نمره منفی برای مدیریت بحران

ایران یکی از زلزله خیزترین کشورهای جهان است که هر ساله مردم ناگزیرند بابت وقوع این پدیده شوم هزینه های گزافی بپردازند. در بروز بسیاری از این زمین لرزه ها علاوه بر خسارات مالی، مرگ نیز بر زندگی افراد سایه میافکند. درحالیکه آسیب ها و خسارت هایی متوجه شهروندان این نوع مناطق میشود اما تنها انتظار آنان این است که مسئولان مربوطه با برنامه ریزی مناسب در کوتاه ترین زمان ممکن، نسبت به بازسازی و نوسازی مناطق آسیب دیده اقدام کنند. یکی از این بلایای طبیعی وقوع زلزله 5.5 ریشتری دو هفته گذشته در شهرستان بستک بود که بیش از 824 واحد مسکونی به صورت 100 درصدی تخریب شد. بر اساس آخرین خبرها بیمارستان این شهرستان به عنوان تنها پناهگاه آسیب دیدگان و بیماران نیز تا حدود زیادی آسیب دیده و درمان و پذیرش بیماران در حیاط و پارکینگ این بیمارستان انجام میشود.به گفته احمد جباری، نماینده مردم بندر لنگه، بستک و پارسیان در مجلس، متأسفاته با وجود تأمین تمام امکانات رفاهی از استان ها و شهرستان های همجوار، به علت سوء مدیریت در توزیع این امکانات، مردم با مشکلاتی روبه رو هستند.سقف بیمارستان این منطقه بر اثر زلزله فرو ریخته و افراد برای مسقف کردن این مرکز از نایلون استفاده کرده اند.روایت توزیع چادر میان زلزله زدگان با شروع کار امدادرسانی، تعداد چهار هزار و 119 تخته چادر میان مردم بستک توزیع و زلزله زدگان در آن اسکان داده شدند. این اقدام اولیه و ضروری، داستانی تکراری است برای مردم زلزله زده و رسانه ها که حاکی از تداوم زندگی در چادر تا زمانی نامعلوم دارد، البته اگر توزیع چادر نیز به میزان کافی انجام شود.!اگرچه نهادهای متولی همواره بر لزوم تسریع در بازسازی مناطق زلزله زده تاکید دارند اما پس از مدتی به دلایلی همچون ناهماهنگی مسئولان در امر بازسازی از تخصیص اعتبار گرفته تا اولویت بندی مناطق، بیتوجهی در تسریع کار و نحوه پرداخت وام بانکی و بازپرداخت آن توسط مالکانی که اموالشان تخریب شده و اندوخته ای ندارند ،موجب تأخیر در بازسازیها میشود.زمین لرزه آذربایجان شرقی؛ نارساییهای مسکن و راه پس از یک سال طبق گزارش های اعلام شده، در زمین لرزه مردادماه 1391 آذربایجان شرقی، از 580 روستای واقع در سه شهرستان زلزله زده اهر، ورزقان و هریس واحدهای مسکونی 300 روستا بین 60 تا 100 درصد خسارت دید، که شدت تخریب و آسیب های وارده به تأسیسات آن فراتر از زمین لرزه بم عنوان شد.به گفته اله وردی دهقانی، نماینده ورزقان، با نزدیک شدن به سالگرد این حادثه تلخ، نارساییهای بخش های مسکن و راه و زیرساخت های مناطق زلزله زده آذربایجان شرقی در سالگرد این حادثه همچنان به قوت خود باقی است. روند بازسازی منازل مسکونی بسیاری از روستاهای منطقه در بهترین وضعیت حدود 15 درصد پیشرفت داشته و شهرها و روستاهای زلزله زده همچنان با چهره ویران خودنمایی میکند!به گفته وی، مسئولان بازسازی اهر، هریس و ورزقان هیچ اقدامی برای بازسازی یا احداث جاده های این مناطق انجام نداده اند حتی جداول و معابر تخریب شده ورزقان مثل روز اول زلزله است و حداکثر کاری که در شهر انجام شده کاشت تیرهای برق آن هم بدون کابل کشی و بازسازی یا اصلاح پست های ویران شده برق است.زمین لرزه دشتی؛ بازسازی نیمی از تخریب هازمین لرزه 6.1 ریشتری شهرستان دشتی واقع در استان بوشهر در فروردین ماه سال جاری نیز باعث تخریب بیش از سه هزار و 100 واحد مسکونی مردم، اماکن عمومی، مساجد، مدارس و مرگ بیش از 30 نفر شد. پس از گذشت هشت ماه از وقوع آن حادثه، زلزله زدگان کمک های بلاعوض وعده شده از سوی مسئولان برای تکمیل خانه های خود را دریافت نکردند.آخرین خبرها نیز حاکی از آن است که بیشترین تخریب در شهر کوچک 3هزار نفری شُنبه (کانون زلزله) شهرستان دشتی با 90 درصد تخریب گزارش شده بود که در حال حاضر نیمی از مردم آن در منازل مسکونی و واحد های بازسازیشده ساکن شدند. مسئولان پاسخگو باشندرئیس بخش زلزله شناسی و عضو هیئت علمی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، معتقد است: درباره ساماندهی مناطق زلزله زده مسئولانی که دارای امکانات و اختیارات هستند باید پاسخگو باشند، اما به طور کلی در صورت وقوع حادثه، وقتی عمق فاجعه و وسعت تخریب زیاد باشد ترمیم و بازگشت به موقعیت قبلی زمان بر است.دکتر محمدرضا قیطانچی میگوید: راه حل اساسی این است که ما قبل از وقوع حادثه و تخریب، از حفظ و نگهداری ثروت ملی و دارایی مردم سخن بگوییم. مشکل مردم فقط خانه نیست چرا که ساکنان این افراد تعلقات و امکانات خود را نیز از دست میدهند که باید تأمین شود.به گفته این زلزله شناس در موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، به جای ماندن در انتظار تخریب و اقدامات بعدی، مسئولان با مشارکت یکدیگر در مکان هایی که امکان بروز این حوادث وجود دارد تمهیدات جدی بیندیشند تا با پرداخت فقط 10 درصد از هزینه ساماندهی پس از وقوع، ساختمان های آسیب پذیر را مقاوم سازی و بازسازی کنند .عضو هیئت علمی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، افزود: قطعاً این تمهیدات میتواند به میزان قابل توجهی از تخریب ها بکاهد، که منجر به این میزان تلفات جانی و آسیب های مالی نشود.مقاوم بودن معیاری برای خرید و فروش ها دکتر قیطانچی با بیان اینکه در صورت وقوع این نوع بلایا در سطح وسیع، هرچقدر هم سریع عمل کنند معجزه اتفاق نمیافتد، ادامه داد: چون ساخت وساز زمان بر و هزینه بر است ، طبیعی است که مدیریت آن هم در حد ایده آل نخواهد بود ، اگرچه به هرحال باید تذکرات لازم از سوی نماینده های مجلس و سران قوا جدی گرفته شود. وی با اشاره به مدیریت سخت زلزله هایی که اخیراً پی در پی رخ داده است، افزود: اگر این نحوه مدیریت بحران مناسب بود طی این سال ها جواب میداد، بنابراین بهتر است، شهروندان با لحاظ کردن فاکتور «ساختمان های مقاوم» چه در ساخت و چه خرید خانه بخشی از مسئولیت را خود به عهده بگیرند.رئیس بخش زلزله شناسی و عضو هیئت علمی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، تصریح میکند: هنوز داشتن خانه مقاوم و داشتن ایمنی برای شهروندانی که در یک کشور زلزله خیز زندگی میکنند تبدیل به دغدغه نشده است. حتی لازم است در خرید و فروش ها یکی از معیارهای اصلی، مقاوم بودن ساختمان ها باشد.در نهایت به نظر میرسد، با توجه به خطرپذیری بالای کشور در وقوع حوادث لرزه ای، سیاست ها و قوانین دولت در کاهش ریسک زلزله به ویژه در مقوله پیشگیری و کاهش ریسک بسیار کمرنگ بوده است. همان گونه که برای ترویج فرهنگ مشارکت ساکنان زلزله زده و تدوین برنامه های پیشگیری و مدیریت بحران برای شهروندان آنچنان که باید خوب عمل نشده است.