فضاهای شهری در عرصه معماری

پژوهنده: اشکان سرپله راهنما: مهندس رضا خسروآبادی قسمت اول: طراحی شهری فضاهای شهری از جمله مسائلی است که همواره ماهیت فرا رشته ای به خود دیده، و به دلیل تاثیرگذاری همه جانبه، طیف وسیعی از مطالعات بر ساخت، طراحی و شکل گیری فضاهای شهری و تاثیر کلیه طرحهای مرتبط با مباحث کالبدی و تجسمی، نظیر طرحهای معماری/ شهرسازی/ وطراحی شهری، بر این مسئله قابل درک است. تحلیل فضاهای شهری کوششی است برای اطلاع رسانی، آشنایی شهروندان با محیط زندگی خود، ترغیب داوطلبان ورود به دانشگاه، و حضور در عرصه طراحی شهرها و فضاهای شهری و آشنایی با مفاهیمی اساسی تر و تاثیرگذار در مجموعه های معماری؛ این رشته به دلیل ورود مباحث برنامه ای و واقع گرایانه، توام است با آشنایی مسائل اقتصادی، اجتماعی ، جامعه شناسی ، جمعیتی، شهری و معماری شهری و... آنچه در پی می آید، قسمت اول پژوهش دانشگاهی است؛ آشنایی با فضاهای شهری، دانش طراحی شهری، ضوابط شهری و چگونگی تأثیر آن در کالبد شهر و عناصر معماری، از جمله فرازهای این نوشتار است که در نهایت دو هدف را پی می گیرد: الف- آشنایی با فضاهای شهری و دانش طراحی شهری ب سلسله مراتب برای شناخت جایگاه طراحی شهری مفهوم کلی پرداخت به جزئیات و مباحثی که به نوعی به بحثهای کالبدی و فیزیکی شهرها مربوط می شود. در طراحی شهری علاوه بر اینکه با 2 واژه کالبد- فیزیک روبرو هستیم، با مسائلی دیگر نظیر مباحث روانشناسی اجتماعی و اقتصادی نیز روبرو هستیم. در یک طرح شهری باید به فرم شهر و تجسم فضایی کالبدی شهر توجه شود. هر شهر از یکسری مجموعه های به هم پیوسته و ناپیوسته تشکیل شده که در مقیاس معماری هر کدام دارای یک ماهیت مستقل هستند و به هر یک از آن مجموعه ها، یک عنصر معماری می گویند. مثلاً یک خانه مسکونی، یک مدرسه، یک فرهنگسرا، یک سینما، یک بیمارستان..... این عناصر دارای یک سری ویژگی هستند که مهمترین آن عبارتند از : 1- استقلال هویتی و شخصیتی: هر یک از این عناصر معماری دارای خصوصیتی مستقل و هویتی خاص خود هستند که ویژگیهای انحصاری خود را نشان می دهند. 2- قابلیت ایجاد یک مجموعه بهم پیوسته و یک کل قائم به ذات: عناصر مستقل ذکر شده بالا می توانند در این لایه (لایه طراحی شهری) به عناصر شبیه بهم تبدیل شوند. وقتی از نزدیک به هر یک از این مجموعه ها و عناصر معماری نگاه می شود عناصر معماری دارای یک خصوصیت مستقلند اما زمانی که از دور به کل مجموعه نگاه شود یک لایه مطرح است و آن هم لایه طراحی شهری است. بنابراین این عناصر در عین استقلال شخصیتی خود ، قابلیت پیوستگی و ایفای نقش در یک مجموعه بزرگتر را نیز دارند. 3- برای ارتباط این عناصر به هم، به یک رابطه یا یک فضا احتیاج داریم. 4- طراحی فرم و معنا برای هریک از این عناصر باید صورت گیرد و در نهایت اتصال آنها توسط هنر طراحی شهری، صورت می پذیرد. خصوصیات طراحی شهری: 1. در طراحی شهری به طراحی فرم و فضا می پردازیم ( در مقیاس مجموعه ها) این فرمها یا فضاها، وقتی از دور به آنها نگاه کنیم شکل یک عنصر دیده می شود. اما در واقع به صورت یک مجموعه هستند. وجود طراحی شهری در لایه میانی، از یک سو با خصوصیاتی نظیر برنامه ریزی شهری مطابق است، و از سوی دیگر به سمت تخصصی شدن حرکت خود و دقیق شدن (به سمت معماری) پیش می رود. {به دیگر سخن} طراحی شهری، حرکتی بینابینی میان برنامه ریزی شهری و معماری دارد؛ بنابراین، حرکتی تخصصی است و جنبه کلی ندارد. از این رو در این خصوص، علوم مختلف این رشته به صورت تخصصی به کار گرفته می شود. {نکته پایانی در بخش جایگاه طراحی شهری این است که:} هرگاه از سمت ایده ها و پروژه های شهری به سمت ایده های تخصصی معماری حرکت کنیم، در واقع می توان گفت که وارد عرصه معماری شهری و طراحی شهری خواهیم شد.