از کشف ناگهانی تا ثبت جهانی

شهر زیرزمینی ارزانفود یکی از مجموعه معماریهای دستکند استان همدان است که به صورت کاملا اتفاقی و در اثر فعالیت های عمرانی معدن کاران منطقه در سال 89 شناسایی شد. باستان شناسان معتقدند این مجموعه، یکی از عجیب ترین سازه های دستکند ایران است که به دلیل حفر اتاق های متصل به یکدیگر در طبقات مختلف، تعبیه کانال های آبرسانی و حوضچه های ذخیره آب نسبت به دیگر مجموعه های دستکند ایران متمایز شده است.درحال حاضر نیز باستان شناسان با سه فصل فعالیت پژوهشی و راه اندازی 5 کارگاه، بیش از 70 اتاق را در دل کوه های ارزانفود شناسایی کرده اند. علی خاکسار سرپرست کاوش در محوطه تاریخی ارزانفود درحالی به کاربری مبهم این شهر دوره اشکانی اشاره میکند که از آماده سازی پرونده آن برای ثبت جهانی میگوید. به گفته خاکسار، با اینکه این شهر زیرزمینی به لحاظ ساختار معماری، شباهت بسیاری با شهرهای زیرزمینی دارد اما ساختار و کاربری این مجموعه با شهرهای زیرزمینی دیگر متفاوت است. به عنوان مثال اگر واحدهای منفرد و نوع معماری میمند نشان میدهد که این سایت، کاربری مسکونی دارد اما در شهر زیرزمینی ارزانفود، مجموعه های دستکند کاملا به هم مرتبط است به همین علت اکنون نمیتوان به صورت دقیق اعلام کرد که کاربری این شهر مسکونی چه بوده است. آنطور که خاکسار میگوید، کاوش های ارزانفود هنوز تکمیل نشده اما یافته های باستان شناسی از این شهر زیرزمینی که شامل قطعات سفالی و اشیای مربوط به دوره صفویه و قاجار میشود حکایت از آن دارد که ارزانفود احتمالا در دوره های متاخر کاملا تخلیه شده است، با این حال لوازم روشنایی مانند پیسوز، سفال و اشیای فلزی که تاکنون به دست ما رسیده درحال مطالعه اند. مدیر پایگاه ارزانفود و سرپرست کاوش این سایت باستانی درحالی به پرونده ثبت جهانی این شهر زیرزمینی اشاره میکند که به اعتقاد او هنوز کاربری این سایت به طور دقیق مشخص نشده و جای بررسی و پژوهش های بیشتر دارد.