دمای آسایش ؛ 40 درصد صرفه جویی انرژی

گروه تأسیسات: اینکه چگونه باید حد آسایش را تخمین زد، موضوع مطالعاتی است که از یک قرن پیش آغاز و تا به امروز ادامه داشته است. در ایران برای اولین بار شرکت نفت در منطقه مسجدسلیمان این گونه مطالعات را انجام داد ولی نتایج درستی از آن حاصل نیامد. با توجه به موضوع هدفمند کردن یارانه انرژی و اهمیت صرفه جویی چنین مطالعاتی بیش ازپیش محل توجه و علاقه است و با تکیه بر اصول علمی مهندسان ساختمان و معماران را به سمت طراحی منطقی هدایت خواهد کرد. تولید و مصرف انرژی به همراه رشد جمعیت و جلوگیری از تخریب محیط زیست از موضوعات پیچیده ای است که ذهن بشر قرن بیستم را به خود مشغول کرد و تا به امروز نیز زندگی انسان قرن بیست ویکم را تحت تأثیر قرار داده است. گوشه کوچکی از این معضل که در این مقاله به آن پرداخته خواهد شد همان دمای آسایش یا آسایش حرارتی است که مهم ترین معیار در طراحی ساختمان بر اساس صرفه جویی در مصرف انرژی است و اگر به آن توجه نداشته باشیم با افزایش مصرف مواجه میشویم و آنگاه ضرری جبران ناپذیر به اقتصاد مملکت زده و تداوم تخریب محیط زیست را زمینه ساز خواهیم بود. دمای آسایش چیستمطابق استانداردهای ارائه شده دمای آسایش هر شخص شرایط ذهنی است که میزان رضایت مندی او از محیط دمایی را بیان میکند. در کنار این مفهوم محدوده آسایش نیز به عنوان موضوع ذهنی دیگری باید در کانون توجه قرار گیرد. ممکن است برخی افراد در دفعات مشابه و در مکان های مشابه از شرایط محیطی اطرافشان خشنود و راضی نباشند، دلیل آن موضوعات بیولوژیکی، احساسی و فیزیکی است؛ بنابراین محدوده آسایش را نمیتوان به طور عینی اندازه گرفت. از منظر فیزیولوژیکی میتوان خود را با شرایطی ویژه وفق داد اما از لحاظ روانی این کار مشکل و به سختی امکان پذیر است. در نیمه های اول قرن بیستم چهار عامل محیطی یعنی درجه حرارت، رطوبت هوا، سرعت جابه جایی هوا و شدت تشعشعات از طریق شیوه های کمی اندازه گیری میشوند. با به دست آمدن این مقادیر ارتباط واضحی برای تشخیص تنش های حرارتی در انسان حاصل شد. بعدها عوامل دیگری همچون میزان فعالیت و میزان پوشش لباس نیز دخالت داده شدند. نتیجه آن شد که دمای آسایش با دقت بیشتری از طریق معدلات آسایش حرارتی پیشنهاد گردید که اکنون بر اساس استاندارد ایزو 7730 به مقبولیت جهانی رسیده است. شرایط آسایشی تابعی است از تعداد زیادی از پارامترها که تنها یکی از آنها دما میباشد و انتظار میرود که اگر طراحی تأسیسات گرمایشی و سرمایشی در ساختمان فقط بر اساس توجه به دما انجام پذیرد و سایر پارامترها در نظر گرفته نشوند، مشکلات مدیریت تقاضا و مصرف انرژی به وجود میآید حتی اگر تنها دما در نظر گرفته شود. مطالعات انجام شده در سطح بین المللی نشان میدهد که دمای مطلوب در داخل ساختمان برای ملیت های مختلف فرق میکند و بین 14 تا 21 درجه سانتیگراد متفاوت است و وابستگی به نوع و قیمت حامل های انرژی نیز دارد. دماهای مطلوب بر ایجاد شرایط آسایشی در ماه های سرد زمستان در کشورهای ژاپن و نروژ و سوئد به ترتیب 14 و 17 و 21 ترجیح داده میشود.دمای آسایش مناسب تهراندر مطالعات میدانی سنجش دمای آسایش که افراد در دنیای واقعی و بدون تغییر شرایط محیطی مورد سؤال هستند همزمان اندازه گیری متغیرهای آب و هوایی صورت میگیرند. در این روش دامنه آسایش حرارتی به مراتب وسیع تر از دامنه ای است که در آزمایشگاه اندازه گیری میشود. مطالعات شاهین حیدری استادیار معماری دانشگاه تهران نشان میدهد که دمای آسایش در شهر تهران بسیار متغیر است و از ماهی به ماه دیگر اندازه های مختلفی را به خود اختصاص داده است و این نکته نمایانگر این است که در استاندارد دمای آسایش باید تجدیدنظر شود. طبق این تحقیقات رطوبت نسبی، دمای حداکثر، حداقل و متوسط ماهیانه دمای شهر تهران بر اساس آمار 20 ساله و دمای آسایش حرارتی، مردم شهر تهران در 4+ درجه حرارت نسبت به دمای خنثی احساس راحتی دارند. فرض استانداردهای ایران دمای راحتی بین 18 تا 22 درجه در فصل زمستان و 22 تا 25 درجه در تابستان است. با این فرض و حدود واقعی به دست آمده متوجه اتلاف انرژی در کشور خواهیم شد و درحالیکه دمای خنثی تا حدودی مساوی با متوسط دمای ماهیانه است، استاندارد ایران اختلافی نزدیک به 5/5 درجه نسبت به آن را نشان میدهد. هر درجه اختلاف مساوی 7 درصد اتلاف انرژی است در نتیجه طبق مطالعات حیدری 40 درصد مصرف انرژی در بخش سرمایش برای ساختمان ها بیشتر در نظر گرفته شده است.