یادگار خواجه دانشمند

گروه معماری ودکوراسیون: پنجم اسفندماه به مناسبت بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی، روز مهندسی نام گرفته است. از آنجا که نام این دانشمند بزرگ ایرانی با مرکز بزرگ علمی و پژوهشی رصدخانه مراغه پیوندی ناگسستنی دارد، ایجاب میکند تا به اختصار درباره زندگینامه این چهره درخشان تاریخ علم ایران و جهان چند سطری نوشته آید.آشنایی با خواجه دانشمندابوجعفر محمد بن محمد بن حسن طوسی مشهور به خواجه نصیرالدین، زاده 5 اسفند 579 در توس و در گذشته 11 تیر653 است. وی پس از گذشت 21 سال از عمر خود به نیشابور رفت و در آنجا درصدد آموختن علم برآمد و پس از حمله مغولان به ایران به قهستان که نزدیک کاشمر است نقل مکان کرد و پس از آن به قلعه الموت نزد اسماعیلیان رفت و در تاریخ 18 ذیالحجه سال 672 هجری قمری در کاظمین دار فانی را وداع گفت.رصدخانه مراغهرصدخانه مراغه یکی از یادگارهای علمی و فلکی خواجه نصیرالدین طوسی؛ فیلسوف، ریاضیدان و منجم بزرگ دوره ایلخانی و صاحب رساله مشهور اخلاق ناصری و زیج معروف ایلخانی است که به دست او، با همراهی عده ای از فضلا و دانشمندان بنا شده است.این رصدخانه زمانی از مشهورترین رصدخانه های اسلامی بوده که آوازه آن تمام جهان آن روز را فراگرفته و تاکنون با این همه تطورات و تغییراتی که در جهان پدید آمده هنوز هم نام آن رصدخانه و بانی آن بر سر زبان هاست.معمار معروف بنای باشکوه در سال 657 هجری به دستور خواجه نصیر؛ فخرالدین ابوالسعادات احمد بن عثمان مراغی معمار معروف آن عصر، ساختمان وسیع و باشکوه رصدخانه را با نقشه استاد شروع نمود. محلی که برای رصدخانه انتخاب شده بود تپه ای است که در شمال غربی شهر مراغه واقع شده و اینک بنام رصدخانه مراغه معروف است.تپه رصدخانه مراغه تپه رصدخانه مراغه به طول 510 و عرض متوسط (میان تپه) 217 و به ارتفاع 110 متر در غرب شهر مراغه واقع است. جهت طول تپه در امتداد شمالی جنوبی قرار دارد. مجموعه واحدهای رصدخانه در نیمه جنوبی این تپه بنا گردیده و دو قسمت تپه به وسیله دیواری به عرض حدود یک متر و طول 139 متر از یکدیگر جدا شده است. برج مرکزی رصدخانه در میان کلیه واحدهای به دست آمده در سطح تپه مهم ترین و وسیع ترینشان برج مرکزی رصدخانه است که در میان مجموعه واحدهای معماری قرار گرفته است. برج مزبور به قطر داخلی 22 متر دارای دیواری به ضخامت 80 سانتیمتر است. ورودی برج در جانب جنوبی قرار دارد که به کمک دو سکوی سنگی در دو طرف ورودی مشخص است. در برابر ورودی راهرویی به عرض 10/3 متر در جهت شمال جنوبی قرار دارد که مهم ترین بخش رصدخانه را تشکیل میدهد. مصالحی که در بنا به کاررفته مصالحی که در بنای برج به کار گرفته شده عبارت است از: سنگ قلوه و لاشه – سنگ های تراش برای ازاره های خارجی و داخلی، سنگ های تراش بزرگ برای ورودی برج، آجر در سه اندازه مختلف، ملات و اندود گچ، کاشیهای رنگی و لعاب دار در سه طرح و نوع مختلف، سنگ های حجاریشده و نقش دار، آجرهای نقش دار تزیینی، بر اساس قطعه های تزیینی به دست آمده و با توجه به یکی دو متن تاریخی در زمینه توصیف این برج به خصوص قصیده معروف ‹‹قاضیالقضات اصفهانی›› میتوان گفت که برج رصدخانه مراغه دارای نمایی پرشکوه و چشم گیر بوده و تزیینات داخل آن که بر اساس ضوابط نجومی و صور فلکی صورت گرفته بود از زیبایی خیره کننده ای بهره مند بوده است.بزرگداشت نام و یاد او یک دهانه 60 کیلومتری در نیم کره جنوبی ماه به نام خواجه نصیرالدین طوسی نام گذاری شده است. یک دهانه آتش فشانی یک خرده سیاره که توسط ستاره شناس روسی نیکلای استفانویچ چرنیخ در 1979 کشف شد نیز به نام وی نامیده شده است. دانشگاه خواجه نصیر طوسی در تهران و رصدخانه شامخای در جمهوری آذربایجان نیز به نام او نام گذاری شده اند.در سال 2013 میلادی، پایگاه جستجوگر گوگل، به مناسبت هشتصد و دوازدهمین سالگرد تولد خواجه نصیرالدین طوسی، تصویری از وی در وب سایت خود گذاشت که در کشورهای عربی قابل دسترسی بود و در آن بر ایرانی بودن این دانشمند تأکید شده بود که واکنش هایی را در کشورهایی عربی در پی داشت. در ایران روز 5 اسفندماه سالروز تولد خواجه نصرالدین طوسیروز مهندسی نام گذاری شده است.