپرداخت مبالغ دریافتی ایران بیش از 6ماه به تأخیر افتاد.به عنوان مثال، در سال 2000، وام 232میلیون دلاری درخواستی جمهوری اسلامی با موضوع بهداشت و فاضلاب مورد تأیید قرار گرفت. در فاصله آوریل2003 تا 2005 برای دریافت مبلغ 725 میلیون دلار وام برای صرف در پروژه های مدیریت محیط زیست، بازسازی مناطق مسکونی، آب و فاضلاب و مدیریت پروژه ها از سوی بانک جهانی مورد موافقت قرار گرفت، علاوه بر آن که تأییدیه دریافت وام 400 میلیون دلاری امداد به زلزله زدگان نیز وصول شد.اما از سال 83 به بعد، به دلیل تحریم های اقتصادی بین المللی وضع شده علیه ایران، هیچ پروژه جدیدی برای مساعدت با ایران گشوده نشد و با پرداخت هیچ وام جدیدی به ایران موافقت نشد.حجم بدهی های خارجی ایران در سال 87 پرویز فتاح وزیر نیروی وقت، خبر از توافق ایران با بانک جهانی برای دریافت وام یک میلیارد دلاری در راستای توسعه فاضلاب های تهران و شیراز و چند شهر دیگر داده بود. اما در سال 89 شمس الدین حسینی، وزیر اقتصاد دولت دهم که در مجمع عمومی بانک جهانی و صندوق بین المللی پول شرکت کرده بود، به انتقاد از بانک جهانی پرداخته و عنوان کرده بود که «بانک جهانی حتی از پرداخت وام هایی هم که قبلا مورد تایید قرار گرفته بودند خودداری میکند، در حالیکه بهره آن را از ایران میگیرد». اما نهایتاً در ماه های گذشته، بهروز علی شیری معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی اعلام کرد: بازپرداخت تمامی تعهدات سر رسید شده دولت جمهوری اسلامی ایران به بانک جهانی انجام شده است و با این اقدام، بانک جهانی ایران را از وضعیت عدم اجرای تعهدات خارج و به حالت عادی بازگردانده است.به گفته وی، تعهدات ایران به بانک جهانی ناشی از اخذ اعتبارات گذشته برای طرح های توسعه ای و زیربنایی کشور بالغ بر 616 میلیون دلار است که بازپرداخت آنها طی روال طبیعی و در سر رسید اقساط هر یک از وام های مأخوذه به بانک جهانی پرداخت میشود.جزئیات تازه از مذاکرات با بانک جهانیدر سفر اخیر هیئت ایرانی از بانک مرکزی و وزارت اقتصاد به واشنگتن برای شرکت در اجلاس پاییزه بانک جهانی و صندوق بین المللی پول، نیز مذاکراتی انجام شد. به گفته نمایندگان ایرانی، از سوی ایران شرکت در پروژه های سرمایه گذاری در احیای دریاچه ارومیه، حمل ونقل جاده ای، سدسازی و باروری ابرها و آب به بانک جهانی و صندوق بین المللی پول پیشنهاد شده است.