عجیب ترین نمونه شهرسازی

گروه معماری ودکوراسیون: معماری گذشته ایران دارای بناهای ماندگار و فاخری است که مطالعه آن ها در زمان حاضر میتواند به دانشجویان جوان و معماران ایده هایی بدهد و درس هایی بیاموزد. یکی از این بناهای ماندگار دیدنی قلعه ایزد خواست است. ایزدخواست شهری در بخش مرکزی شهرستان آباده در شمال استان فارس بوده که دارای آثار تاریخی از دوران و اعصار مختلف تمدنی ایران است.در مورد وجه تسمیه اش نوشته اند که لشکری بدانجا مقام کرده بودند، چندان برف بارید که بیشتر آنها در زیر برف مردند. فردا که سؤال و گفتگو شد که چرا چنین وهنی اتفاق افتاد، بزرگ ایشان گفت : «ایزد خواست » . بنای قلعه در کنار دره ای است و اصل بنای آن چند طبقه است و در پایین آن خانه های روستا قرار دارد. همچنین مسجدی در این مجموعه بر اسکلت چهار تاقی ساسانی بنا شده و پایه های سنگی ساسانی دیوارهای آن هنوز موجود است. برای بازدید از بقایای قلعه تاریخی ایزد خواست که از آن به عنوان یکی از عجایب معماری ایران قدیم یاد میشود باید خطر سقوط از ارتفاع را به جان خرید یا باید ساعت ها منتظر ماند تا یکی از اهالی محل نقشه دسترسی به داخل قلعه را برایتان تشریح کند. قلعه ایزد خواست متعلق به دوران ساسانیان را میتوان یکی از شاخص ترین آثار این منطقه توصیف کرد که به گفته کارشناسان و دوستداران میراث فرهنگی با سبک معماری خود یکی از عجایب و نمونه های چشمگیر شهرسازی و مهندسی زمان قدیم ایران است. دژ مستحکم قلعه ایزد خواست با کمترین هزینه، امنیت خود و ساکنان داخل آن را تأمین میکرده است، چرا که از سه طرف با پرتگاهی به حالت عمود نسبت به کف زمین با ارتفاعات مختلف از شش تا 15 متر، حتی با استفاده از ادوات جنگی برای سربازان دشمن غیرقابل نفوذ بوده است و این نفوذ فقط از یک طرف میسر میشده که آن هم با حفر زمین حدود 30 مترطول و چهار مترعرض بوده است. فضایی که قلعه و خانه های روستایی داخل آن در آن زمان ایجاد کرده بسیاری از گردشگران را در زیبایی و معماری منحصربه فرد خود فرو میبرد و به طور مثال در شب، ساکنین خانه های اطراف قلعه با حضور در بالکن های خود با روشن کردن چراغ، منظره بسیار زیبایی از دور شبیه به کشتی در دل دریا به وجود میآورده اند یا کوچه های مسقف و تاریک که گرما را در دل تابستان از مردم میگرفتند و در زمستان هم با هدایت باران و برف از طریق حصار قلعه به بیرون، موجب نگهداری قلعه میشده است، شرایطی را برای این منطقه ایجاد کرده که در دیگر مناطق نمونه آن را کمتر میتوان یافت. خانه سازی در قلعه نیز در حد بینظیری است که ضمن استفاده از مصالح چوب و گل به شکل خشت، کمترین سنگینی را بر کف قلعه ایجاد کرده و همچنین توانسته اند ساختمان هایی را در پنج طبقه بسازند که با امکانات آن زمان در یک فضای محدود بسیار قابل تأمل است، چون هم جواب ازدیاد جمعیت را میداده و هم با استفاده از ارتفاع طبقات، چشم اندازی بسیار زیبا به وجود میآورده که مردم هم میتوانستند زمین های کشاورزی خود را از داخل خانه تماشا کنند و هم در دل طبیعت باشند. قلعه رو به ویرانی است آنچه امروز از این قلعه و خانه های روستایی تاریخی اطراف آن باقیمانده ویرانه هایی از دیوارهایی است که بر فراز تپه ای واقع شده و کوچک ترین اثری از نگهداری نیز در آن دیده نمیشود. دیواره هایی که تخریب شده و فروریخته، شکاف هایی که هر روز بزرگ تر میشود و رسیدگی نکردن به محیط قلعه و مرمت آن بیش از آنکه شکوه قلعه تاریخی را نمایان کند آثار زوال و مهجوریت را به نمایش میگذارد. قلعه بالای تپه ای قرار دارد که در آن زمان این موقعیت جغرافیایی نفوذ به آن را غیرممکن ساخته بود و امروز نیز پس از گذشت دو هزار سال گویی هنوز نمیتوان راهی مناسب پیدا کرد که گردشگران به داخل بنا راه پیدا کنند. درِ اصلی ورود به قلعه در گوشه ای از بنا ساخته شده اما دری که با پلی چوبی به طرف دیگر متصل شده و زیر آن خندقی قرار دارد، چندان ایمن نیست. داخل قلعه نیز در جای خود باید مورد بررسی قرار گیرد، شرایطی که داخل بنا دارد به هیچ عنوان شایسته یک اثر میراثی و تاریخی نیست. دیواره های بنا آلوده شده و بخش هایی از بنا نیز در حال تخریب و ریزش است و بر این اساس میتوان گفت شرایط این اثر تاریخی اصلاً مطلوب و خوشایند نیست.