ساختمان های مقاوم هنوز امتحان پس نداده اند

مقاوم سازی و بهسازی خانه های روستایی با توجه به فرسودگی اغلب بافت های آن و به دنبال آن وجود مسائلی چون زلزله خیز بودن و عدم استفاده بهینه از مصالح جدید ساخت وساز اهمیت مقاوم سازی ساخت وسازها را در این حوزه دوچندان پیدا میکند. اخیراً غلامحسن بنازاده، مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان سمنان از ساخت خانه 100 مترمربعی در روستای لاسجرد شهرستان سرخه به عنوان اولین نمونه مسکن خشتی ساز مقاوم در برابر زلزله در کشور خبر داده است. برای ساخت این خانه در مواد سازنده خشت تغییری به وجود نیاورده اند و فقط سازه آن را مقاوم میکنند. سازه آن با الیاف ژئو گرید و پروفیل های FRP و بر اساس آنالیزهای ابداعی پژوهشگران مهندسی عمران و معماری کشور مقاوم شده است. اگرچه تحقیق و پژوهش در این زمینه موضوع بسیار پسندیده ای است، اما به گفته کارشناسان آسیب پذیری واحدهای مسکونی روستایی در برابر زمین لرزه، نتیجه ادامه ارائه و تولید مصالح بیکیفیت و غیراستاندارد مانند شن، ماسه، بلوک و آجر است، این در حالی است که این خانه خشتی که به عنوان نمونه یک خانه مقاوم در برابر زلزله عنوان شده تنها سازه آن مقاوم است و بس! ساختمانی که امتحان پس نداده قابل اطمینان نیست رئیس مرکز لرزه نگاری مؤسسه ژئوفیزیک و نایب رئیس کمیته زلزله شناسی کشورهای آسیایی دراین باره معتقد است: در تمام دنیا به ویژه کشوری مثل ژاپن که بودجه عظیمی را صرف کارهای تحقیقاتی کرده، ساختمان هایی که در برابر زلزله مقاوم سازی میشود را مورد آزمایش قرار میدهند و با اعمال حرکت و شتاب یک زلزله به ساختمان، شتاب های احتمالی وارد شده به ساختمان را آزمایش و بررسی میکنند که این سازه چقدر در مقابل یک زمین لرزه 6 ، 7 یا 8 ریشتری، مقاوم است. محمدرضا قیطانچی افزود: اگر این نوع آزمایش ها بر روی این ساختمان ها انجام شود میتوان مطمئن بود که ساختمانی با همان کیفیت و همان شرایط اجرا شده قابل اعتماد است و در غیر این صورت ساختمانی که امتحان پس نداده قابل اطمینان نیست . این استاد دانشگاه تهران اظهار داشت: در خیلی از ساختمان های فعلی تهران که ادعا میشود برای 7ریشتر و یا بیشتر مقاوم سازی شده است تا وقتیکه فشار زلزله را تجربه نکنند با قطع و یقین نه شعاری نمیتوان مطمئن بود در مقابله با زلزله چه عکس العملی نشان خواهند داد. وی تأکید کرد: تعریف ساختمان مقاوم در برابر زلزله این است که اگر آزمایش شود، شالوده اصلی خود را از دست ندهد، سقف آن فرو نریزد و کشته نداشته باشد و ساختمان دارای این ویژگیها، استاندارد مقاوم بودن را دارد. قیطانچی گفت: این ادعای علمی و تئوری پذیرفتنی نیست مگر آنکه خیلی شفاف و در صورت تست قطعی و پس دادن امتحان های لازم بتوان مهر تأیید مقاوم بودن را بر آن زد. ضعف مهارتی در اجرا یک سازنده حرفه ای مسکن نیز دراین باره گفت: معمولاً در مقاوم سازی از مصالح خاصی استفاده میشود و مهندسان سازه مصالحی را به کار میبرند که انعطاف پذیری و یکپارچگی لازم را هنگام بروز زلزله دارند اما در سقف از مصالح متنوعی استفاده میشود که بستگی به نوع مصالح آن دارد. رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی انبوه سازان گلستان معتقد است: مدنظر ما از مقاوم بودن ساختمانی است که سکنه آن از آسیب های جسمی محافظت شوند. در حال حاضر سقف سازه هایی که در سیستم های جدید اجرا میشود مشکلات کمتری دارد و به نوعی با خود سازه به صورت یکپارچه عمل میکند. سید محمد مرتضوی، افزود: اما اینکه در یک بنای خشتی، فقط اسکلت حفظ شود اما دیوارها یا سقف فرو بریزد ساختمان موردنظر در مقابل آسیب های لرزهای ایمن نیست. وی ادامه داد: اگرچه مصالحی که مورداستفاده قرار میگیرد مثل بتن و میلگرد تحت آزمایش های گوناگون قرار گرفته و مقاومت لازم را دارا هستند اما مسئله اصلی مهارت در اجراست که در این زمینه ما ضعف های اساسی داریم حتی ما مصالح نوین یا نیمه جدید را به کار میبریم اما به دلیل اینکه مهارت های لازم را در اجرا نداریم در عمل به آن مقاومت لازم نمیرسیم. مرتضوی اظهار داشت: ما در شیوه ها و کیفیت اجرا ضعف های اساسی و ساختاری داریم که علیرغم استفاده از مصالح مناسب ، مانع رسیدن به نتیجه مطلوب میشود. در هیچیک از کشورهای صنعتی و نیمه صنعتی ما چنین شرایطی نداریم که هر فردی با هر گرایش و تجربه اندکی وارد این حیطه شده و به راحتی پروانه اخذ نموده و بدون تجربه کافی به این موضوع بپردازد.درحالیکه در همه کشورهای توسعهیافته این یک اصل پذیرفته شده است که برای احداث یک ساختمان به عنوان یکی از تولیدات مهم و حساس باید تضمین قابل توجهی از سوی سازنده آن برای عرضه در بازار ارائه شود. تکیه بر صنعتی سازی به جای بازگشت به سنتی سازی عضو هیئت مؤسس پژوهشکده توسعه کالبدی شهری و منطقه ای به پیام ساختمان گفت: اگرچه ادله خانه خشتی مقاوم ارائه شده اما مسئله مهم سایر پارامترهای مقاوم سازی ساختمان مثل؛ هزینه و زمان اجرای آن است و اینکه کدام نیروی فنی متخصصی قادر است در روستاهای کشور آن را اجرا کند. نادر ناصرالمعمار افزود: موضوع این است که ما در نحوه استفاده صحیح از مصالح فولاد و بتن به دلیل نداشتن نیروی ماهر مشکل داریم و بتن و فولاد مطابق با مشخصات صحیح و قابل قبول دفترچه محاسبات تهیه نمیشود. وی اظهار داشت: ساختمانی در برابر زلزله مقاوم است که اولاً سازه ساختمان یکپارچه باشد و معمولاً با سقف یکجا عمل کند یعنی سقف و دیوار و کف با هم کار کند و حداقل شبکه اصلی یکپارچه باشد و دوم اینکه جداشونده های ساختمان سبک باشد و سقف ها هم حتیالمقدور سبک اجرا شود. عضو هیئت امنای انجمن مفاخر معماری ایران ادامه داد: ساختمان مقاوم باید از هر نظر سبک باشد که خشتی بودن مغایر آن است و دوم اینکه قیمت تمام شده و سرعت اجرا مهم است، یعنی ما چقدر باید زمان بگذاریم که یک بنای خشتی مقاوم اجرا کنیم. وی گفت: با فرض اجرا شدن آن فارغ از زمان بندی و هزینه ممکن است بتوانیم یک ساختمان خشتی مقاوم هم بسازیم اما با کدام نیروی مجرب و متخصص ناصرالمعمار با اشاره به تلاش های چندین ساله بنیاد مسکن در بهسازی روستایی یادآور شد: بهتر است این نهاد در جهت استفاده از فناوریهای نوین صنعتی هم حرکت کند و اگر قرار است بومیسازی شود با تکیه بر صنعتی سازی باشد نه بازگشت به ساختمان خشتی مقاوم.