معمار زمان خویشتن باش

معماری معاصر ما ویژگی های یک معماری با هویت و اصیل را ندارد. بارها و بارها در خصوص اینکه فلان معماری خوب نیست،معماری مان بی هویت یا دچار آشفتگی است شنیده ایم.سؤال این است که معماری خوب چه ویژگی هایی دارد و یا باید داشته باشد؟چگونه می توان به معماری خوب دست یافت؟در گفتگو با برخی اساتید دانشگاه و کارشناسان به بررسی این موضوع پرداخته ایم. معماری خوب سازگار با جامعه،فرهنگ،زمان و محیط دکتر محمدمهدی محمودی، استاد دانشگاه تهران در رابطه با مشخصات معماری خوب به خبرنگار پیام ساختمان می گوید: معماری خوب آن است که با جامعه، محیط، فرهنگ و زمان سازگار باشد. بنایی که این 4 مشخصه را باهر نوع کاربری داشته باشد ، معماری خوبی است. وی توضیح می دهد: منظور من از جامعه کسانی است که کاربران مستقیم یا غیرمستقیم بنا هستند. کاربران مستقیم کسانی هستند که از بنا استفاده می کنند. یعنی اگر مسکونی است در آن سکونت دارند، اداری که در آن کار می کنند یا ممکن است آموزشی باشد که در آن فضا آموزش می بینند.به نظر این استاد دانشگاه، کاربران غیرمستقیم افراد جامعه هستند که ساختمان را می بینند و فرم ساختمان باید برای شهروندان قابل قبول و زیبا و عملکرد و فرم آن باید برای کاربران مستقیم و غیرمستقیم مناسب باشد. محمودی، دومین عامل را محیط می داند و می گوید: بنایی که با محیط ، بستر ، اقلیم ، جغرافیا و آب وهوا هماهنگ باشد معماری خوب و ماندگاری است. مثلاً در شمال تهران ساختمان روی شیب و در جنوب تهران روی زمین صاف ساخته می شود. یا معماری همدان متناسب با مناطق سردسیر و در بندرعباس باید متناسب با هوای گرم و مرطوب باشد. وی سومین عامل را فرهنگ ذکر می کند و می گوید: معماری خوب آن است که با فرهنگ یعنی با هویت و مذهب و گذشته - که فرهنگ ما را شکل می دهد- سازگار باشد و اگر بتوان در یک معماری تأثیر آیین گذشتگان را دید، معماری خوبی است. این استاد دانشگاه معتقد است: چهارمین ویژگی که باید در معماری در نظر گرفته شود، موضوع زمان است. به اعتقاد وی معماری برای امروز ساخته می شود و باید تکنولوژی امروز، مبحث صرفه جویی در مصرف انرژِی، اقتصاد، و سرعت ساخت در آن دیده شود و مطابق با محیط زیست بوده و چه در زمان بهره برداری و چه در زمان ساخت، آلودگی کمتری ایجاد کند. محمودی تاکید می کند: اگر هر یک از این خصوصیات را برداریم دچار مشکل می شویم. یعنی اگر بنایی بسازیم که از نظر صرفه جویی در مصرف انرژِی و سرعت ساخت و تکنولوژِ ی خوب باشد اما هویت و فرهنگ ایرانی- اسلامی در آن رعایت نشود ضعف دارد، بنابراین چهار مشخصه حتماً باید در آن رعایت شود. محمودی معتقد است: معماری هایی که در زمان اجرا این 4 شاخصه را رعایت کرده اند در حال حاضر هم قابل قبول هستند. مثلاً ساختمان "تئاتر شهر تهران" از نظر تکنولوژی زمان خودش قابل درک بوده ، محیط و بستر آن در نظر گرفته شده و از نظر جامعه و نوع کاربری مستقیم که برای تئاتر در نظر گرفته شده و کاربری غیرمستقیم آن که معماری منظر است و همچنین زیبایی، تناسبات و شاخص بودن، قابل قبول است. از لحاظ فرهنگی نیز هویت معماری گذشته را دارد. پس معماری بسیار خوبی است که در زمان خودش حرف اول را می زده و تا به حال نیز پایدار مانده است. معماری خوب برای انسان و محیط سودمند است مهندس علی کرمانیان، معمار و مدرس دانشگاه مهم ترین خصوصیات معماری خوب را معماری زمان خود بودن می داند و می گوید: استفاده از مواد و مصالح و تکنولوژی روز و نیز معماری برای فرهنگ و جامعه امروز به نظر من مهم ترین ویژگی معماری خوب است. وی با بیان اینکه معماری خوب حاوی خلاقیت است، اضافه می کند: این خلاقیت در ابعاد بسیار متنوعی اعم از شکل و فرم و کاربرد و برنامه ریزی و عملکرد و جزییات و غیره می تواند اتفاق بیفتد.این مدرس دانشگاه سودمندی را یکی دیگر از ویژگی های معماری خوب عنوان نموده و می گوید: معماری خوب برای انسان و محیط سودمند است و به اعتلای حس انسانی و محیط زیست انسان می انجامد. معماری بد نداریم دکتر سعید فلاح فر، معمار و پژوهشگر معتقد است: اصلاً چیزی به عنوان"معماری بد" نداریم که در مقابلش بخواهیم از "معماری خوب" صحبت کنیم. وی می گوید:یک اثر یا حائز ویژگی های معماری هست و یا تنها ساخت و سازی ساختمانی است که نمی تواند در حوزه معماری، مورد بررسی قرار بگیرد. شاید بهتر باشد از خصوصیات و لوازم یا بایدها و چرایی های معماری صحبت کنیم. فلاح فر تاکید می کند: یک اثر معماری پیش از هر چیزی باید تعلق به نقطه ای معین و شناخته شده داشته و غیرقابل جابه جایی باشد. این تعلق و پیوستگی غیرقابل انفکاک، می تواند پیوند به جغرافیای خاص یا یک حوزه فرهنگی، زمان، زیبایی شناسی، اقلیم، منظر، همجواری ها و مانند آن باشد. این پژوهشگر بیان می کند: معماری مثل هر وجه دیگری از فرهنگ، ممکن است متأثر از فرهنگ های دیگر به نظر برسد، اما نمی تواند به عاریه باشد و جز در صورت بالندگی بومی و ذاتی، معنایی ندارد. معماری باید نیازهای کالبدی و روانی کاربر مستقیم و مخاطب غیرمستقیم را همزمان برآورده کند. وی در پایان خاطرنشان می کند: معماری در امتداد تاریخ و جریان پیوسته فرهنگ معماری در پی هویت است و درعین حال به زمان و مردم زمانه اش تعلق دارد، مناسب با اقلیم و بوم شکل می گیرد، تابع الزامات جغرافیایی و در آمیخته با تأثیرات محیط است و همزمان از دستاوردهای روز و تجارب دیروز بهره می برد. همه آثار معماری، مجموعه ای پیوسته محسوب می شوند اما معماری از قرنی به قرن دیگر، از فرهنگی به فرهنگ دیگر، از جغرافیا و اقلیمی به جغرافیا و اقلیمی دیگر و ... کپی، تقلیداست و جا به جا نمی شود. سخن آخر آنچه کارشناسان و اساتید دانشگاه بر اهمیت آن تاکید کرده اند این است که معماری باید برای زمان خود باشد و از تکنولوژی زمان خود استفاده کند.البته این امر مستلزم به کارگیری خلاقیت،استفاده از فرهنگ وهویت باشد.اگر بتوانیم این ویژگی هارا در معماری مان پیاده کنیم مسلما معماری خوب وبا هویتی خواهیم داشت