باز خوانی پرونده حادثه شهران

بر آنیم که با یاری خدا ازین پس در این صفحه پرونده های قضایی حوادث تلخ ساختمانی را مرور کنیم. فواید بیشماری در این کار نهفته است. اول اینکه مهندسین ناظر در فراز و فرود وقایعی که بر همکارانشان گذشته است به وسعت دامنه اختیارات خود، و بالطبع با سنگینی مسئولیتی که این اختیارات در پی خواهند داشت، آگاه می شوند. دوم، مالکین و سرمایه گذاران و سازندگان پس از مطالعه این حوادث و تجزیه و تحلیل های آن، به تخصصی بودن این صنعت و جدی بودن تذکرات مهندسان ناظر پی خواهند برد. همچنین سایر عوامل و ارگان های مرتبط با صنعت ساخت وساز شهری از جمله سازمان نظام مهندسی، شهرداری، کارشناسان رسمی دادگستری و حتی پیمانکاران جزء و عوامل اجرایی کارگاه ها، نقایص و عواقب فعالیت های خود را در آیینه این حوادث به قضاوت خواهند نشست. لازم به یادآوری ست که روی سخن این سلسله مقالات در درجه اول مهندسان ناظر هستند. چرا که با توجه به وضعیت حقوقی قوانین ساخت وساز حاکم در شهرها، محور حقوقی ساخت وساز شهری قطعاً مهندسین ناظر هستند و چنانچه ایشان دارای احاطه کامل بر مسائل حقوقی و فنی حرفه خود باشند، بیشک ساخت وساز شهری جامعه ما، با حداقل نقایص و خسارات انجام خواهد شد. پرونده شماره یک: سایت پلان (خلاصه پرونده) مکان: منطقه 5 شهرداری تهران، محله شهران زمان: زمستان 91 تلفات و خسارات: فوت یک بانوی باردار و سقط جنین او، مصدومیت یک کارگر ساختمانی، تخریب بخشی از یک ساختمان دو طبقه متهمین و مقصرین طبق نظر کارشناس رسمی دادگستری مسئول پرونده: سازنده 70% ، شهرداری 10% مهندس ناظر 10%، مهندس محاسب 10% پلان کلی(شرح حادثه) اواخر بهار سال 91 برای ساختمانی واقع در محله شهران مجوز تخریب و نوسازی، شامل هفت طبقه از قرار یک زیرزمین، همکف و پنج طبقه روی آن صادر میشود. سازنده که با مالکین زمین قرارداد مشارکت در ساخت بسته بوده است، اواخر پاییز آن سال، بدون اخذ مجوز شروع عملیات ساختمانی از مهندس ناظر، شروع به تخریب ساختمان موجود و گودبرداری برای احداث بنای جدید میکند. مأموران شهرداری به هر دلیل چندان جدیتی در متوقف کردن عملیاتی که بدون مجوز ناظر آغاز شده است، به خرج نمیدهند و شهرداری ناحیه به دادن تنها 2 نامه اخطاریه و گوشزد کردن موارد قانونی به سازنده، اکتفا میکند. در مراحل پایانی گودبرداری، مهندس ناظر از عملیات ساختمانی آگاهی پیدا میکند. وی پس از حضور در محل، مواجهه با گودبرداری به عمق 4 متر و مشاهده وضعیت خطرناک ساختمان مجاور، مضطرب شده بلافاصله برای ارائه گزارش، به دفتر خدمات الکترونیک شهرداری مراجعه میکند. کارمند دفتر اظهار می کند قبل از امضای برگه شروع به کار، امکان ثبت گزارش در سیستم وجود ندارد. لذا مهندس ناظر همزمان برگه شروع به کار و گزارشی با این مضمون ارائه و با علامت خلاف دارد در قسمت مربوطه ثبت میکند: 1- عدم هماهنگی مالک در زمان تخریب و گودبرداری 2- عدم اجرای سازه نگهبان. مقتضی است تا رفع موارد خلاف، از اجرای عملیات ممانعت به عمل آید. پس از تسلیم گزارش و ثبت آن در دفتر خدمات، ناظر به خیال اینکه خلاف سازنده را اعلام کرده، مسئولیت خود را انجام داده و از هر گونه اتهامی مبراست، محل را ترک میکند. کمتر از 24 ساعت بعد، یعنی پاسی پس از نیمه شب همان روز، ریزش بخشی از ساختمان همسایه گود، منجر به فوت یک بانوی باردار و مصدومیت یک کارگر میشود. پس از حادثه و حضور مأمورین اورژانس، آتش نشانی، نیروی انتظامی، شهرداری، خبرنگاران رسانه ها و غیره، و با توجه به وقوع فوت در حادثه، مأمورین نیروی انتظامی ابتدا سازنده را بازداشت و در همان نیمه شب، به تعقیب نشانی محل سکونت و بازداشت مهندس ناظر اقدام میکنند. پس از آن، دادگاه مسئول رسیدگی به پرونده، یکی از کارشناسان رسمی دادگستری را مامور بررسی تخصصی حادثه میکند. پس از اعلام نظر کارشناس که حدود یک هفته بعد از حادثه، تسلیم دادگاه میشود، مأمور بازدید شهرداری و مهندس محاسب هم به دادگاه احضار و بازداشت میشوند. پس از اعتراضاتی که از طرف سازنده و شهرداری نسبت به نظر کارشناس صورت میگیرد، پرونده مشمول اطاله دادرسی شده و تاکنون رأی قطعی صادر نشده است. متهمین و مقصرین پرونده به قید وثیقه از بازداشتگاه آزاد و منتظر رأی هیئت سه نفره کارشناسان هستند. برش A-A (ناآگاهی... و ناگهان سقوط) حتی تصورش هم برای انسان سخت است. اینکه یک مهندس ساختمان باشد که سال ها در حرفه اش تجربه کسب کرده، و دارای موقعیتی ممتاز در جامعه ، خانواده ای آبرومند و معتبر، ونیز شغلی که چندین نفر را در زیر دست داشته باشد و ناگهان یک حادثه .مأمورین نیمه شب به خانه اش مراجعه کنند و مثل یک مجرم با دستبند او را با خود ببرند، دردناک است! هم برای جامعه مهندسی و هم برای کل جامعه! سؤال این است کجا و در چه زمان و مکانی مهندسین ما آموزش دیده اند؟ وچگونه اختیارات و مسئولیت آنان برایشان تشریح شده است وبه چه نحو تعامل با ارگان های اجرایی شهری به آنان تعلیم داده شده است که پس از یک حادثه به جرم عدم انجام مسئولیت هایشان، این طور با آنها برخورد میشود؟ برش B-B (بیاطلاع و بیپناه در برابر قانون) حدود یک هفته از آن حادثه ناگوار گذشته است. مهندس ناظر هنوز در بازداشت است، رأی کارشناس به دادگاه تسلیم میشود. علاوه بر مالک و ناظر، مأمور بازدید شهرداری و مهندس محاسب هم مقصر اعلام میشوند. مأمور بازدید شهرداری به جرم قصور در اعلام گزارش، نقص در مدارک عملیات ساختمانی و عدم جدیت در توقف عملیات ساختمانی در مراحل اولیه تخریب، و مهندس محاسب به جرم طراحی سازه نگهبان نامتناسب با شرایط گود(سازه نگهبانی که هیچ گاه اجرا نشد!)، به دادگاه احضار و بازداشت میشوند. بازجوی مسئول پرونده به مهندسان ناظر و محاسب وعده میدهد در صورتی که در برگه بازجویی به تقصیر خود اعتراف و اعلام کنند، و در صورتی که به نظر کارشناس اعتراضی نداشته باشند، آزاد خواهند شد. آنها علیرغم میل باطنی، این کار را انجام می دهند، ولی برخلاف آنچه به آنها وعده داده شده بود، گفته میشود با این کار فقط حق اعتراض به حکم را از خود سلب کرده اند و آزادی آنها تنها به قید وثیقه ممکن است! البته اتفاقات فوق طبق اظهارات مهندس ناظر و مهندس محاسب، نگارش شده و به غیر از متن برگه های بازجویی آنها که کمابیش موید مطالب فوق است مرجع دیگری برای تأیید این اظهارات وجود ندارد. مطالعه برگه های بازجویی، یک نکته بسیار عجیب و قابل تأمل در بر دارد؛ مهندسان ناظر و محاسب این پرونده هر دو بالای پنجاه سال سن دارند و از نظر تحصیلات و تجربه کاری بسیار پخته تر از مأمور بازدید شهرداری هستند که حدود سی سال سن دارد! با این وجود برخلاف برگه های بازجویی مهندسان که با خطی نسبتاً ناخوانا به جرم خود اعتراف و حق اعتراض را از خود سلب کرده اند، مأمور شهرداری با خطی بسیار خوب و با اشاره به مواد قانونی، خود را از هر تقصیری مبرا دانسته و نظر کارشناس را از اساس زیر سؤال میبرد. پس از کمی پی جویی معلوم می شود که در روز بازجویی از طرف معاونت حقوقی شهرداری، وکیلی زبردست برای دفاع از مأمور شهرداری در دادگاه حاضرشده و پر کردن برگه بازجویی و سایر موارد مطرح شده را با مهارت به انجام رسانیده است. قابل تامل است! مأموری که بود و نبودش خلل چندانی در اداره شهر ایجاد نمیکند و تأثیری هم در درآمد شهرداری ندارد، این طور از او حمایت می شود، اما از آن سو، نظام مهندسی که اساساً درآمدش به پرداخت حق عضویت و درصدی از حق نظارت مهندسان عضو وابسته است، اعضای تحصیل کرده و باتجربه اش را در گرداب حوادث رها میکند! برش C-C (داغی بر دل همه ما) یک لحظه خود را به جای شوهر آن بانوی بارداری که در اثر این حادثه کشته شد، بگذاریم. بی نهایت دردناک است! اینکه با شور و شوق منتظر به دنیا آمدن فرزندش باشد و ناگهان زنجیره ای از نادانیها منجر به حادثه ای شود که تمام زندگیاش را نابود کند! جدای از تمام نارساییهای اداری و سازمانی، تک تک افراد جامعه وظیفه دارند به اندازه مقدورات خود برای جلوگیری از تکرار این دست حوادث تلاش کند. در این میان وظیفه مهندسان ناظر، از همه سنگین تر است؛ چرا که از نظر قانونی، هم اختیارات و هم مسئولیت های مهندس ناظر بسیار وسیع است. فارغ از اینکه مسئولین سازمان نظام مهندسی و شهرداری و سایر سازمان ها چطور عمل میکنند، شایسته است مهندسین ناظر به حکم انسانیت و وجدان بکوشند تا از هر منبعی اطلاعات حقوقی و فنی خود را بالا برند و با حضور مستمر و به موقع در کارهای تحت نظارتشان احتمال وقوع این قبیل حوادث دلخراش را به صفر برسانند. توصیه های حیاتی برای مهندسین ناظر * اول- قبل از خطر : خرید بیمه مسئولیت پس از تحقیق و یافتن شرکتی که بهترین شرایط و پوشش ها را ارائه میکند. ایجاد ارتباط و رد و بدل کردن شماره تماس با همسایگان ملک تحت نظارت، در زمان امضای قرارداد نظارت، برای آگاه شدن از اتفاقات و خطرات عملیات ساختمانی آن ملک. *دوم- در زمان احساس خطر : در صورت مواجه شدن با شرایطی مشابه مهندس ناظر این پرونده، به هیچ عنوان برگه شروع به کار را مهر و امضاء نکنید و در چنین شرایطی دستور توقف عملیات ندهید. اساساً دستور توقف عملیات در زمان گودبرداری بزرگ ترین خطای یک مهندس ناظر است، چرا که دس تور توقف عملیات ساختمانی احتمال ریزش گود را بالا خواهد برد. به هیچ عنوان صحنه را ترک نکنید و طی تماس تلفنی با فوریت ها و نامه نگاری به تمام ادارات و ارگانهای اجرایی شهری اعم از آتش نشانی، نیروی انتظامی، شهرداری ناحیه، شهرداری منطقه، اداره کار، اداره راه و شهرسازی و سازمان نظام مهندسی پای تمام آنها را به صحنه خطر باز کرده و پس از تخلیه سکنه کلیه ساختمان های در معرض خطر- با قبول مسئولیت- سرپرستی عملیات ایمن سازی گود را بر عهده بگیرید. با مراجعه به نمایندگی صادرکننده بیمه مسئولیت، نسبت به تقاضای الحاقیه بیمه و شرایط پرداخت خسارت تا چند برابر سقف قبلی آن اقدام کنید. همچنین توصیه میشود از یک شرکت بیمه دیگر، بیمه مسئولیت خریداری نمایید. * سوم- پس از حادثه : در صورتی که خدای ناکرده در یکی از کارهایتان این چنین حادثه ای پیش آمد، همواره به یاد داشته باشید که وظیفه کارشناس و بازپرس و قاضی کشف حقیقت نیست، بلکه آنها با بررسی اسناد و مدارک نتیجه گیری و قضاوت میکنند. این طرفین دعوا هستند که باید اسناد و مدارک را تهیه کنند و در اختیار آنها بگذارند و با تشریح دقیق وضعیت، استدلال های مبتنی بر مواد قانونی علاوه بر دفاع از خود، آنها را در قضاوتی عادلانه یاری دهند. ( اتفاقی که در مورد مهندس محاسب این پرونده میتوانست بیفتد.)