برنامه جامع بهسازی و نوسازی شهری

محمد سعید ایزدی، معاون وزیر و مدیرعامل شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران به مناسبت هفدهمین سالروز تأسیس این شرکت پیامی را در رابطه با بازآفرینی محدوده ها و محلات هدف بهسازی و نوسازی منتشر کرد. متن پیام بدین شرح است: گسترش بیرویه کالبدی و استقرار نامتعادل جمعیت در نواحی شهری، سبب گسترش عرصه های نابسامان شهری به صور مختلف شده است. مراکز شهری که به علت نزول کیفیت زندگی با ترک ساکنین اصیل و بومی مواجه شده اند، سکونتگاه های غیررسمی با حداقل امکانات، زیرساخت ها و خدمات شهری که عمدتاً در حاشیه کلان شهرها و شهرهای بزرگ رشد و گسترش یافته اند، سکونتگاه های روستایی ادغام شده واقع در محدوده شهرها و شکل گیری بافت های فرسوده با پیشینه روستایی در این نواحی، گسترش پهنه هایی با کاربری ناکارآمد اعم از کاربریهای صنعتی-کارگاهی، انبار و نظامی و همچنین بسیاری از اراضی بایر و رهاشده در محدوده شهرها و همچنین محلات پیرامونی مراکز شهری با ساختاری ناپایدار و حداقل خدمات مورد نیاز ساکنین از مهم ترین محدوده های نابسامان در عرصه شهرها به شمار میروند. تجارب گذشته نشان داده اند که توجه صرف به ابعاد زیبایی شناسانه و کالبدی بدون توجه به نیاز ساکنان و همچنین عدم حضور آنها در فرایند برنامه ریزی و اجرای برنامه های بهسازی و نوسازی شهری سبب ناکارآمد شدن بسیاری از این طرح ها و برنامه ها شده است. امروزه مهم ترین ویژگی رویکرد و چشم انداز آینده برنامه های بهسازی و نوسازی شهری و ساماندهی و توانمند سازی سکونتگاه های غیررسمی، تلاش برای تقویت حضور و مشارکت گسترده ساکنان، مالکان و سایر دست اندرکاران امر بهسازی و نوسازی شهری در این فرایند است. امروزه بازآفرینی شهری به دنبال شکل دهی به تشکل هایی از همه گروه های ذینفع است که این خود منجر به بهبود همه جانبه و پایدار وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فیزیکی محدوده های هدف برنامه های بهسازی و نوسازی میشود. تحقق مشارکت پایدار مردمی و حضور گسترده کلیه دست اندرکاران، در گرو فراهم کردن بسترهای لازم و تشویق و تحریک این فرایند از طریق فراهم کردن شرایط کمی و کیفی سکونت در این محدوده ها است. از سوی دیگر فراهم شدن زمینه های فوق و اجرای پروژه های محرک توسعه نیازمند وجود ساختار مدیریتی مناسب، هماهنگ و کارآمد است. لذا در این رویکرد نوین ابزارسازی، توانمندسازی و فرهنگ سازی سه رکن بسترسازی تحقق اقدامات بهسازی و نوسازی شهری به شمار میروند. الگوسازی، توسعه خدمات و ارتقای زیرساخت ها نیز سه برنامه کلیدی تحریک توسعه این فرایند و نهادسازی، ظرفیت سازی و هماهنگ سازی سه محور استراتژیک مدیریت این سیاست محسوب میگردند. برای دستیابی به چنین ساختاری سه اقدام نهادسازی، ظرفیت سازی و هماهنگ سازی ضروری است. بر این اساس، راهبردها، سیاست ها و برنامه های مربوط به طرح جامع بازآفرینی محدوده ها و محلات هدف برنامه های بهسازی و نوسازی شهری به شرح زیر پیشنهاد میشوند. 1- اجتماع محوری در فرایند بهسازی و نوسازی شهری 2- پیش نگری و پیشگیری از ایجاد و گسترش بافت های نابسامان شهری 3- مدیریت کارآمد به منظور تضمین تحقق برنامه ها و سیاست های اتخاذشده 4- اثربخشی و رضایتمندی مردم از طرح ها و برنامه های بهسازی و نوسازی شهری راهکارها 1-1- جلب مشارکت حداکثری ساکنان و مالکین واقع در محدوده ها و محلات هدف برنامه های بهسازی و نوسازی شهری 1-2- اجرای پروژه های محرک توسعه به منظور ایجاد انگیزه در ساکنان و مالکین واقع در محدوده ها و محلات هدف برنامه های بهسازی و نوسازی شهری 1-3-تاکید به نقش گروه های اجتماعی، تقویت جایگاه مالکان و ساکنان و توجه به نیازمندیهای آنها 1-4- هدایت سرمایه شهر و سرمایه گذاران مختلف به مشارکت در نوسازی بافت های فرسوده شهری و روان سازی امر سرمایه گذاری بخش خصوصی (اعم از انبوه سازان و سازندگان خرد) 1-5- اولویت بخشی به برنامه های بسترسازی از طریق اتخاذ رویکردهای ابزارسازی، توانمندسازی و فرهنگ سازی 1-6- تقویت نقش تسهیل گری، سیاست گذار، راهبری و کنترل کننده دولت و نیز نقش برنامه ریزی و مدیریت اجرایی شهرداریها و همچنین تلاش برای واگذاری امور اجرایی به بخش خصوصی در فرایند بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده و توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی 1-7- حفظ هویت فرهنگی و ارتقای سرمایه اجتماعی به منظور ایجاد حس تعلق مکانی و همبستگی جمعی 2-1-اولویت بخشی به سیاست ها و برنامه های پیشگیری از ایجاد بافت های نابسامان شهری 3-1-تاکید بر نهادسازی، ظرفیت سازی و هماهنگ سازی به عنوان سه محور استراتژیک مدیریت برنامه های بهسازی و نوسازی 3-2-جلب همکاری و مشارکت کلیه دستگاه های ذیربط در فرایند بهسازی و نوسازی بافت های نابسامان شهری 3-3- تدقیق شاخص های شناسایی بافت های نابسامان و گونه شناسی محدوده های هدف برنامه های بهسازی و نوسازی شهری و ارائه چارچوب مواجهه در هر یک از عرصه های فوق برنامه ها 1-1-الگوسازی، توسعه خدمات و ارتقای زیرساخت ها به منظور تحریک توسعه 1-1-1-تعریف و برنامه ریزی پروژه های کوچک مقیاس،مشارکت پذیر،کم هزینه ولی کارآمد و تأثیرگذار برنامه های بهسازی و نوسازی شهری به عنوان پروژه های الگو 1-1-2-تنظیم برنامه های توسعه زیرساخت های شهری با هماهنگی دستگاه های مسئول و تعیین اولویت های اجرایی در محلات هدف 1-1-3- برنامه ریزی و اولویت بخشی به تأمین خدمات شهری و محله ای مورد نیاز بافت ها بر اساس تقاضا و نیازسنجی ساکنین و مدیریت شهری در محدوده های هدف و هماهنگی با برنامه ها و اقدامات نهادها و دستگاه های اجرایی مسئول 1-5-پرداخت تسهیلات ارزان قیمت، اعطای تخفیفات و فراهم کردن اسکان موقت ساکنان 1-6-تعریف مکانیزم ها و ابزارهای تشویقی، تسهیلات و قوانین حمایتی به منظور حمایت از سرمایه گذاران بخش خصوصی 1-7-توجه به پیوست های اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی در تهیه و اجرای برنامه های بهسازی و نوسازی محدوده ها و محلات هدف 1-8-اطلاع رسانی به ساکنان بافت های فرسوده و ایجاد زمینه آگاهی شهروندان از حقوق خود در حوزه نوسازی 1-9-ارتقای سطح فرهنگ و ترویج فرهنگ نوسازی بافت های فرسوده در محلات از طریق رسانه های محلی، منطقه ای و کشوری 1-10- پیگیری اجرای برنامه اقتصادی به منظور بهبود وضعیت اشتغال و درآمد ساکنان کلیه نواحی نابسامان شهرها توسط دستگاه های مدیریت شهری مرتبط 2-1- ارائه پیشنهادات به نهادهای مسئول و پیگیری تنظیم آیین نامه ها و ضوابط کنترل کیفی و نظارت بر فرایند تولید فضا با هدف پیشگیری از ساخت و سازهای نابه سامان 2-2- گسترش و بسط برنامه مقاوم سازی ساختمان ها و مستحدثات در محدوده های هدف برنامه های نوسازی 3-1- ایجاد نهادی مستقل جهت پیگیری امور مربوط به احیاء و نوسازی بافت های فرسوده در سطح استانی، شهری و محله ای 3-2- توسعه و تقویت دفاتر خدمات نوسازی محلات به عنوان نهاد تسهیل گر برنامه های بهسازی و نوسازی شهری از طریق تدوین دستورالعمل ها و آیین نامه های اجرایی 3-3- فراهم نمودن بسترهای لازم برای تقویت تشکل های غیردولتی و نهادهای غیردولتی به منظور مشارکت و حمایت از اجرای برنامه ها و بهسازی و نوسازی در محدوده ها و محلات هدف 3-4- راه اندازی توسعه گرهای تخصصی در امر بهسازی و نوسازی شهری و همچنین هماهنگی با سازمان نظام مهندسی کشور برای تقویت نظام های کنترل و نظارت و همچنین ارجاع کار ویژه در محدوده و محلات هدف برنامه های نوسازی شهری 3-5- هم راستاسازی برنامه های بهسازی و نوسازی بافت به منظور استفاده از ظرفیت های فراهم شده 3-6- ایجاد کمیته ها و کارگروه های میان بخشی و فرابخشی با تاکید بر هم راستا سازی و هماهنگی برنامه ها و اقدامات اجرایی دستگاه های مدیریت شهری در چارچوب اسناد قانونی فرادست 3-7- ایجاد کارگروه هماهنگی سیاست های توسعه شهری (تشکیل ستاد هماهنگی امور اجرایی توانمندسازی و ساماندهی نواحی نابسامان شهری) در مقیاس ملی برای هماهنگی و هم راستا سازی سیاست های توسعه 3-8- ایجاد هماهنگی بین کلیه دستگاه های اجرایی به ویژه نهادهای تأمین خدمات و زیرساخت های شهری و اولویت بخشی به برنامه های این دستگاه ها در تأمین خدمات و ارتقای زیرساخت ها بر اساس نیازها و اولویت های ساکنین در محلات هدف برنامه های بهسازی و نوسازی 3-9- تنظیم شرح خدمات طرح ها و برنامه های بهسازی و نوسازی شهری و ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی به شکل همسان و تنظیم روابط و جایگاه این طرح در ارتباط با سایر طرح های توسعه شهری 3-10- بازنگری در قوانین و مقررات حاکم در دستگاه های اجرایی، نهادها، شهرداریها و غیره و به روزرسانی آنان با هدف رفع موانع و مشکلات امروزین پیش رو در امر بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری 3-11- طراحی ساختار و تبیین نقش مدیریت محله در مدیریت نوسازی بافت های فرسوده شهری 3-12-برنامه ریزی به منظور ظرفیت سازی مدیریت شهری با هدف پذیرش مدیریت اجرای برنامه های بهسازی و نوسازی شهری 3-13- تعریف برنامه های مشترک با دانشگاه ها، و مؤسسات پژوهشی به منظور مستندسازی تجارب ، تحلیل و آسیب شناسی اقدامات و مطالعات کاربردی به منظور ارتقای کیفی اقدامات 3-15- تنظیم دستورالعمل ها و راهکارهای اجرایی متناسب با گونه ها و مسائل مختلف بافت های نابسامان به ویژه محدوده های با پیشینه تاریخی، سکونتگاه های غیررسمی و محدوده های فرسوده میانی 3-16- پیشنهاد و پیگیری بازنگری طرح های توسعه و عمران و تجدیدنظر در طرح های موجود توسعه شهری با رویکرد توانمندسازی به نحوی که شامل برنامه ریزی بهسازی و نوسازی بافت ها نابسامان گردد. 3-17-پایش و ارزیابی دوره ای اقدامات انجام شده به منظور اطمینان از اثربخش بودن برنامه ها و اقدامات بهسازی و نوسازی در محدوده ها و محلات هدف.