چغازنبیل به روایت معماری

نشست تخصصی چغازنبیل به روایت های مختلف تاریخی، هنری و معماری توسط دکتر محمد مهدی محمودی معمار و استاد دانشگاه با حضور چند تن از معماران برجسته، در تهران برگزار شد.در این نشست هریک از معماران و صاحب نظران معماری به بیان دیدگاه خود در ارتباط با معماری پرداختند. چُغازَنبیل نیایشگاهی باستانی است که در زمان ایلام (عیلامیها) و در حدود 1250 پیش از میلاد ساخته شده است. چغازنبیل بخش به جامانده از شهر دوراونتش است و در نزدیکی شوش (شهر باستانی) در استان خوزستان قرار دارد.این سازه در سال 1979 اولین اثر تاریخی از ایران بود که در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت. جامعه بین المللی برای آن ارزش استثنائی و جهانی قایل است.خاورشناسان چغازنبیل را نخستین ساختمان مذهبی ایران می دانند. زیگورات سازی متعلق به این منطقه نیست مهندس فرامرز پارسی، درباره این موضوع که چرا زیگورات چغازنبیل همانند زیگورات های دیگر است و دوم اینکه چه تفاوتی با سایر زیگورات ها دارد و چه تاثیری روی معماری حوزه تمدنی منطقه ایلام داشته است،گفت: زیگورات سازی فقط متعلق به این منطقه نیست و در نقاط دیگری از دنیا نیز وجود داشته است؛ وی گفته پروفسور پوپ درباره زیگورات را که میگوید:اینها کسانی بودند که از کوه ها سرازیر شده اند و یادگار کوه خود را به صورت معبد ساخته اند، رد کرد، و ادامه داد: زیگورات ها در دوره ای ساخته شده اند که تکنیک تاق زنی، رشد نکرده بود و اگر میخواستند بنایی عظیم بسازند، بهترین فرم همین فرم بود . پارسی ادامه داد: در هر دوره ای انسان ها بنا به دلایل گوناگون شکل های مختلفی از معماری را برای پاسخ به نیازهایشان ایجاد میکردند! این معمار در بخش دیگری از سخنان خود گفت: وقتی شکل و زیبایی معنا پیدا می کند، تشدید شونده می شود. زیگورات فرمی است که به دلیل محیط پیرامونی، تحت استحکام شکل گرفته است ولی زیگورات چغازنبیل یک تفاوت با زیگورات های دیگر دارد و آن تفاوت خط مشی معماری این دوره با دوره های دیگر است. این مسئله به صورت تشدید شونده در معماری ایران در دوره های بعد دیده میشود، مثل پلان مربع با دو محور عمود بر هم که یک مفهوم بنیادی زیباییشناسی حوزه فرهنگی را تعریف میکند. هرچه بالاتر بروید به خدا نزدیک تر میشوید شهریار سیروس، معمار بعدی بود که به سخنرانی پرداخت. وی مقدمه کوتاهی در رابطه با تاریخ ایلامیها مطرح کرد و درباره نام، موقعیت، محدوده جغرافیایی ایلام، خط ایلامی و زبان ایلامی، پادشاهی ایلام و تأسیس سلسله و پایان حکومت ایلامی توسط آشور، توضیحاتی داد، و همچنین درباره شهر شوش و دستاوردهای فرهنگی ایلامیها مطالبی را مطرح کرد. وی درباره بنای چغازنبیل گفت: چغازنبیل توسط پادشاه آشور برای ستایش این شو شی ناک بنا شد. این ایده که هر چه بالاتر بروید به خدا نزدیک تر میشوید و جای مرتفع، مکان خدایان است نظریه همان زمان است. چغازنبیل تصادفاً توسط هواپیمایی که دنبال چاه نفت میگشت، کشف شده که شبیه یک زنبیل وارونه به نظر میرسید و نام آن را چغازنبیل میگذارند که بعدها مشخص میشود نام آن درونتاش است. شهر محدوده تجمع باور دینی و زبان مشترک است، زیگورات چغازنبیل محلی است از تجمع سیستم دینی و سیستم اداری که به عنوان یک ارگ مرکزی و مرکز شهر اهمیت مییابد، نه فقط به عنوان یک معبد. وی در مقایسه محتوایی چغازنبیل با اهرام مصر گفت : دو عنصر در هویت بخشی به معماری چغازنبیل وجود دارد ، یک تقارن و تطابق تقارن ها و دیگری آجر و خشت که از مصالح بومی ایران است. بناهای دوره قبل را با این دوره مقایسه کنیم مهندس پرویزطلایی، عضو هیئت مدیره انجمن مفاخر معماری ایران، درباره چغازنبیل گفت: معمارها عادت دارند که از بناهای تاریخی ایده میگیرند مثل قوس موزه ایران باستان و مرکز دائره المعارف که قوس های زیادی هم ندارد و از طبیعت زمین استفاده شده است. وی گفت: موارد ناشناخته در این بناها هست که باید تحقیق و بحث شود و بتوانیم بناهای دوره های قبل را با این دوره مقایسه کنیم. چغازنبیل گوهر تابان ایلام مهندس علی رضا قهاری، رئیس انجمن مفاخر معماری ایران گفت: آنچه به این مکان وجهه خاصی می بخشد شیوه تاق زنی آن است و شیوه اظهار بیرونی ندارد. انسان بنا به سرشت خود تمایل به تظاهر ساخته های خود دارد ولی این بنا تظاهر حجمی از بیرون ندارد . نبوغ هنر ایلام نخستین بار در تمدن بشریت اتفاق افتاده است. می توان ادعا کرد که داریوش هخامنشی احتیاجی نداشته برای ساختن کاخ های شوش از فن وشیوه های معماری بابل استفاده کند، زیرا روش معماری ایلام بهترین الهام بخش وی بوده است. تمدن ایلامی اگر چه در کنار تمدن های بزرگ آن زمان قراردارد، همواره توانسته اصالت و خصوصیت خود را حفظ کند و در صحنه دنیای کهن،گوهری تابان باشد. ما در دوره طلایی تمدن ایلامی شاهد باشکوه ترین و اصیل ترین نمونه های هنر و معماری هستیم که زیگورات دورانتاش یکی از آنهاست.