اهمیت محیط زیست در توسعه گردشگری

*زهرا غریب شاه تحقیقات صورت گرفته در خصوص اهمیت محیط زیست و ارتباط آن با صنعت گردشگری نشان دهنده وابستگی این دو موضوع در زمینه گردشگری طبیعت و جاذبه های خاص آن است، به طوری که تاکنون حفظ محیط طبیعی به توسعه اکوتوریسم در زمینه گردشگری طبیعت منجر شده است. آنچه تاکنون شاهد بودیم اینکه؛گردشگری در محیط های طبیعی، پیامدهایی را به طور ناخودآگاه، بر محیط زیست وارد کرده است. به عنوان مثال تخریب جنگل ها و پوشش گیاهی و ایجاد سروصدا یا از بین بردن مزارع و ازدیاد زباله ها از جمله مشکلات و مسائلی است که در صورت نبود نظارت و مدیریت درست افزایش خواهد یافت. بنابراین اگر مدیریت گردشگری با محیط سازگار باشد، عامل اساسی در دستیابی به توسعه پایدار به حساب میآید. حفاظت محیط زیست در قرن حاضر به عنوان توسعه پایدار شناخته شده و مجموعه ای از عوامل طبیعی که محیط زیست را شامل میشود متشکل از هوا، زمین، آب، گیاهان، حیات وحش است. محیط زیست نواحی مختلف از دوران های بسیار دور همواره مورد استفاده شهرنشینان و دیگر گردشگران جهت تفریح و سایر انگیزه ها بوده است. البته این مسئله را در این خصوص باید مد نظر قرار دهیم که در صورت آسیب رساندن به محیط طبیعی مشکلات مختلفی در آینده برای صنعت گردشگری کشور به وجود خواهد آمد؛ بنابراین بررسی در این موضوع به جهت روز جهانی محیط زیست دلیلی شد تا مطالعات و اقدامات انجام شده را از کارشناس مرتبط جویا شویم؛ ایمان هادی، مسئول واحد طبیعت گردی سازمان حفاظت محیط زیست و دبیر کارگروه غارشناسی ایران در رابطه با نقشی که سازمان حفاظت محیط زیست کشور در خصوص توسعه صنعت گردشگری دارد، گفت: به دلیل موارد خاصی که به لحاظ حساسیت های زیست شناسی و حساسیت های اقلیمی و زمین شناسی در مناطق تحت مدیریت سازمان وجود دارد، از حدود 6 سال پیش تاکنون در سازمان حفاظت محیط زیست یک واحد مجزا شروع به کار کرد که واحد طبیعت گردی یا اکوتوریسم نام گرفت و در واقع تمام سیاست گذاریها و برنامه ریزیهای گردشگری قابل انجام در مناطق حفاظت شده و مناطق تحت مدیریت سازمان را به عهده دارد. وی افزود: گردشگری که در این محدوده ها انجام میشود با آنچه که در قالب محورهای جاری در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و به اصطلاح توریسم انجام می شده بسیار متفاوت است و به دلیل همین حساسیت ها ، ضوابط و مقرراتی که گردشگر باید در ورود به این مناطق و به نوعی رفتار با طبیعت را در پیش داشته باشد، متفاوت خواهد بود. مسئول واحد طبیعت گردی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: هدف ما در این واحد از ابتدا بر مبنای سیاست گذاریهای مشخص بوده، به این معنا که مناطق را در ابتدا به شکل درست و بر اساس حساسیت هایشان تقسیم بندی کردیم و البته داخل مناطق هم یک زون بندیهایی در نظر گرفته شده است. به طور کلی مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست شامل چهار نوع منطقه که عبارتند از: مناطق حفاظت شده ، آثار طبیعی ملی، پارک های ملی و پناهگاه های حیات وحش است. هادی افزود: از میان مطالعاتی که در این مناطق صورت گرفته، 2 زون در نظر گرفته شده زون های تفرجی هستند که به لحاظ داشتن جاذبه های خاص برای بازدید توریست ها مورد توجه بوده و هم اینکه حساسیت آنها آنقدر بالا نیست که به لحاظ حضور توریست و اکوتوریست ها،حیات جانوری و پوشش گیاهی آنها دچار صدمات جبران ناپذیر شود. دبیر کارگروه غارشناسی ایران، با بیان اینکه برای این زون ها برنامه های مختلفی تعریف شده است، خاطرنشان کرد: موقعیت جغرافیایی این زون ها و اینکه چه وضعیتی دارند، سبب شده که به دو صورت گسترده و متمرکز تعریف شوند و به این ترتیب گردشگران در زون گسترده فقط به صورت عبوری منطقه را میبینند اما در زون متمرکز مبحث اقامتگاه گردشگر را هم باید در نظر گرفت ، بنابراین ساخت سازه هایی در قالب کمپ و اقامتگاه در زون های تفرج متمرکز قابل انجام خواهد بود. ایمان هادی تصریح کرد: در طراحی صورت گرفته، معماری متناسب با همان طبیعت را برای اقامتگاه گردشگر در نظر گرفته ایم و تمام قسمت ها یعنی مجموعه کمپ اقامتی و خدمات گردشگری از طریق نقشه های مندرج در طرح مطالعات مناطق کاملاً قید شده است و این مسئله برای سایر کشورهای پیشرو در زمینه طبیعت گردی نیز بدین شکل توصیه شده است. در حال حاضر ساخت و سازها در نقاط مختلف کشور و به خصوص نواحی شمالی و سواحل دریای خزر در قالب ویلا سازی و بلندمرتبه سازی با تراکم بسیار بالاست که این موارد به هیچ وجه در مناطق ما پیش بینی نمیشود. ما در طراحی سازه ها به مصالح بومی موجود در منطقه توجهی خاص داریم و البته نمای خارجی سازه نیز باید همخوانی خود را با ملودی طبیعت داشته باشد، اگر منطقه سنگلاخ است سازه هم سنگی و اگر جنگلی است به صورت چوب و همرنگ با گونه های گیاهی منطقه توصیه میشود. وی تاکید کرد: در کنار این موضوع بحث رفتارهای زیست محیطی هم برای گردشگران و آموزشی که اکوتوریست ها باید قبل از ورود به این مناطق داشته باشند،اهمیت دارد. مسئول واحد طبیعت گردی سازمان حفاظت محیط زیست، با بیان اینکه بسیاری از شرکت های تور گردان و تور لیدر مدعی هستند که در بحث اکوتوریسم فعالیت دارند، گفت: بر اساس تفاهم نامه ای که سازمان محیط زیست با میراث فرهنگی داشته است، باید تور لیدر ها آموزش های زیست محیطی ببینند و اکنون شاید انگشت شمار باشند تور لیدر ها و شرکت های تور گردانی که این ضوابط را لحاظ و رعایت میکنند. وی افزود: چندی پیش متأسفانه به عینه در یکی از غارهای منحصربه فرد کشور شاهد شکسته شدن قندیل غار توسط بازدیدکننده ای جهت خارج کردن از غار بودم که این صحنه ها بسیار دردآوراست؛ به راستی اگر این اتفاق به کرات صورت بگیرد دیگرچه جاذبه ای برای دیدن این گونه مناطق وجود خواهد داشت. این کارشناس، پایداری صنعت اکوتوریسم را برای نسل های بعد از طریق ارائه آموزش هایی در سطوح کلان و بالاتر برای تور لیدرها و تورگردان ها عنوان کرد و معتقد است: این اتفاق میتواند از جانب سازمان محیط زیست و یا سازمان میراث فرهنگی با سازوکارهای خودش باشد و افرادی که از طریق این تور گردان ها به اینگونه مناطق می روند باید حداقل آموزش های زیست محیطی را دیده باشند و تمام افراد تور را نیز آگاه کنند و با این شرط تور را برگزار کنند و البته در این راستا امیدوارم با تفاهمی که صورت گرفته از این به بعد تورها این موارد و بحث اکوتوریسم و طبیعت گردی و یا بوم گردی را به معنای واقعی در مناطق رعایت کنند که علاوه بر توسعه اقتصادی و ورود ارز به کشور، منابع جاذبه های طبیعی کشور را که در حقیقت در حکم طلا هستند برای صنعت گردشگری حفظ خواهد کرد.