بررسی وضعیت بازارهای خارجی کاشی و سرامیک ایران

بررسی بازار بیش از یک هزار میلیارد تومانی 10 شرکت بورسی فعال در زمینه تولید کاشی و سرامیک در کشور نشان می دهد که باوجود مزیت های نسبی متنوع این صنعت در داخل کشور مهم ترین مانع توسعه این صنعت را باید در نیافتن بازارهای صادراتی جست وجو کرد و اینکه کالاهای تولید داخل به جز کشور همسایه غربی و برخی کشورهای آسیای میانه امکان ورود به بازار سایر کشورها را پیدا نکرده اند. تقریبا 100 کارخانه تولید کاشی و سرامیک در داخل کشور فعالیت دارند که بنا بر برخی آمارها حجم تولید را تا کمی کمتر از 600میلیون مترمربع رسانده است. تولید در این صنعت به جهت وجود منابع اصلی و اولیه موردنیاز از منابع طبیعی کشور همچنان دارای ارزش افزوده است. تامین مواد اولیه به میزان 70 تا 100 درصد از داخل کشور و سابقه چند هزار ساله مردمان ایران زمین در تولید کاشی و سفال، این صنعت بومی را امروز به قدرتی کم نظیر در منطقه و درعین حال متاسفانه متکی به مصرف داخلی تبدیل کرده است. بر اساس گلایه های فعالان این صنعت، واردات کاشی و سرامیک خارجی در قالب واردات لوازم خانگی لوکس و با بهانه هایی همچون نبود میزان کافی کالا در بازار، نبود توان رقابتی، محدود شدن قدرت انتخاب مردم و انحصاری شدن بازار و مواردی از این دست مهم ترین تهدید تداوم فعالیت این صنف است. این در حالی است که میزان تولیدات داخلی بیش از میزان مصرف است و این پتانسیل البته نیاز به تدابیر بهتری برای یافتن بازارهای صادراتی را گوشزد می کند. این شرایط البته به کاهش تولید نیز منجر شده است. بر اساس جدول تهیه شده از 10 شرکت بزرگ و تولیدی حاضر در بازار سهام کشور می توان مشاهده کرد که اغلب شرکت ها کمتراز ظرفیت اسمی خود تولید می کنند. افزایش قیمت ارز در دو سال اخیر باوجودآنکه در اکثر صنایع باعث زیان های فراوانی بود، اما در این صنعت، موجب شد تا مصرف کنندگان به دلیل افزایش قیمت کالاهای وارداتی به استفاده از تولیدات داخلی روی بیاورند. اما توقع برای واردات در قالب اولویت های 10 گانه همچنان برخی را در این صنعت نگران کرده است. بررسی سود آوری شرکت های بزرگ داخلی البته شرایط بهتری را برای آینده نوید می دهد، با این حال آنچه در این صنعت به شکل ویژه ای مغفول مانده، کسب درآمدهای قابل اتکای صادراتی است. از جمله دلایل رکود صادرات کاشی بعد مسافت و هزینه های بالای حمل و نقل عنوان شده و این عامل را دلیل فقدان امکان صادرات به اروپا عنوان کرده اند. همچنین رقبای ترکیه ای به دلیل نزدیکی به کشورهای اروپایی و استراتژی صادرات محور، بازار کشورهای آسیای میانه و اروپای شرقی را از ایران گرفته اند. در این زمینه باید گفت، همانطور که تولیدات اروپایی با همان هزینه های حمل و نقل و بعد مسافت راهی ایران می شوند، نباید به این بهانه ها اهمیت زیادی داد. در واقع باید مزیت نسبی این صنعت را با سابقه ای به قدمت تمدن ایران به عنوان بزرگ ترین اهرم صادراتی مد نظر قرارداد. فرهاد رمضان یکی از کارشناسان سهام صنعت کاشی و سرامیک، معتقد است وجود منابع کافی انرژی و مواد اولیه در داخل و وجود بازارهای مصرفی در کشورهای همسایه، پتانسیل پویایی این صنعت را فراهم کرده است. او با اشاره به سابقه تاریخی ایران در تولید کاشی از این سابقه به عنوان قابلیتی مهم برای توسعه این صنعت اشاره کرد. از نظر این کارشناس، بومی بودن صنعت کاشی و سرامیک، افزایش قیمت دلار و افزایش واردات منابع و مواد اولیه فراوان و ارزش افزوده تولید مطلوب را از جمله نقاط قوت این صنعت بر شمرد. وی همچنین فقدان تناسب حجم سرمایه گذاری با نیاز بازار داخلی، تکمیل نشدن حلقه های صنعتی، هزینه بالای نیروی کار و انرژی و تحقیق و توسعه پراکنده در این صنعت را به عنوان نقاط ضعف این صنعت اشاره کرد. از نظر رمضان، مجوزهای فعالیت و موافقت های اصولی صادر شده در صنعت کاشی به مراتب از پیش بینی تولید و مصرف بیشتر است. همچنین صادرات کم، پراکنده کاری و نبود استراتژی صنعتی و گلایه از افت کیفیت در برخی شرکت های تولیدی از جمله مشکلات استراتژیک این صنعت است. مسعود رستگاری