نابودی بقایای معماری دوره ساسانی

آخرین بقایای خشت های شهر خراب توس در حالی تخریب میشود که این اثر برجسته معماری دوره ساسانی و اشکانی هنوز در فهرست آثار ملی کشور به ثبت نرسیده است. درحال حاضر آخرین جستجوی کارشناسان میراث فرهنگی استان خراسان جهت یافتن شهر تاریخی و پیش از تاریخ توس به مکانی رسیده که امروزه به شهر خراب معروف است.شهر خراب در 33 کیلومتری توس واقع شده است. باستان شناسان و کارشناسان میراث فرهنگی احتمال میدهند شهر هخامنشی که در متون تاریخی شهر تحت عنوان سوزا یا سوسا خوانده میشود شهری است که امروزه از آن به عنوان شهر خراب نام برده میشود. این شهر که آخرین خشت های دوره ساسانی و اشکانی را در خود جای داده است هم اکنون به دلیل قرار نگرفتن در فهرست آثار ملی و نبود حفاظت های ابتدایی به شدت در معرض تخریب قرار گرفته است. این در حالی است که برخی از کارشناسان قدمت آخرین بقایای خشتی شهر خراب را تا دوره هخامنشی هم تخمین زده اند.نتایج بررسیهای «علی حسن آبادی» یکی از کارشناسان میراث فرهنگی استان خراسان احتمال این فرضیه را که شهر خراب همان توس تاریخی و پیش از تاریخی باشد را دوچندان کرده است. به گفته حسن آبادی، پس از بررسیهای ماهواره ای که به دنبال یافت شهر کهن توس انجام گرفت بقایای یک شهر 50 هکتاری با پلان مربع و اضلاع 700 متر که پیش تر حصارهای عظیمی داشته اما امروزه بقایای اندکی از آن به جامانده و به شهر خراب معروف است همان توس قبل از اسلام باشد. او میگوید: شواهد معماری که در حصارهای باقیمانده مشاهده میشود حکایت از آن دارد که این شهر دو دوره مشخص و متمایز را پشت سر گذرانده است. در دوره اولیه شهر از حصارها و معماری چینه ای برخوردار بوده، اما دوره دوم که مربوط به ساسانی و اشکانی میشود این حصارها با خشت های حصار اولیه تقویت میشود. حسن آبادی معتقد است، حتی این احتمال میرود که قدمت این سازه بسیار کهن تر از دوره ساسانی باشد چرا که هنوز هیچ گمانه زنی و کاوشی صورت نگرفته است. آنطور که کارشناسان استان خراسان میگویند، نه تنها روی سازه متعلق به شهر خراب اقدام مرمتی صورت نگرفته بلکه تسطیح زمین و خاکبرداریهای کشاورزی برای زمین های کشاورزی آسیب جدی را به آخرین خشت های معماری دوره ساسانی و اشکانی وارد کرده است. با اینکه شنیده میشود سازه معماری شهر خراب قرار است در فهرست آثار ملی کشور به ثبت برسد اما آخرین پیگیری خبرنگار ما از عدم ثبت و حفاظت از این سازه خبر میدهد. شهر خراب در سال 1390 توسط میراث فرهنگی استان خراسان شناسایی شد اما در این دو سال 5 مرتبه توسط کشاورزان منطقه مورد تخریب قرار گرفت. با این وجود اداره کل میراث فرهنگی استان خراسان هنوز هیچ اهتمامی برای حفاظت از این اثر تاریخی نداشته است.