ترکیه و تجارت ترجیحی با ایران

گروه بازار ساختماندر یک دهه اخیر شرکت های ترکیه در زمینه کالاهای ساختمانی مانند درهای ضد سرقت، پروفیل یو پی وی سی ، قفل و یراق آلات، سیم و کابل، گچ، و غیره همکاری خوبی با شرکت های ایرانی دارند و در برخی موارد بازار هدف یکدیگر محسوب میشوند. برای مثال ایران تأمین کننده گاز طبیعی ترکیه است و ترکیه مانند پلی برای ترانزیت کالا و فناوری با غرب محسوب میشود .سفر اردوغان به تهران را میتوان یک سفر راهبردی دانست و بیش از آنکه به سیاست مربوط باشد از نگرانیهای اقتصادی این کشور پس از کاهش تحریم ها حکایت دارد. اگرچه در چند سال اخیر به ویژه پیرامون مسائل خاورمیانه، روابط دو کشور دچار چالش شد، اما این چالش در مبادلات پر رونق دو کشور -که بخش عمده آن مربوط به ساختمان و کالاهای ساختمانی است-تاثیری نگذاشت، تا آنجا که اگر یک کشوردرصنعت ساختمان ایران تأثیرگذار باشد آن کشور همانا ترکیه است چرایی آن را در ادامه بررسی میکنیم:رفاقت و رقابتترکیه بر اساس نیاز به مواد پتروشیمی و به عنوان کالایی که مقرون به صرفه ترین مسیر آن ایران است، سهام پتروشیمی رازی را خریداری کرده ، و درعین حال یکی از بازارهای تأمین بیلت فولادی برای تولید مقاطع همین کشور است که به خوبی از تأمین نیازهای دو کشور توسط شرکت های یکدیگر حکایت دارد. اهمیت قضیه در این است که دو کشور در بازار مصالح ساختمانی مانند کاشی سرامیک، سنگ تزئینی ، شیشه، سیمان و دستگاه های برودتی و حرارتی رقبای یکدیگر در منطقه هستند.زلزله در ساخت وساز قبل از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در سال 2002 میلادی، این کشور تنها صادرکننده کالا با محوریت غذا و منسوجات بود. در آن زمان خبری از صدور مصالح ساختمانی و نیز قطعه سازی در این کشور نبود، اما اکنون به صادرکننده اینها شهره شده است. اردوغان به مثابه تئوریسین بازسازی اقتصادی این کشور تلاش بسیاری داشت تا این کشور در زمینه های صنعتی به ویژه صنایع معدنی که از ضعف های آشکار این کشور بود توانمند شود. دورانی که وی به قدرت رسید همزمان با دوره بازسازی غرب ترکیه بود که از زلزله سال 1999 آسیب فراوان دیده بود. زلزله ای که توانست علاوه بر تأثیرات جان گداز انسانی خواب غفلت را از چشم مسئولان ساخت وساز ترکیه ربوده و آنها را برای چاره اندیشی برای پیشگیری از اقدامات مشابه آماده کند. زلزله ای که با مرگ بیش از 17 هزار نفر و جراحت 40 هزار تن آخرین سال قرن بیستم را به سالی مرگبار تبدیل کرد. آن سال ها زمان بازسازی و نوسازی شهرهایی مانند ازمیت بود که قلب صنعت این کشور محسوب میشود و باید حتماً بازسازی میشد، از طرف دیگر دورانی بود که با ورشکستگی کامل اقتصادی فاصله کمی داشت. بلای بیامان که مزید بر علت و دلیل یک نعمت برای ترکیه شد. در همان زمان، زلزله سرزمین های مجاور دریای اژه را در هم کوبید و این واقعیت را برای اردوغان مشخص کرد که باید با رویکرد به روش های جدید ساخت وساز از شیوه های سنتی احتراز کند، در پی این اندیشه به آلمان متوسل شد تا سبک سازی و استفاده از فناوریهای نوین را به ترکیه آورد. این روند همزمان بود با جنگ مارس 2003 در عراق که قیمت نفت را به بالای 100 دلار رساند و ترکیه را که واردکننده انرژی بود، به صرفه جویی در مصرف انرژی واداشت. ترک ها باز هم دست به کار شدند و این بار در بخش تأسیسات به صرفه جویی همت گماشتند. این شد دلیلی برای رویکرد به مصالح ساختمانی که یا خود در انرژی صرفه جویی میکردند یا با کمترین مصرف انرژی تولید میشدند.چرا ترکیه در بازار ساختمان فعال شد نیاز به ارز و گسترش تجارت هم موجب شد تا صنایعی که برای تأمین نیازهای داخلی از حمایت دولت بهره مند شده بودند، حالا به فکر بازارهای جهانی از جمله در کشورهای همسایه باشند. توسعه فزاینده با اتصال قطعات منفصل درو پنجره، دستگاه های برودتی و حرارتی تا تولید پروفیل های یو پی وی سی در کنار توسعه حمایت از صادرات به سایر بخش ها نیز رسید.ترکیه که با سنگ های تزئینی و گچ میانه خوبی نداشت بنا بر ضرورت ساخت وساز کلان با پتانسیل بالای صنعت ساختمان به ویژه در بخش صادرات آشنا شد و این آشنایی، دولت را به دنبال آوری ترغیب کرد تا از قابلیت های صنایع سنتی خود نیز بهره برداری کند. دقیقاً رابطه جدید ایران و ترکیه حول همین دو محور «انرژی» و «ساختمان» شکل گرفته است.دوست یا دشمن ایران واردکننده کالاهای مصرفی و واسطه ای و نیز خدمات تولید در زمینه فناوریهای نو از ترکیه بود و همین کشور مواد اولیه بسیاری از مصالح و از جمله مواد پتروشیمی تا گچ و سنگ های تزئینی را برای کشور تأمین کرده است. رشد اقتصادی ترکیه رابطه نزدیکی با ارتقای تجارت با ایران داشت و این واقعیت چند ده برابر بیشتر از تراز تجاری میان دو کشور با دیگران خودنمایی میکند. برای مثال رشد تولیدات این کشور در زمینه سنگ های قیمتی فراوری شده در گذشته حساب نمیشد اما اکنون در کنار کشورهای برتر دنیا قرار دارد. کشوری که حتی سنگ برش خورده و سپس بلوک سنگ را از ایران واردمی کرد، اکنون جایگزین بازار ایران برای صدور این کالا به امریکای شمالی شده است. همین روند در زمینه صادرات کاشی، سرامیک، سیمان و سیم کابل به بازارهای منطقه ای مانند آسیای میانه، قفقاز، کشورهای خلیج فارس و اخیراً عراق، قابل ذکراست. رقابت میان شرکت های دو کشور به اینجا ختم نمیشود بلکه در برخی بازارهای صادراتی مانند قطر، عربستان و جمهوری آذربایجان، ترکیه جایگزین ایران شده است. تا آنجا که تجارت تهران – باکو در خصوص کاشی به صفر نزدیک شد. از طرفی دیگر ایران از طریق ترکیه میتواند به سهولت به فناوری روز آلمان دست یابد نمونه این امر را در ساخت وساز های شرکت کوزو در پرند و پردیس در قالب مسکن مهر میتوان دید که سازندگان ایرانی را با صنعتی سازی بیشتر آشنا کرد. فراموش نکنیمهمه این موارد در حالیست که ترکیه علاقه مند به افزایش میزان خرید گاز از ایران و نیز تجارت ترجیحی با تهران است اما یک سوال مهم همچنان بی پاسخ است؛ اگر لغو مالیات مضاعف و تجارت ترجیحی خوب است چرا ترکیه به جای یک حرکت جمعی با همه اعضای سازمان اکو – که دو کشور نیز عضو آن هستند این توافق نامه را امضا نمیکند و برای نیل به اهداف خود مورد به مورد دست به این کار می زند. دقت کنیم به خاطر همین توافق نامه تجارت ترجیحی میان ترکیه و جمهوری آذربایجان بود که کل بازار کاشی و سرامیک این کشور که زمانی در اختیار ایران بود در آغوش ترکیه جای گرفت و بعد از آن همین روند برای افغانستان تکرار شد. حال باید پرسید رویکرد ترکیه برای همکاری مشترک در بازارهای ثالث است یا اینکه قصد دارد بیش از گذشته بازارهای ایران را از آن خود کند؟! شاید هم برای حفظ بازار سنتی خود در ایران تلاش میکند !! اینکه اردوغان و ترکیه چه اهدافی را در ایران دنبال میکنند، سؤالی که مسئولان اقتصادی دولتی و خصوصی و نیز آینده پاسخ خواهند داد.