خاک دستی دستاویز کار غیر کارشناسی

گروه ساخت وساز: مبحث ژئوتکنیک و مکانیک خاک در صنعت ساختمان بسیار حائز اهمیت است و غفلت از آن میتواند عواقب بسیاری به همراه داشته باشد، همچنانکه بخش زیادی از گودبرداریهای غیراصولی ، ناشی از عدم توجه به این اصل اساسی است. بنابراین قبل از اینکه به فکر بنای سازه ای محکم و ایمن باشیم باید تحقیق و آزمایشات لازم در مورد خاکی که قرار است ساختمان را روی آن بسازیم،صورت بگیرد . به منظور آشنایی هر چه بیشتر با مبحث ژئوتکنیک و مکانیک خاک به سراغ دکتر عباس قلندر زاده، استاد دانشکده مهندسی عمران پردیس دانشکده های فنی دانشگاه تهران رفتیم و گفتگویی با وی ترتیب داده ایم که در زیر میآید.دانش ژئوتکنیک در کشور ما ، چقدر به استانداردهای جهانی نزدیک است؟اعتقاد دارم از نظر تئوری مشکلی نداریم و تمام مباحث روز ژئوتکنیک در دانشگاه های ما تدریس میشود و تحقیقاتی که در این حوزه انجام میشود نیز در سطح بین المللی معتبر است اما از نظر تجهیزات و تکنولوژی های اجرایی با سطح اول جهان فاصله داریم.در بخش اجرای پروژه های عمرانی و ساخت وساز های شهری چقدر به موضوع ژئوتکنیک توجه شده است؟باید بپذیریم توجه لازم در این رابطه صورت نگرفته است چرا که هنوز برخی از کارفرماها این نوع هزینه ها را غیرضروری میدانند درصورتیکه توجه به مسائل ژئوتکنیکی از اصول اساسی در مقاومت و پایداری ساختمان است. مسئولان و پیمانکاران پروژه هایی که گودبرداری های عمیق در آنها صورت میگیرد و پس از مدتی دچار ریزش میشوند، مشکلات پیش آمده را ناشی از رفتار پیچیده خاک میدانند و ادعا میکنند که تمام تمهیدات صورت گرفته بود. رفتار خاک نسبت به مصالح دیگر قطعاً پیچیده تر است اما چنانچه شناسایی دقیق انجام دهیم با مسائل غیرقابل پیش بینی کمتری مواجه میشویم. این توجیه که روبرو شدن با مسائل غیرقابل پیش بینی در خصوص خاک همواره دلیل ریزش ها است، موجه نیست. به دلیل اینکه در فرایند اجرای کار هم باید فرایند شناسایی وضعیت خاک ادامه پیدا کند و اقدامات لازم صورت گیرد و حتی میتواند در اجرا تجدیدنظر شود.خاک دستی هم از موضوعاتی است که همواره تبدیل به بهانه ای برای پیمانکاران گودبرداری های غیراصولی شده است ، نظرتان دراین باره چیست؟اینکه بگوییم خاک تمام پهنه های تهران دستی است، صحیح نیست. در برخی جاها که گودال و نقاط پست تر وجود داشته است به دلیل توسعه با مصالحی که به طور طبیعی شکل نگرفته،پر شده که این مصالح ممکن است خاک، نخاله های ساختمانی، زباله یا چیزهای دیگر باشد. نکته حائز اهمیت این است که نباید خاک دستی، دستاویز گودبرداری های غیرمسئولانه باشد چرا که خاک دستی قابل شناسایی و مسائل مرتبط با آن قابل رفع است. موضوع حائز اهمیت دیگر، قنات هایی است که در تهران وجود دارد. آیا مکانیزمی برا ی شناسایی قنات ها وجود دارد؟ممکن است شناسایی قنات در پروژه ها به طور دقیق امکان پذیر نباشد و مسئله ایجاد کند چون احتمال دارد قنات از بخشی از زمین عبور کند که شناسایی نشده باشد. اما میتوان در صورت روبرو شدن با قنات، تمهیدات لازم را برای جلوگیری از ریزش گود اندیشید. نکته ای که لازم میدانم به آن اشاره کنم این است که این قنات ها جریان آب های زیرزمینی شهر تهران را شکل میدهند اما در بسیاری از موارد پیمانکارانی که با این قنات ها مواجه میشوند، آنها را مسدود میکنند و در فرایند جریان آب های زیرزمینی اختلال ایجاد میکنند که این کار برای محیط زیست خبر خوبی نیست. یک دلیل هم این است که در شهر تهران گودبرداریهای عمیق به تعداد زیادی اجرا میشود و این مشکلات به وجود میآید.به هرحال کشورهای توسعهیافته هم ساختمان های بلندمرتبه می سازند و ناگزیر از گودهای عمیق هستند؟هر منطقه ای شرایط خاص خودش را دارد. من سراغ ندارم به این تعداد و عمق که در تهران گودبرداری های عمیق انجام میشود، در سایر کشورها صورت بگیرد. بنابراین باید محدودیت های محیط زیست را در نظر بگیریم.به نظر شما خاک تهران در برابر زلزله های با شتاب بالا چه عملکردی خواهد داشت؟طبق آیین نامه 2800 ، تهران جزو پهنه های با خطر نسبی خیلی زیاد طبقه بندیشده و میزان شتاب طراحی ساختمان ها برابر 35 صدم شتاب ثقل زمین در نظر گرفته شده است. فرض کنیم اگر زلزله ای با شتاب 35 صدم شتاب ثقل زمین در تهران به وقوع بپیوندد حرکتی که تمام نقاط تهران روی سطح زمین تجربه میکنند، یکسان نیست و بسته به نوع خاک مناطق مختلف تهران، میتواند متفاوت باشد، یعنی در یک زلزله احتمالی جاهایی که خاک حرکت زمین را بیشتر تشدید میکند، ساختمان ها حرکت شدید تری را تحمل میکنند و بالعکس جاهایی که تشدید کمتری رخ می دهد ساختمان ها شدت حرکت کمتری را تجربه خواهند کرد. میزان تشدید زلزله در خلال عبور از لایه های خاک به عوامل متعددی از جمله میرایی خاک ها بستگی دارد. هرچه میرایی خاک ها کمتر باشد امکان تشدید زلزله بیشتر خواهد بود. معمولا خاک های ریزدانه و رسی میرایی کمتری دارند و خاک های درشت دانه میرایی بیشتری ایجاد میکنند. به طور کلی خاک مناطق شمالی تهران درشت دانه و خاک مناطق جنوبی ریزدانه میباشد. بنابراین در حالت کلی عملکرد خاک شمال تهران بهتر از جنوب است. البته این قاعده کلی است و نمیتوان به طور قطعی آن را برای همه نقاط تعمیم داد. بنابراین به پاسخ سؤال اول شما بر میگردم که با توجه به وضعیت خاک باید ساخت وساز صورت بگیرد و باید نقشه های ریز پهنه بندی لرزه ای برای تمام شهرهای کشور تهیه شود.