فانوس دریایی کویر

گروه معماری ودکوراسیون:در فاصله 1 کیلومتری جنوب روستای خسروگرد مناره آجری بسیار زیبایی با ارتفاع بیش از 30 متر وجود دارد که به میل خسروگرد (مناره خسروجرد، منار خسروجرد، میل خسروجرد) معروف است. میل یا مناره خسروگرد مهم ترین و بزرگ ترین اثر تاریخی و جاذبه گردشگری خسروگرد و حتی سبزوار و اطراف آن است. این میل همچنین به لحاظ ارتفاع بلندترین اثر تاریخی استان خراسان رضوی بوده و قدمت، شهرت و ارزش تاریخی این میل به حدی است که در تاریخ 15/10/1310 به شماره 160 در فهرست آثار تاریخی کشور به ثبت رسیده است. محمد عبدالله زاده، باستان شناس درباره این میل گفت: بر اساس کاوش های باستان شناسی، مناره خسروگرد میل تک و منفردی است که به منظور راهیابی کاروانیان بر سر راه جاده موسوم به ابریشم احداث شده و همچون فانوس دریایی در کویر نقش راهنمای کاروانیان را بر عهده داشته است. وی قدمت میل خسروگرد را مربوط به قرن ششم هجری قمری ذکر کرد و گفت: این میل به سال 505 هجری قمری به دستور تاج الدوله ابوالقاسم بن سعید مصادف با حکومت سلجوقیان احداث شده است. عبدالله زاده با اشاره به اینکه ؛ میل خسروگرد سازه ای آجری است و ارتفاع آن 28 متر است در مورد معماری این مناره گفت: مناره خسروگرد دارای سه جزء پایه ، بدنه و رأس است که پایه آن مستطیل شکل و محاط در یک سازه آجری نیم هشت بوده و در پخیهای این هشت ضلعی چهار حجره اتاق مانند تعبیه شده است. این کارشناس باستان شناسی با بیان اینکه بدنه میل مدور و قطر آن از سطح قاعده به سمت رأس کم میشود، اظهار داشت: این بدنه دارای تزئینات آجری با آرایه های لوزی نیم بیضی است که دور آن منقش به رشته کتیبه کوفی و اطراف آن با آجرکاری تذهیب شده است. عبدالله زاده افزود: رأس این میل بر روی تونگان یا نعلبکی قرار دارد که بدنه آن دارای تزئینات آجرکاری موسوم به مئاندر (دارای پیچ و خم )میباشد.وی به جنبه زیباشناسی این میل اشاره کرد و گفت: تنها بنای قدیمی شهرستان سبزوار که مراحل سفت کاری و نازک کاری آن همزمان اجرا شده میل خسروگرد است که به شیوه استادانه و به سبک رازی در قرن ششم هجری قمری انجام شده است.وی افزود: اجرای آجرهای قالب زده با تکنیک سایه روشن و کم شدن از قطر میل تا رأس موجب شده در بنا ریتم و حرکت ایجاد شود که این حرکت در بنا و چرخش هارمونی ناشی از تکرار و توالی نقش هندسی لوزی است تا چشم نواز ویژه ای به رهگذران بدهد. این کارشناس اظهار داشت: اجرای سایه روشن آجرها موجب شده گزند آفتاب کمتر به بدنه بنا برخورد کند و در نتیجه بنا در شلاق سوزان آفتاب کویر محو نشده و از فواصل دور قابل رویت باشد.وی افزود: همچنین به منظور هدایت کاروانیان به سوی آبادی در شب، متصدی میل با روشن کردن مشعلی بر بلندای مناره کاروانیان شب رو را به سوی آن فرا می خوانده و علاوه بر آن، آب انبار و حوض انبارهای کنار جاده هم کاروانیان را به سوی میل هدایت می کرده است. عبدالله زاده همچنین با اشاره به وجود نقش سوستیکا به شکل (+)در قلب هر شمسه لوزی، افزود: این نقش تحت عنوان گردونه مهر در بسیاری از نقاط جهان از هزاره سوم قبل از میلاد شناسایی شده که تپه باستانی موسوم به دامغانی سبزوار و قدیمیترین بنای تاریخی این شهرستان یعنی آتشکده آذر برزین مهر که این نقش موجب شکل گیری حجم بنا شده از آن جمله است . این باستان شناس مناره خسرو گرد را تنهای بنایی معرفی کرد که در یک شهر برای خوش آمدگویی به مردمان سوای رنگ ، پوست ، نژاد ، خون ، ملیت و مرزهای جغرافیایی برپاشده و در سرما و گرما مسافران را تنها به صرف مسافر بودن به سوی آبادی هدایت می کرده است. وی افزود: این بنا همچنین تنها بنا در استان خراسان است که در خارج از شهر واقع شده و اکنون نیز در ورودی استان به مسافران خوش آمد میگوید. عبدالله زاده مناره خسروگرد سبزوار را نمادی از مهرورزی ، دوستی و مهمان نوازی مردمان کویر دانست و گفت: این میل نشانه ای از هزاران گوهر محبت و دوستی انسان های کویراست که عاشقانه و عالمانه به زندگی در این کویر پرداخته اند.