کنترل جمعیت با کاهش تراکم ساختمانی

* هفته گذشته شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، بر اساس گزارش کمیته فنی خود در پنج جلسه، طرح تفصیلی شهر تهران و مصوبه 7/12/91 شورای عالی را موردبررسی و بازبینی قرار داد. در این جلسه اعضای شورای عالی شهرسازی با این تشخیص که در طرح تفصیلی تهران «نرخ جمعیت پذیری شهر» رعایت نشده است، به حذف نرخ جمعیتی قیدشده در طرح تفصیلی رأی دادند. در بررسیهای شورای عالی شهرسازی، تأکید شده است: مبنای کنترل جمعیت یک شهر، کنترل ساخت وساز در آن است، به طوری که هرچقدر ظرفیت ساخت وساز افزایش پیدا کند، نرخ جمعیت پذیری در آن شهر نیز افزایش مییابد و در نتیجه در اولین مرحله اصلاحات طرح تفصیلی تهران، نرخ جمعیت پذیری این شهر کاهش مییابد؛ این در حالی است که برخی صاحب نظران معتقدند سرریز جمعیت تهران ارتباطی به افزایش ساخت وسازها ندارد. نگاه تک بعدی به مصوبه کار شناس ارشد مدیریت شهری و عضو هیئت مدیره سازمان نظام مهندسی با بیان اینکه یکی از مشکلات این مصوبات این است که ما قوانین را فارغ از آیتم های تاثیرگذار آن به صورت تک بعدی مصوب میکنیم، گفت: وقتی در پارامترهای مختلف تنها برای یکی از آنها سیاست گذاری کنید باعث میشود بهره وری لازم از آن قانون صورت نگیرد. علیرضا جعفری با اشاره به اینکه این مسئله کاملا استراتژیک و پیچیده است که ورود به آن نیاز به یک نگاه پارادوکسیکال دارد،گفت: این قضیه مسئله ای چند بعدی است و نه تک بعدی و نمیتوان اثرات آن را نادیده گرفت، سیاست کنترل جمعیت صرفا با کاهش ساخت و ساز و تراکم ساختمانی ممکن نیست. جعفری ادامه داد: از طرفی تعداد جمعیت هر کلانشهر با موضوع ساخت و ساز ها یک رابطه تقریبا مستقیم دارد در نتیجه باید بتوانیم سیاست های توسعه مسکن را بر اساس تعداد جمعیت پیش بینی کنیم. نکته دیگر اینکه در شرایط فعلی میزان قابل توجهی خانه خالی از سکنه در تهران وجود دارد و نشان دهنده این است که ما برای جذب جمعیت از لحاظ واحدهای موجود در سطح شهر تهران مشکلی نداریم. این مصوبه خیلی تناسبی با شرایط فعلی ندارد ما الان واحدهای خالی داریم که میتواند جمعیت پذیری را هم به دنبال داشته باشد. مدیرعامل سابق سازمان نوسازی شهر تهران، با بیان اینکه شاید محدودیت در تراکم و کاهش میزان ساخت و ساز به دلیل جلوگیری از توسعه و رشد نامتوازن شهری مورد توجه قرار گرفته است، افزود: تراکم ساخت و ساز ها باید مبتنی بر توسعه متوازن کلانشهر باشد که این اقدام مستلزم فراهم بودن زیرساخت هاست، پس از آن آیتم جمعیت پذیری میتواند به عنوان اولویت دوم تاثیرپذیر باشد. این کار شناس ارشد مدیریت شهری معتقد است: اگر در این مصوبه صرفا میزان تراکم مدنظر قرار بگیرد ساخت و ساز با کاهش رونق مواجه خواهد شد، مگر آنکه فاکتورهایی چون کاهش قیمت ساخت، کنترل قیمت مصالح ساختمانی، کاهش اثرگذاری قیمت زمین در قیمت تمام شده مسکن، ارائه تسهیلات ارزان قیمت برای ایجاد انگیزه سرمایه گذار بخش خصوصی دیده شود که در هر کدام از این موارد نیز باید با سیاست دیگری دنبال شود تا این مصوبه به درستی محقق شود. هنوز قطعی نشده است طرح تفصیلی جدید تهران با پیگیریهای هیربد معصومی، معاون پیشین شهرسازی شهرداری تهران به تصویب رسید و در سال 91 در زمان اجرا با مشکلات اجرایی زیادی مواجه شد. وی که اکنون مدیر کل دفتر فنی و برنامه ریزی عمرانی وزارت کشور است دراین باره با بیان اینکه پرداختن به این موضوع کمی زود است و شورای عالی شهرسازی و معماری هنوز تصمیم قطعی خودش را نگرفته، گفت: مقرر شد شورای عالی شهرسازی و معماری، پیش از رسیدگی و تصمیم گیری نهایی درباره گزارش کمیته فنی، نظر رؤسای کمیسیون های شورای شهر تهران را دریافت کند و بعد تصمیم گیری انجام شود. معصومی افزود: قطعاً این موضوع از سوی افراد متخصص در حال بررسی است، ضمن اینکه بحث جمعیتی شهر تهران، موضوع حساسی است و مخالفت یک یا دو نهاد، کار را با مشکل روبه رو می کند! در نتیجه، بهتر است تا تصویب قطعی آن از اظهارنظر دراین باره خودداری شود. افزایش قیمت با اجرای مصوبه عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی نیز بابیان اینکه لازم است برای کنترل جمعیت شهر تهران، برنامه ریزی دقیق تری انجام شود، گفت: با گسترش رفاه شهری تنها در تهران، طبیعتاً مردم علاقه مند به مهاجرت به این شهر میشوند؛ چه برای زندگی و چه اشتغال و اگر جاذبه های این شهر را محدود نکنیم مردم همچنان متمایل به مهاجرت میشوند. محمدرضا رضایی کوچی افزود: اجرای این مصوبه موجب افزایش قیمت اجاره و قیمت مسکن در تهران میشود و نمیتواند توسعه تهران را محدود کند و محدودیت در ساخت و سازها آسیب جدی به ساکنان آن وارد میکند. عضو کمیسیون عمران مجلس با اشاره به مشکلات متعدد تهران تصریح کرد: کنترل ساخت وسازها خیلی موفق نخواهد بود و باید مکانیزم های دیگری اندیشیده شود. ممانعت از ساخت وساز، رونق حاشیه نشینی رئیس پیشین مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، با بیان اینکه پیش ازاین گونه مصوبه ها، باید طرح آمایش سرزمین اجرا شود، گفت: کاهش جمعیت ممکن است یک هدف برای چشم انداز 1404 باشد و نه آیین نامه اجرایی، بنابراین پرداختن به این موضوع به روش مقطعی و موضعی خیلی موفق نیست. علیرضا قهاری افزود: مسئله زیربناییتر از این نوع مصوبات است، اگر آیتم های رفاه شهری را برای همه نقاط سرزمین در نظر نگیرند، هر اقدام دیگری تقریبا منفعل خواهد بود، مثل این است که ما معضل اجتماعی را بخواهیم با یک مصوبه حل کنیم، که این امکان پذیر نیست. به گفته وی، مسکن معلول افزایش جمعیت است و ممانعت از ساخت وساز، به حاشیه نشینی اضافه میکند و مهاجرین متقاضی، مسکن را با قیمتی بالاتر خریداری میکنند و افراد فاقد توان مالی نیز در حاشیه ها یا در شهرهای جدید و تعدادی نیز در بافت های فرسوده ساکن میشوند. با مصوبه موافقم رئیس کمیسیون شهرسازی شورای شهر تهران از موافقان این مصوبه، گفت: قطعاً میزان ساخت وساز در کلانشهرها نسبت مستقیم و معناداری با افزایش جمعیت دارد و هدف از ساخت وسازها جز سکونت گزینی نیست. محمد سالاری افزود: ما با هر آنچه در تصمیمات طرح تفصیلی منجر به افزایش تعداد ساخت وساز و به همان نسبت شاهد افزایش پذیری جمعیت در شهر تهران باشد مخالفت میکنیم. وی گفت: برخی در شهرداری اعلام میکنند:ما اکنون 500 تا 600 هزار واحد خانه خالی در پایتخت داریم، در حالی که این شرایط مقطعی بوده و قطعاً با نهایی شدن طرح مالیات از خانه های خالی و اجرای آن، دیگر شاهد خانه های خالی نخواهیم بود. ما معتقدیم با میزان بارگذاری در شهر تهران، به همان میزان به جمعیت پذیری در این شهر افزوده میشود. سالاری درباره این سؤال که ممکن است این مصوبه بتواند به حاشیه نشینی دامن بزند، اظهار داشت: ما باید شهر تهران را به صورت مجموعه شهری تهران ببینیم، موضوعی که بنده در جلسه شورای عالی شهرسازی طرح کردم همین بود که نمیتوان شهر تهران را مستقل از شهرهای اقماری دید، حریم و کرانه های شهری هم جزو شهر تهران است و نهایتاً هرگونه کنترل جمعیت حریم تهران و شهرهای اقماری آن هم لحاظ میشود. رئیس کمیسیون شهرسازی شورای شهر تهران افزود: افزایش میزان جمعیت در شهرهای پرند و پردیس و ... اثرات خیلی سویی در کیفیت شهر تهران گذاشته است. ما معتقدیم که کلانشهر تهران با توجه به مشکلات عدیده ترافیک و آلودگی هوا، دیگر گنجایش جمعیت پذیری بیش ازاندازه را ندارد.