معماری روستاها در حال نابودی است

گروه معماری دکوراسیون:اگرچه در دهه های اخیر باتوسعه و افزایش امکانات خدماتی و رفاهی تغییرات بسیاری در مناطق روستایی ایجاد شده است اما با نگاهی به سیمای این روزهای روستاهای کشور می توان دریافت که روند توسعه در روستاها محیط طبیعی و بافت روستایی ازجمله معماری آن را تغییر و روستا را به سوی شهری شدن سوق داده است. رویکردی که به عقیده کارشناسان ، مغایر با توسعه پایدار روستایی بود و ساختار ،اقتصاد ، فرهنگ ، چشم انداز و در نهایت ظرفیت های تولیدی و گردشگری روستا را با چالش هایی روبه رو می کند.بررسی ها نشان می دهد فاصله نزدیک روستاها به شهر، تغییر ساختار شغلی و اجتماعی، افزایش روند خرید و فروش زمین و ساخت و ساز ازسوی افراد غیربومی و مهم تر از همه نبود نظارت کافی دستگاه های اجرایی از دلایل تغییر شکل معماری و بافت روستایی است. اگرچه تغییر شکل ظاهری مسکن با تغییرات تکنولوژی و در طول زمان اتفاق میافتد اما شدت تاثیر پذیری از معماری و چشم انداز شهری در روستاهایی که ساکنانش درنزدیکی شهرها زندگی میکنند بیشتر ازدیگر روستاهاست.حال سوال اینجاست چرا معماری با هویت روستایی را جایگزین کپی های ناقص و غیر اصولی معماری شهری می کنیم ؟ ما در زمینه حفظ معماری سنتی گامی برنداشتیم سید علیرضا قهاری، رئیس انجمن مفاخر معماری در مورد این سوال که چرا معماری روستایی دستخوش تغییر شد، به خبرنگار ما گفت: در حال حاضر برای ساخت واحدهای مسکونی در روستاها، از خانه هایی که در شهرهای بزرگ ساخته می شود، الگوبرداری می کنند، همین موضوع باعث شده خانه های روستایی هویت و اصالت خود را از دست بدهند. این خانه ها به طور عمده بدون در نظر گرفتن مسائل فرهنگی، اقلیم و شاخص هایی که بیان کننده معماری روستاها باشد بنا می شود. وی افزود: ما در زمینه هویت بخشی به روستاها و حفظ هویت معماری سنتی گامی برنداشتیم به خصوص در مراکز دانشگاهی و دستگاه های اجرایی که متولی کار ساخت و ساز روستاها هستند کمتر به این مقوله توجه می کنند. قهاری تصریح کرد: تسهیلات بانکی که برای نوسازی خانه های روستایی اختصاص داده می شود بدون نظارت بر حفظ هویت روستاها بوده که بهتر است در این زمینه توسط دهداری یا بخشداری و یا بنیاد مسکن نظارت صورت گیرد تا با بافت روستاها هماهنگ باشد. رئیس انجمن مفاخر معماری ایران گفت: استفاده از مواهب طبیعی در معماری بومی همواره از اصول بدیع بوده و با کنارگذاشتن معماری بومی صدمات غیر قابل جبرانی بر محیط زیست از جمله هدر رفتن و دور ماندن از معماری پایدار، می زند، این موضوع نه تنها به فرهنگ معماری روستایی پشت پا زده بلکه به تدریج منظره و هویت معماری با ارزش روستاها را مخدوش می کند. 72 نوع گونه معماری روستایی در کشور وجود دارد همچنین ابوالحسن میرعمادی عضو هیئت مدیره انجمن مفاخر معماری ایران گفت: با توجه به اینکه بسیاری از آثار ارزشمند و بافتهای معماری کشور در دل روستاها نهفته و نمونه ها و نشانه های بارز گسترش فرهنگ و تمدن ایرانی در سطح کشور بوده و حفاظت از این هویت تاریخی لازم است، اما نوسازی روستاها در جهت رفاه و سکونت مردم اجتناب ناپذیر است. وی افزود: برای رسیدن به بهترین شیوه و حفظ هویت فرهنگی و معماری این مناطق بایستی مطالعات پایه و طراحی کاربردی انجام شود تا ضمن آبادانی توسعه روستاها در جهت حفظ جمعیت در این مناطق که مستلزم صرف هزینه و ایجاد مرکز کار برای آنان بوده تداوم تاریخ معماری و فرهنگ متنوع بومی این سرزمین که به گونه های مختلف در نقاط کشور به صورت گسترده شکل گرفته حفاظت شود. عضو هیئت مدیره انجمن مفاخر معماری ایران گفت: مطالعات فرهنگی، مهندسی و طراحی با توجه به شرایط اقلیمی و موقعیت جغرافیایی گونه های معماری روستاها، متاثر از عوامل فرهنگی و جغرافیایی در کشور بایستی انجام شود. وی افزود: به طور کلی هویت و سبک های معماری علاوه بر تاثیر پذیری از فرهنگ هر محل تابع عوامل جغرافیایی و شرایط اقلیمی و وضعیت زمین و شرایط زمان نیز بوده و اصالت فرهنگی و معماری در آبادی ها و روستاها به لحاظ محفوظ بودن بیشتر از تهاجمات فرهنگی قابل تامل بوده و دارای ارزش های فرهنگی قابل ملاحظه ای است. میر عمادی در ادامه تصریح کرد: به دلیل مرکزیتی که تهران دارد و معماری که در آن به وجود آمده باعث شده در شهرستان ها به صورت خیلی نازل تر، بدون در نظر گرفتن هویت منطقه الگوبرداری شود. به عنوان مثال ساختمان هایی که در مناطق کویری ساخته شود باید فرم خاصی به لحاظ نور و گرما داشته باشد ولی متاسفانه تبدیل به کاریکاتوری از مدل های ساختمان های تهران شده که به لحاظ شرایط محیطی سازگار نیست و باعث از بین رفتن هویت معماری روستاها شده است. وی تصریح کرد: حدود 72 نوع گونه معماری روستایی در کشور وجود دارد که این گونه ها باید شناسایی شود و با انتخاب نمونه های زنده به دستورالعمل های معمارانه و فنی مناسبی رسید و در قالب آئین نامه های قابل اجرا کیفیت و هویت طرح های توسعه هم آهنگ با طرح های هادی هر منطقه را به مرحله اجرا در آورد. نبود نظارت بر ساخت و ساز خانه های روستایی دکتر فرخ باور معمار و استاد دانشگاه نیز گفت: در گذشته نشانه های خاص معماری که شامل گنبد، تاق و ایوان بوده در ساخت خانه های روستایی به کار می رفت ولی امروزه با استفاده نابه جا از تیر آهن وضعیت معماری روستایی نابسامان شده است. وی افزود: در بسیاری از روستاها از جمله ماسوله و نیاسر که به لحاظ معماری ویژگی های خاصی دارد در نوسازی و عایق بندی آنها از ایزوگام به جای کاه و گل استفاده می کنند که این موضوع باعث صدمه به هویت معماری منطقه می شود. دکتر باور تصریح کرد: اگر نظارتی بر نحوه ساخت و ساز و بازسازی روستاها انجام نشود معماری روستایی از بین می رود، در این زمینه میراث فرهنگی هم باید نظارت بر ساخت و ساز خانه های روستایی داشته باشد. وی در ادامه یاد آور شد، تا زمانی که مهاجرت از روستاها به شهرها، حاشیه نشینی وجود داشته باشد مسئله معماری حل نمیشود، تعادلی که در گذشته بین شهرها و روستاها وجود داشته معماری قدیم را شکل می داده ولی حاشیه نشینی باعث شده این تعادل به هم بریزد. این استاد دانشگاه تصریح کرد: برای اینکه از حاشیه نشینی جلوگیری کنیم باید شرایط و امکانات لازم را برای زندگی عشایر و روستائیان فراهم کنیم.