مقبره خواجه عبدالله انصاری

گروه معماری و دکوراسیون: شیخ الاسلام ابواسماعیل عبدالله بن ابیمنصور محمد معروف به «پیر هرات» و «پیر انصار» و «خواجه عبدالله انصاری» و «انصاری هروی»، دانشمند و عارف بود. وی از اعقاب ابوایوب انصاری است که صحابه پیغمبر بود، در سال 396 هجری قمری در هرات زاده شد و در سال 481 هجری قمری وفات یافت.مدفن خواجه عبدالله جنگلی در هرات بود که خواجه در زمان حیات خود در فصل بهار اوقات خود را در آنجا میگذراند و اتفاقاً در همان فصل بهار نیز وفات یافت. خواجه را به سبب علاقه ای که به آن فضای سبز داشت در همان جنگل به خاک سپردند. در آن زمان محل دفن او تنها مزار او بود و هیچ قبر دیگری در آنجا وجود نداشت. در حال حاضر در تمام نقاط حیاط آرامگاه قبرهای فراوانی وجود دارد.بعدها به دلیل آنکه شاهرخ شب های جمعه بر سر مزار خواجه میرفت مورد توجه بسیار قرار گرفت. شاهرخ در 829 هجری قمری دستور ساخت بنایی را در مجاورت مدفن خواجه صادر کرد که ساخت آن یک سال طول کشید. معماری حظیره یا عمارت خواجه عبدالله انصاری تحت سرپرستی معمار ایرانیِ به نام دوره تیموریان، استاد قوام الدین شیرازی آغاز شد. ساخت مجموعه بناهای این عمارت حدود یک قرن طول کشید و هر یک از امیران و شاهزادگان بنایی به این مجموعه میافزودند. حظیره خواجه عبدالله انصاری در ابتدا بنایی بود شامل یک حیاط کشیده که گرداگرد آن چهار ایوان تاق دار ساخته شده بود. و ایوان ها با دیوارهایی که سراسر پوشیده از تاق نما بود به هم متصل میشد. ایوان شمالی این بنا بسیار عظیم و زیباست و مقبره خواجه عبدالله انصاری را در بر گرفته است. در این بنا تنوع فراوانی در شکل بام ها و تاق ها وجود دارد و تزیینات آجری و کاشیکاریها، به خصوص در تاق ایوان شمالی بسیار چشمگیر و غنی است.ابتدا شاهرخ تیموری دستور داد سردابه یا آب انباری در مجاورت مقبره خواجه ساختند. پس از آن و در سال 745 هجری قمری به فرمان خواجه علی بن خواجه فخرالدین خانقاهی به آنجا اضافه شد. چندی بعد به دستور ابوالقاسم بابر، سنگ مزار خواجه عبدالله را با سنگ دیگری که بسیار زیبا و هنرمندانه حکاکی شده بود پوشاندند و در کنار آن ستونی سنگی بر پا کردند.در سال 882 ه.ق سلطان حسین بایقرا فرمان داد تا صفه بنا را که پدر، عمو و برادرانش در آنجا دفن شده بودند، با کتیبه هایی زینت دهند. این کتیبه ها به قلم خوشنویس معروف ایران سلطان علی مشهدی است. پس از چندی بنای تازه گنبدداری به مجموعه اضافه شد که روی آن با اشعار زیبایی از جامی تزیین شده است.در بهار سال 898 قمری سیل های ویرانگری باعث وارد شدن صدمات فراوانی به بناهای این مجموعه شد که خوشبختانه به سرعت مرمت شدند. امیر علیشیر نوایی نیز باغی در قسمت شرقی بنا ساخت و آن را «باغچه» نام گذاشت. عمارت کلاه فرنگی زیبایی نیز به نام «نمکدان» در باغ به دستور او بنا شد.در اوایل قرن نهم هجری امیر شجاع الدین برلاس فرمان ساخت بناهای تازه ای را در مجموعه داد. همزمان امیر علیشیر نوایی دستور مرمت آرامگاه خواجه عبدالله انصاری را صادر کرد. بنابراین، خانقاه زرنگارخان به امر یکی از این دو نفر ساخته شده است. این خانقاه ساختمانی به شکل مستطیل است که از یک پیش تاق، یک تالار، پلکان و تعدادی سازهی فرعی تشکیل شده است. ابعاد بنا 18 متر در 5/26 متر است و سقف تالار آن پوشیده از نقش های تزیینی روی زمینه برجسته و به رنگ های طلایی و فیروزه ای است. ترکیب این رنگ ها در بیشتر بناهای دوران تیموریان به چشم میخورد.