بعد از زلزله به دنبال فرار نباشید

به هنگام وقوع زلزله، اولین واکنشی که غالبا از سوی مردم صورت می گیرد بیرون زدن از زیر سقف ها و ساختمان ها و هجوم به محوطه های روباز است. بعد از آن هم در صورتی که بیم وقوع زلزله های بعدی وجود داشته باشد مردم سعی می کنند سواره و پیاده از شهر خارج شوند و در خارج از شهر منتظر بمانند تا خطر به کلی رفع شود و به خانه و کاشانه خود برگردند. در چنین شرایطی بر اثر ازدحام و هجوم مردم مشکلات ترافیکی و راه بندان بسیاری به وجود می آید و به تبع آن دشواری های دیگری رخ می دهد که کار را برای امداد رسانی و کمک به زلزله زندگان و بازماندگان از این حادثه طبیعی سخت و در برخی موارد غیر ممکن می سازد. برای همین منظور کارشناسان و پژوهشگران مربوطه توصیات و تذکراتی دارند که عمل به این تذکرات می تواند راهگشای خوب و مورد اطمینانی برای مقابله با وضعیت های بحرانی و امدادی باشد. همچنین برای مقابله به شرایط اضطراری همچون زلزله معمولا از سوی مدیران و مسئولان تمهیدات و راهکارهایی پیش بینی می شود که اطلاع از آن ها شرایط را برای تسهیل در گذر از شرایط بحرانی فراهم می آورد. به همین منظور بر آن شدیم تا با سعید منتظر القائم مشاور فنی سازمان مدیریت بحران تهران گفتگویی داشته باشیم و در این رابطه سئوالاتی را با وی در میان گذاشتیم. متن زیر حاصل انجام این گفتگو است. سعید منتظرالقائم مشاور فنی سازمان مدیریت بحران تهران در گفتگو با خبرنگار پیام ساختمان با بیان اینکه فرار راه حل درستی بعد از وقوع زلزله نیست، گفت: برای پیشگیری از خطرات احتمالی زلزله راه حل های علمی و عملی بسیاری از سوی نخبگان و کارشناسان در سراسر دنیا پیشنهاد شده است. لذا راه حل تخلیه یک شهر به دلیل وقوع زلزله به عنوان یک راهکار در هیچ جای دنیا مطرح نیست. البته استثنائاتی در این مورد وجود دارد و در مواقعی که پیش بینی وقوع حوادثی نظیر سیل، سونامی، زمین لغزش شده باشد یا با آلودگی ناشی از نشت مواد خطرناک مواجه شده باشیم، تخلیه محل مورد تهدید می تواند مطرح باشد. ضمنا در این قبیل موارد معمولا در حدود 20 دقیقه و یا بیشتر قبل از بروز سانحه وجود دارد. در زمان وقوع چنین حوادثی، فرار از محل خطر کار منطقی و حیاتی است. چون با توجه به داشتن زمان می توان با برنامه ریزی درست، شهر را به راحتی تخلیه کرد. مسئولین مدیریت بحران برای این مناطق راه های تخلیه را شناسایی و با وسایل مختلف مثل نقشه، بروشور و تابلو به مردم نشان می دهند. مشاور فنی سازمان مدیریت بحران تهران مجددا خاطرنشان کرد: هیچگاه بعد از وقوع زلزله به دنبال فرار از شهر نباشید. چون عملاً در شهری که در شرایط عادی ترافیک سنگینی دارد بعد از وقوع زلزله به دلیل خسارات زلزله بر پل ها و تونل ها، آسیب دیدگی سطح معابر و شریان های حیاتی و ... ظرفیت معابر بسیار محدودتر شده است و امکان حرکت دلخواه در شهر وجود ندارد. تجربه های گذشته نشان داده که افراد در چنین موقعیتی حتی یک شبانه روز در ترافیک مانده اند و در نهایت خودروهایشان را ترک کرده اند. کم کردن ترافیک برای کمک به نجات مصدومین وی اضافه کرد: اگر زمان وقوع زلزله مشغول راندن خودروی شخصی هستید، حتی المقدور اتومبیلتان را در جایی متوقف کنید تا از این طریق با کم کردن ترافیک راه نجات بسیاری از مصدومین نبندید و برای کسب خبر از بستگان نیز به جای مراجعه حضوری از وسایل ارتباطی نظیر تلفن و سیستم های پیام رسانی استفاده کنید که البته این مهم مستلزم تلاش مسئولین در تضمین حفظ کارایی و ظرفیت این سیستم ها در زلزله از طریق مقاوم سازی زیرساخت های آنها و آموزش مردم در استفاده حداقلی از آنها در شرایط بحران است. عدم پیش بینی قابل اعتماد از زمان زلزله منتظرالقائم با بیان اینکه امکان پیش بینی قابل اعتماد در مورد زمان زلزله ناچیز است، افزود: با توجه به سطح پیشرفت های به دست آمده علمی و تحقیقاتی در کشورمان، امکان پیش بینی قابل اعتماد زمان زلزله ناچیز است، به همین دلیل نمی توان ساعت و روز دقیقی را برای وقوع آن تعیین کرد. وی خاطرنشان کرد: حتی با آخرین تکنولوژی هایی که اخیراً در شهرهای بزرگ دنیا برای تشخیص زودهنگام آزاد شدن امواج زلزله به کار گرفته شده است، بسته به فاصله از منبع زلزله، فقط زمانی در حدود 30 ثانیه تا چند دقیقه قبل از رسیدن امواج مخرب زلزله می توان اعلام هشدار کرد. این زمان در بعضی از موارد، مثلاً هنگامی که در طبقات بالاتر ساختمان های چندطبقه هستیم، حتی برای تخلیه ساختمان و قرار گرفتن در فضای آزاد هم ممکن است کافی نباشد. منتظرالقائم در ادامه درخصوص مهم ترین اقدامات صورت گرفته از سوی سازمان مدیریت بحران گفت: از جمله مهم ترین اقدامات صورت گرفته، تعیین مجموعه ای از معابر شهر تهران به عنوان راه های بحرانی است که بعد از زلزله از خودروهای شخصی تخلیه می شوند و به رفت وآمد خودروهای امدادی اختصاص می یابند. این راه ها به زودی بعد از تصویب به ارگان های مربوط ابلاغ و به عموم مردم معرفی می شوند. به علاوه برنامه ریزی هایی برای تعیین وظایف ارگان های مختلف نظیر پلیس، معاونت های خدمات شهری، فنی و عمرانی و حمل ونقل و ترافیک (شامل مراکز کنترل ترافیک مترو، اتوبوس رانی، تاکسیرانی) از مجموعه شهرداری تهران و نهادهای دیگر شده با این هدف که بعد از زلزله بتوانند ترافیک معابر را مدیریت کنند. ازجمله دیگر اقدامات پیش بینی شده در این برنامه ها، جمع آوری سریع اطلاعات خسارات و وضعیت در معابر، اخذ سریع تصمیم های مربوط به تعمیرات و محدودیت های ترافیکی، اطلاع رسانی به موقع به مردم، آواربرداری و بازگشایی سریع معابر است. همچنین ایستگاه های مجهزی در فواصل مناسب قبل از ورود به شهر در کلیه مسیرهای ورودی، برای کنترل و مدیریت ورود خودروهای شخصی از خارج به داخل شهر در نظر گرفته خواهد شد. زلزله در تهران حتمی است سعید منتظرالقائم در خصوص چرایی حتمی بودن وقوع زلزله در تهران بیان کرد: با توجه به منابع تاریخی وقوع زلزله و در حقیقت نرخ فعالیت، سابقه تجمع و تخلیه انرژی در گسل ها احتمال وقوع زلزله در یک منطقه را در آینده مشخص می کند و بر اساس آن می گوییم رخداد زلزله های بزرگ در تهران حتمی است، ولی در تعیین زمان و احتمال وقوع چنین اتفاقی، در حال حاضر برای شهر تهران نمی توان نظر دقیقی داد. وی در پایان گفت: برای چنین پیش بینی ای نیاز به مطالعاتی است که در بعضی کشورهای پیشرفته دنیا انجام می شود. این مطالعات احتمال وقوع زلزله های مختلف را در سال های آتی در یک منطقه نشان می دهند. مثلاً در سال 2008 دانشمندان اعلام کردند، در سی سال آتی، احتمال وقوع زلزله ای با بزرگی حداقل 6.7 در مناطق اطراف خلیج سانفرانسیسکو در ایالات متحده 63 درصد هست. ولی در مورد تهران تا جایی که بنده اطلاع دارم این مطالعات انجام نشده است و فقط ما می دانیم که زلزله بزرگی رخ می دهد و باید منتظر آن باشیم. ولی اینکه احتمال وقوع آن در مثلاً سی سال آینده چه میزانی است هنوز دانشمندان ما به صورت کمی به آن نرسیده اند.