مرکز فرهنگی حیدر علی اُف

به عنوان عضو سابق اتحاد جماهیر شوروی، طراحی شهری و معماری باکو پایتخت کشور آذربایجان واقع در ساحل غربی دریای خزر، به شدت تحت تأثیر طرح ریزی آن دوران بوده است. از زمان استقلال این کشور در سال 1991 آذربایجان سرمایه گذاریهای سنگینی در مدرن سازی و توسعه زیرساخت ها و معماری باکو انجام داده است و از میراث معماری شوروی به تدریج دور گردیده است.پس از برگزاری مسابقه ای در سال 2007 ، شرکت معماری زاها حدید برای طراحی مرکز فرهنگی حیدر علیاف برگزیده شد. این ساختمان برای تبدیل شدن به محل اصلی برنامه های فرهنگی کشور طراحی شده است، فرم و هندسه شگفت این بنا در مقابل معماری خشک دوران شوروی که در باکو بسیار رواج داشته، قرار گرفته است و به جرأت آن را در هم میشکند، از سوی دیگر این بنا درک و احساسات لطیف فرهنگ آذری را به نمایش میگذارد و چهره خوش بین یک ملت را نشان میدهد که نگاهشان رو به سوی آینده است.طرح مرکز فرهنگی حیدر علیاف، ارتباطی سیال و پیوسته بین درون ساختمان و میدان اطرافش برقرار کرده است. این میدان به عنوان سطح زمین که به تمام قسمت های بافت شهر باکو دسترسی دارد خیز برمی دارد تا فضای عمومی داخل ساختمان را در برگیرد و سلسله مراتب فضاهای به هم پیوسته برای مراسمات و اتفاقات فرهنگی معاصر و سنتی آذربایجان را تعریف نماید. فرم بندی حجم به نحوی استادانه، با امواج و انشعاب، تا شدگیها و انعطافش سطح میدان را به چشم انداز معمارانه ای مبدل نموده که عملکردهای بسیاری ایفا مینماید از جمله خوشامدگویی، دعوت، پذیرایی و هدایت بازدیدکنندگان به سطوح مختلف درون بنا. ساختمان با حالت خاص خود مرز اختلاف مرسوم میان بنای معمارانه و چشم انداز شهری را محو نموده است. ساختمان چه به لحاظ طراحی داخلی و چه طراحی بیرونی این میدان را در لفاف خود گرفته است، به آن شکل داده و به زمین مینشاند. سیالیت و جریان در معماری این منطقه چیز جدیدی نیست. در معماری اسلامی ردیف ها، شبکه ها، یا دنباله ستون هایی که رو به بینهایت می روند همانند درختان در جنگل، فضایی عاری از وقفه ایجاد مینمایند و الگوهای تزئینی و خطاطیهای به هم پیوسته که از کف فرش ها تا دیوار، از دیوارها تا سقف و از سقف ها تا گنبد امتداد یافته اند ارتباط یکپارچه ای را نشان میدهد که مرزهای عناصر معماری و سطح زمین اقامتی را در خود محو نموده است. درزهای موجود در نما ناشی از پروسه منطقی سازی هندسه پیچیده، به صورت کاربردی و زیباییشناختی در این پروژه است. فیبر شیشه ای بتن مسلح یا GFRC و فیبر شیشه ای پلیاستر مسلح یا GFRP به عنوان متریال ایده آل برای پوشش این ساختمان انتخاب گردیدند زیرا این متریال ها خاصیت قدرتمند پلاستیکی یا انعطاف پذیری بالایی دارند و درعین حال پاسخگوی نیازهای بسیار متنوع کاربردی مرتبط با موقعیت های گوناگون در میدان، فضاهای سنتی و درون ساختمان هستند. در این ترکیب بندی معمارانه اگر سطوح را موسیقی فرض کنیم، آنگاه درزهای مابین، همانند ریتم موسیقی است. مطالعات فراوانی بر روی هندسه سطوح صورت گرفته تا پنل ها به صورت منطقی و ریاضی ارتباط خود را در امتداد ساختمان و محوطه به صورت پیوسته حفظ نمایند. این قطعات بر دگرگونی یکپارچه و جنبش ضمنی هندسه سیال خود تاکید مینمایند و راه حل کاربردی برای مشکلات ساخت وساز مثل تولید، جابه جایی و سرهم بندی ارائه نمودند و به مسائل تکنیکی از جمله حرکات موضعی ناشی از پیچش و انکسار، بارهای خارجی، تغییرات دمایی، زمین لرزه و نیروی باد پاسخگویی مناسب داشتند. برای تاکید بر یکپارچگی ارتباط میان درون و بیرون ساختمان، نورپردازی این مجموعه با ظرافت قابل ملاحظه ای مورد توجه قرار گرفته است.