استان ها از نظام مهندسی چه می خواهند

گروه گزارش: مطابق قانون، سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور دارای واحدهای استانی است که هر یک از نظر حقوقی دارای شخصیت مستقلی است. هر سازمان استان دارای مجمع عمومی، هیئت مدیره، شورای انتظامی و بازرسان است که هر یک وظایف و مسئولیتهای متفاوتی دارند. برای تشکیل سازمان استان وجود حداقل 50 نفر داوطلب عضویت از بین مهندسان حوزه آن استان که دارای مدرک مهندسی در یکی از هفت رشته اصلی مهندسی باشند ضروری است. در آستانه برپایی هفدهمین اجلاس هیئت عمومی سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور با چهار تن از روسای سازمان نظام مهندسی چهار استان کشور با سوالات مشترک گفتگو کردیم. آن چه در ادامه می خوانید پاسخ های احمد توسلی، رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان آذربایجان غربی، فرخ حاج شیخ الاسلامی، رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان خوزستان، حسین رضایی، رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان لرستان و هادی الماسی، رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان گیلان است به سوالات ما.: پیام ساختمان: مدیریت سازمان در دوره گذشته به نظر شما چگونه بود؟ چه نقدی به آن دارید؟ مهندس توسلی: همانطورکه استحضار دارید از تشکیل رسمی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان ها 18 سال و از تشکیل سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور 17 سال میگذرد. یعنی به طور کلی سازمان جوان است و نمیتوان از آن انتظارات بالایی داشت ولی باید توقع انتظارات کلیدی را داشت. ضمن اینکه عملکرد یک سازمان جوان و جا افتادن آن در سیستم اداری کشور زمان بر است ولی به طور کلی عملکرد را میتوان مثبت ارزیابی کرد. مهندس حاج شیخ الاسلامی: به اعتقاد بنده تمام مدیرانی که در رأس هرم مدیریتی سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور قرار گرفته بودند ، ویژگیهای خاص مدیریتی، قدرت پیگیری و دلسوزی نسبت به امور را داشته اند اما به دلیل آنکه سازمان (که مجری قانون نظام مهندسی در کشور است) از قدرت اجرایی کافی برخوردار نیست عملاً مدیریت ها را در اجرای قوانین ناکام گذاشته است. گرچه مدیریت ها میتوانستند در تعامل بیشتر با استان ها و برخورداری از نظریات کارشناسان خبره در امور قوانین مربوط به ساخت وساز گره های کور فرا روی سازمان را باز کنند. مدیریت سازمان در دوره های گذشته نقطه عطفی در تاریخ سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور بود که در این دوره جایگاه این سازمان به عنوان بزرگ ترینNGO فنی و تخصصی کشور شأن و منزلت واقعی خود را به دست آورد. مهندس رضایی: سازمان در تمام زمینه های مورد هدف خود به موفقیت های چشمگیری دست یافت و ارتباط مناسب و منطقی با مجلس و دولت در راستای پیشبرد اهداف نظام مهندسی، ساماندهی گروه ها وکمیسیون های تخصصی و استفاده از ظرفیت این بخش، ارتباط مستمر و مفید با نظام مهندسی استان ها و تلاش درجهت اصلاح قانون نظام مهندسی از نقاط برجسته فعالیت این دوره بود. مهندس الماسی: مدیریت سازمان در دوره قبل خوب بوده است. البته میدانید در سمت های رئیس هیئت مدیره یا رئیس شورا و ...، مدیر چندان نقش تعیین کننده ندارد بلکه جمع اعضای شورا یا هیئت مدیره در نقش های محوله سهیم هستند و مدیر جداگانه نمیتواند موفقیتی کسب نماید، ضمن اینکه اختیارات خیلی محدود دارد. پیام ساختمان: به نظر شما سازمان نظام مهندسی در دوره جدید باید به چه سمتی برود و چه موضوعاتی را در اولویت قرار دهد؟ مهندس توسلی: در این چند سال عمر سازمان مشخص شده که بسیاری از مشکلات متوجه نواقص قانون و ابهامات آن در موارد کلیدی مرتبط با عملکرد سازمان هاست.لذا اصلاح و بازنگری قانون میتواند پیشرفت سازمان ها را جهت دار نماید.مثلاً بومیسازی مبحث دو مقررات ملی ساختمان در شهرها با اختیاراتی که هیئت چهار نفره در استان ها دارند همیشه کارساز است. مهندس حاج شیخ الاسلامی: ارتقای جایگاه برای مهندسان، توسعه آموزش و پژوهش، رضایت بهره برداران از خدمات مهندسی، اجرای طرح مجریان ذیصلاح در جهت ارتقای کیفیت ساخت وساز و توجه به معیشت و افزایش توان اقتصادی آنان میتواند اولویت های سازمان در دوره جدید باشد. مهندس رضایی: تلاش در جهت اجرایی نمودن سند راهبردی سازمان و حرکت در راستای خط مشی کلی سازمان بالأخص استفاده ازتکنولوژی های نوین در صنعت ساخت وساز و به روز کردن دانش فنی مهندسان و محقق کردن ارزش های اصیل اسلامی و ایرانی در معماری و شهرسازی. مهندس الماسی: 1. جایگاه خود را در کشور ارتقاء ببخشد2. قانون خود را در مجلس شورای اسلامی اصلاح و به تصویب برساند 3. با سایر دستگاه ها جهت تثبیت خود تعامل ایجاد نماید. پیام ساختمان: در استان خودتان چه برنامه هایی برای ارتقا خدمات مهندسی انجام داده اید؟ مهندس توسلی: استان ما از استان های فعال در زمینه عرضه خدمات مهندسی مطابق قانون میباشد که از جمله ایجاد سیستم نرم افزار ارجاع نظارت، صدور شناسنامه فنی و ملکی، واحدهای کنترل طراحی و نظارت،برگزاری همایش های علمی در رشته های مختلف 7 گانه و بازدیدهای علمی و نمایشگاهی در کشور و خارج از کشور. مهندس حاج شیخ الاسلامی: در دوره پنجم هیئت مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان خوزستان تلاش شده در تعامل با سازمان ها مرتبط با ساخت وساز مانند شهرداریها، اداره کل راه و شهرسازی خوزستان زمینه ارتقای ساخت وساز فراهم آید. جلساتی در قالب کمیته هماهنگی هیئت 4 نفره استان، کمیته مجریان ذیصلاح و کمیته خدمات مهندسی در راستای ارتقای خدمات مهندسی به طور مرتب تشکیل و خوشبختانه نتایج خوبی حاصل شده است. مهندس رضایی: تصویب و اجرایی کردن مجریان ذیصلاح و صدور شناسنامه فنی و ملکی برای ساختمان ها .اجرای دوره های آموزشی متنوع برای مهندسین ،تقویت و گسترش فعالیت کمیته های کنترل طراحی و نظارت به منظور کنترل هرچه دقیق تر فعالیت مهندسین. مهندس الماسی: ارجاع نظارت توسط نظام را برای کلیه پروژه ها اجرایی کردیم. برای پروژه ها شناسنامه فنی ملکی صادر میکنیم. بر کار مهندسین، نظارت بیشتر میکنیم. کلیه ساخت وساز توسط بخش خصوصی چه در شهرها و چه در خارج از شهر تحت کنترل و نظارت سازمان قرار گرفته است. پیام ساختمان: در بخش خصوصی فعال در صنعت ساخت وساز کشور، تشکل ها و گروه های متعددی وجود دارند که بعضاً با یکدیگر دچار تنش هم میشوند. فکر میکنید این مشکل چگونه باید برطرف شود؟ مهندس توسلی: تشکیل کمیته ها و کمیسیون های مشترک بین فعالان صنعت ساختمان میتواند باعث ایجاد هماهنگی و استفاده از توان علمی و تجربی طرفین را برای حل تنش ها داشته باشد. مهندس حاج شیخ الاسلامی: در حال حاضر در کشور بسیاری از فعالان صنعت ساختمان به نوعی خود را متولی ساخت وساز دانسته و این را حق خود میداند که در مورد حال و آینده این صنعت به اظهارنظر بپردازند. اما این موضوع زمینه بروز اختلافاتی در این زمینه شده است. به اعتقاد من وزارت راه و شهرسازی به عنوان متولی اصلی ساخت وساز در کشور، باید با ایجاد یک نظام فنی و اجرایی مطلوب زمینه ایجاد تعامل هرچه بیشتر این تشکل ها را با یکدیگر فراهم آورد. مهندس رضایی: میتوان با توجه به تخصص و توانایی این تشکل ها ، چارچوب وظایف و حقوق این تشکل ها و صنوف را مشخص کرد تا این گروه ها بدون تعصبات صنفی و با تعامل و همکاری در راستای یک هدف واحد که همانا افزایش کیفیت ساخت وساز در کشوراست، حرکت کنند . مهندس الماسی: بهترین کار تجمیع کلیه بخش های مشابه فنی و تخصصی میباشد آن هم تحت مدیریت واحد. پیام ساختمان: فکر میکنید چه مکانیزم کنترلی بر مصالحی که در ساخت و سازهای سراسر کشور استفاده میشود باید وجود داشته باشد؟ مهندس توسلی: طبق مباحث مقررات ملی ساختمان مصالح باید استاندارد باشند. بعضی از مصالح مانند فولاد و سیمان و ... استاندارد دارند و بعضیها مانند بتن باید توسط مهندس کارگاه استاندارد شود لذا به نظر میرسد که اگر سازمان های نظام مهندسی با نظارت مضاعف و ادارات راه و شهرسازی با نظارت عالیه مطابق قانون درست عمل کنند میتوان مالک و یا مجری را مجبور به استفاده از مصالح استاندارد نمود به شرط اینکه مصالحی که خارج از حیطه وظایف مهندس است استاندارد باشد. برای حل این مشکل تشکیل کمیته های مشترک بین مسئولین ادارات ذیربط- ازجمله مؤسسه استاندارد- میتواند راهگشا باشد. مهندس حاج شیخ الاسلامی: طبیعی است که تعامل مهندسان ناظر (نظام مهندسی) با سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی میتواند یکی از مهم ترین راهکارها برای معرفی و استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد باشد که امیدوارم این سازمان ها با همکاری یکدیگر و اطلاع رسانی مناسب از سوی رسانه ها این مشکلات را به حداقل برسانند. مهندس رضایی: یکی از مهم ترین مواردی که باعث افزایش طول عمر ساختمان ها شده و از اتلاف سرمایه های ملی جلوگیری میکند استفاده از مصالح استاندارد در احداث ساختمان ها است که به نظرمی رسد علیرغم تلاش های گسترده سازمان استاندارد در این زمینه باید نهادهای قوی و مستقل تشکیل شده تا با ایجاد آزمایشگاه های پیشرفته، مرغوبیت مصالح تضمین شود. مهندس الماسی: کلیه مصالح تحت استاندارد اجباری قرار گیرد که در آن صورت کنترل لازم هم توسط ادارات کل استاندارد و هم سازمان نظام مهندسی انجام خواهد گرفت. پیام ساختمان: پیشنهاد شما برای گسترش استفاده از فناوریهای نوین ساختمانی در کشور چیست؟ مهندس توسلی: همه میدانیم که به کارگیری فن آوری نوین در ساختمان ها چه اثرات مثبتی بر اقتصاد ، مصرف انرژی و محیط زیست ، سرعت اجرا و ... خواهد داشت. متأسفانه فرهنگ استفاده از فن آوری های نوین در جامعه ما فقط در صورت داشتن قیمت کم، جا میافتد. لذا چنانچه مسئولین در رسانه های صوتی و تصویری نشست های علمی داشته باشند میتوان امیدوار بود که به تدریج موضوع جا بیفتد و وقتی جا افتاد در مقررات ملی ساختمان اجباری میشود. مهندس حاج شیخ الاسلامی: فناوریهای نوین ساختمانی از جمله مواردی است که در صنعتی سازی، استفاده از انرژیهای تجدید پذیر، انبوه سازی و توجه به نیازهای ساکنین اماکن مسکونی و تجاری مورد توجه قرار گیرد. در سال های اخیر این مهم مورد توجه قرار گرفته اما به دلیل عدم تعریف یا معرفی کاملی از فناوریهای نوین برای دست اندرکاران از یک سو و مقاومت برخی از سازندگان با فناوریهای نوین باعث کندی روند استفاده از آن شده است. مهندس رضایی: ایجاد بسترهای لازم برای ارتباط با مراجع علمی بین المللی در این زمینه و بومی کردن فناوریهای نوین بین المللی درکشور ، اطلاع رسانی گسترده درزمینه مزایای این فناوریها برای سازندگان و بهره برداران مسکن . مهندس الماسی: فناوری نوین ساختمان هم اکنون در کشور ما خیلی گران است و مقرون به صرفه نیست فقط در ساخت وساز انبوه میتوان از فن آوری روز استفاده کرد که مقرون به صرفه باشد و ساخت وساز از انفرادی باید به انبوه سازی تبدیل و آن هم توسط افراد متخصص و خاص انجام گیرد. پیام ساختمان: تقریباً پر تکرارترین ایراد به عملکرد مهندسان تحت عنوان «نظارت صوری و امضا فروشی» شناخته میشود. برای رفع این مشکل چه تدبیری دارید؟ مهندس توسلی: اگر سازمان ها در همایش ها و مجامع، مهندسین ناظر را به مسئولیت هایشان آگاه نمایند و به ایشان یادآور شوند که در مقابل، پولی که دریافت میکنند چه مسئولیت هایی را با چه زمان نامحدودی متعهد میشوند، نه مهندس صوری و نه مهندس امضا فروش خواهیم داشت. ضمن اینکه نظارت مضاعف سازمان و نظارت عالیه اداره راه و شهرسازی نیز بسیار موثر میباشد. البته ناگفته نماند که یکی از مشکلات ناظرین سازمان مرحله ای بودن آنهاست و نه مقیم. ولی مسئولیتی که ناظر دارد در حد نظارت مقیم است، که این مورد نیز باید به ناظرین تفهیم گردد. مهندس حاج شیخ الاسلامی: امیدواریم مهندسان نسبت به امضا و مهر خود تعهد کافی داشته باشند اما مشاهده شده که امضا فروشی در برخی از سازمان ها وجود دارد. امیدوارم با فرهنگ سازی و ارائه آموزش های لازم در سطح جامعه مهندسی و از سوی دیگر وضع قوانین مناسب از بروز چنین مسایلی جلوگیری شود. مهندس رضایی: نظام مهندسی استان ها باید چتر نظارتی خود را بر عملکرد مهندسین گسترش داده و با مهندسین متخلف برخورد قانونی کند. همچنین دوره های آموزشی ضمن فعالیت برای آشنایی مهندسین با وظایف خود نیز در این زمینه تاثیرگذاراست . ضمن اینکه میتوان راهکارهایی تدوین نمود که در طول دوره نظارت مهندسین و مالکین ارتباطی مستمر با سازمان نظام مهندسی داشته باشند و عملکردهای یکدیگر را نقد کنند. مهندس الماسی: کلیه پروژه ها تحت نظارت سازمان نظام مهندسی باشد و کنترل منظم توسط این سازمان انجام گیرد. پیام ساختمان: عمده اختلاف نظام مهندسی با شهرداری بر سر اجرای شناسنامه فنی مخصوصاً در کلانشهرهاست. برای حل این اختلافات چه راهکاری دارید؟ مهندس توسلی: طبق مبحث 2مقررات ملی ساختمان ، شناسنامه فنی و ملکی از مدارک صدور پایان کار است که شهرداریها موظف به تمکین از قانون هستند، لذا هیچ گونه بحثی وجود ندارد و فقط به خاطر ایجاد تعامل موضوع در جلسات فی مابین میتواند شفاف سازی شود. شناسنامه فنی ملکی به عنوان یکی از مدارک اصلی صدور گواهی پایان عملیات ساختمان، راه دور زدن سازمان نظام مهندسی توسط شهرداریها را بسته است. مهندس حاج شیخ الاسلامی: شهرداریها اعتقاد دارند که اجرای طرح شناسنامه فنی و ملکی درآمدهای ساختمانی آنها را کاهش داده و مشکلات زیادی برای مردم ایجاد میکند درحالیکه با اجرای شناسنامه فنی و ملکی جدای از ایجاد هویت برای ساختمان ها، زمینه ارتقای کیفیت ساخت و سازهای فراهم خواهد شد. در این زمینه البته تعاملات زیادی با شهرداری استان داشته ایم که به دلیل تغییرات مداوم شهرداریها، این موضوع تحقق نیافته است. مهندس رضایی: شناسنامه فنی و ملکی سند هویت ساختمان و تضمین کننده حقوق بهره برداران است و با توجه به اینکه طراحی ، نظارت و اجرای ساختمان توسط مهندسین نظام مهندسی ساختمان صورت میپذیرد و این سازمان نیروی متخصص کافی در این زمینه را دراختیاردارد لذا بهترین نهاد برای صدور شناسنامه فنی ساختمان نظام مهندسی ساختمان است . مهندس الماسی: در استان گیلان نظام مهندسی با شهرداری کلان شهر رشت در جهت صدور شناسنامه فنی ملکی مشکلی ندارد. پیام ساختمان: مطالبه نظام مهندسی را در افزایش حق نظارت چه قدر بجا میدانید؟ مهندس توسلی: اگر منظور دریافت حق الزحمه توسط سازمان باشد، که ارجاع نظارت طبق مبحث 2مقررات ملی ساختمان اجباری میگردد . متأسفانه این موضوع با قانون مدنی کشور مغایرت دارد، چرا که حقوق مدنی مالک(کارفرما) نادیده گرفته میشود، امید است این مورد در اصلاح و بازنگری قانون مورد توجه قرارگیرد. مهندس حاج شیخ الاسلامی: با توجه به معیشت اقتصادی مهندسان افزایش نرخ تورم، توجه به افزایش حق نظارت امر ضروری است که امیدوارم متولیان امر و هیئت مدیره ها با تدبیر لازم و با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی کشور، زمینه افزایش حق نظارت را فراهم آورند. مهندس رضایی: آمارها نشان میدهد نرخ خدمات مهندسی که بر اساس درصدی از هزینه ساخت بیان میشود در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای توسعهیافته یا در حال توسعه کمتراست لذا با توجه به این نکته و همچنین با توجه به اینکه امرار معاش بسیاری از مهندسین از همین ناحیه بوده و پایین بودن حق الزحمه مهندس ممکن است بر انگیزه و کیفیت کار مهندس تاثیرگذارباشد بنابراین این حق را کاملاً بجا میدانم. هرچند باید تاکید کرد که مهندس بر اساس سوگندنامه مهندسی و شرافت خود باید انجام وظیفه و رسالت خود را بر هر امر دیگری ارجح بداند. مهندس الماسی: اگر نظارت به صورت صوری انجام گیرد مطالبه نظام مهندسیها در این بخش کاملاً به حق است. باید حق الزحمه مناسب به مهندسین برای نظارت ساختمان پرداخت گردد و از طرفی از مهندسین هم بخواهیم نظارت مداوم بر اجرای پروژه ها داشته باشند. پیام ساختمان: چنانچه حرف ناگفته ای دارید بفرمائید. مهندس توسلی: ارجاع نظارت توسط سازمان های نظام مهندسی ساختمان مطابق آیین نامه اجرایی قانون باید انجام شود و تنها نقطه مثبت آن حفظ عدالت کاری بین مهندسین ناظر است. ولی تبعات منفی نیز دارد، اصولاً رسم بر این است که مهندسین حرفه خود را از همان اول به صورت طراح و ناظر (خیلی کم) و ناظر (خیلی زیاد)و اخیراً اجرا انتخاب میکنند و به تجربه ثابت شده که فعالین در نظارت تنها تجربیات بیشتری دارند. در سیستم نوبت دهی ارجاع نظارت ممکن است کار به مهندس ناظری ارجاع شود که اصلاً تجربه نداشته و یا حرفه اش نظارت نباشد و فقط پروانه اشتغال اخذ نموده فلذا اگر اتفاقی در ساختمان رخ دهد و کارفرما متضرر شود، بدیهی است که کارفرما(مالک) قبل از ناظر، از سازمان شکایت خواهد نمود چون ناظر را سازمان به مالک(کارفرما) تحمیل کرده است. این همان مغایرتی است که با قانون مدنی کشور وجود دارد و سازمان ها زیر بار مسئولیت سنگینی می روند. استان ما که یکی از استان های پیشرو در سیستم ارجاع نظارت است، در این زمینه مشکلاتی داشت، به عنوان مثال مهندسی که فعالیتش در بازار است با سیستم نوبت دهی ناظر ساختمان میشود و به دلیل بیتجربگی مشکل میآفریند و مالک(کارفرما) از سازمان مدعی میگردد. مهندس رضایی: به نظر بنده در فعالیت و عملکرد مهندسین و نظام مهندسی استان ها باید تا حد امکان وحدت رویه ایجاد شود. متأسفانه در بسیاری از موارد ازجمله نرخ تعرفه، محاسبه مالیات، ارجاع کار و.... تفاوت های عمیق در استان های مختلف وجود دارد. باید همه تلاش کنیم اعمال سلیقه های شخصی و سیاسی تا حد امکان در نظام مهندسی که نهادی تخصصی است کمتر شود و بستری ایجاد کنیم تا ارتباط نظام مهندسی استان ها بیشتر شده و استفاده از تجربه موفق استان ها فراگیر شود..