ژاپنی ها چگونه با زلزله زندگی می کنند؟

گروه ساخت و ساز: در کشور ما اغلب زلزله را مساوی تلفات جانی و مالی می دانند اما نگاهی به زلزله های رخ داده در کشور های توسعه یافته از جمله ژاپن ثابت می کند که نحوه برخورد با این پدیده طبیعی یا غیر طبیعی بودن آن را تعیین می کند. در کشوری مانند ژاپن دانشمندان و مردم از رویدادهای گذشته تجربه کسب کرده و در راستای همسویی انسان و طبیعت گام برمی دارند. مواردی از زندگی با زلزله در 11 مارس 2011 زلزله با بزرگای 9 در سواحل اقیانوس آرام در شرق ژاپن جان بیش از 15 هزار نفر را گرفت و ساختمان های بسیاری را به صورت جزئی و کلی دچار آسیب کرد اما اتفاقاتی روی داد که باعث شگفتی شد. برای مثال در فوکوشیما، میاگی و ایواته پنج قطار از که با سرعت 270 کیلومتر در ساعت در حال حرکت بودند در زمان زلزله از ریل خارج نشدند بلکه با استفاده از سیستم UREDAS که در این قطارها تعبیه شده بود با تشخیص امواج لرزه ای کم پیش از وقوع زلزله سرعت این قطارها خود به خود کاهش یافت و با افزایش قدرت زلزله قطارها کاملا متوقف شدند. همچنین در سندای، بزرگ ترین شهر از استان میاگی و منطقه توهوکو، زلزله ای روی داد که سازمان هواشناسی و زلزله نگاری ژاپن (JMA) قدرت آن را بیش از 6 ریشتر برآورد کرد تنها کاشی های سقف خانه های قدیمی را جدا کرد و تعداد کمی از ساختمان ها تخریب شدند. به روز شدن استاندارد ها یکی از دلایل عمده این حجم آسیب کم در ژاپن این است که استانداردهای ساخت و ساز مدام در حال به روز شدن هستند. البته تجربه نشان می دهد که صرف ایمن ساختن سازه ساختمان نمی تواند ما را از خطرات احتمالی مصون کند. چون خسارت زلزله به سقوط ساختمان محدود نمی شود؛ سقوط یا پرت شدن وسایل منزل می تواند در زمان زلزله موجب مرگ افراد شود و این تهدید را به طور چشمگیری افزایش دهد. برای کاستن از این خطردر 15 سال گذشته فن آوری جداسازی لرزه ای توسط ژاپنی ها طراحی شد که به موجب این فناوری سازه ها از پایه ساختمان جدا شده، به طوری که آنها با لرزش زمین تحت تاثیر قرار نمی گیرند. این روش های ساخت و ساز به ویژه برای ساختمان های بلند در طول زلزله های اخیر در ژاپن موثر واقع شد. مرگ تکانه ها جداسازی لرزه ای با استفاده از دو نوع میراگر عظیم اتفاق می فتد که قادر است کل ساختمان را پوشش دهد. اولین بار در ساختمان های ژاپن از میراگر لاستیکی روکش استفاده شد که در آن لایه های متناوبی از لاستیک و فولاد که به چپ و راست حرکت می کردند گذاشته شده بود. سپس، میراگر لاستیک های چند لایه با مکانیزم کشویی به عنوان جداساز لرزه ای ساخته شد که با یک رزین پیوسته، باعث جذب لرزش قوی می شد. فن آوری جداسازی لرزه ای میزان لرزش در طبقات بالای ساختمان را به یک سوم از شدت لرزش روی سطح زمین کاهش می دهد و نوسان را کند می سازد. این به نوبه خود مانع از آسیب به چارچوب ساختمان می شود و از سرنگونی وسایل داخل منزل هم جلوگیری به عمل می آورد. ساختمان های چوبی ضد زلزله ساختمان های با قاب سبک چوبی کارایی مناسبی برای جلوگیری یا کم اثر کردن آسیب های زلزله دارد. در کشورهای زلزله خیز و مکان هایی که گسل هایی وجود دارد ساختمان ها با مصالح چوبی سبک ساخته می شوند. مثلا در آمریکا در ایالت کالیفرنیا 98 درصد ساختمان های اداری و مسکونی با این نوع مصالح ساخته می شوند. این سازه ها از قدیم الایام از سازه های رایج در ژاپن بود زیرا سازه ای سبک و با تلفات کمتری است. با پیشرفت فناوری این سازه ها هم از لحاظ وزن و شکل ارتقا یافت و توانست از حجم آسیب دیدگان و مرگ ناشی از زلزله بکاهد. ژاپنی ها علاوه بر به روز کردن آیین نامه ها و همچینین استفاده از میراگر های زلزله برای کاهش حوادث سازه ای و جلوگیری از سقوط اشیاء، اقدامات قابل توجهی هم در زمینه سازه های چوبی انجام دادند. یکی از دلایل بروز ویرانی در ساختمان های چوبی به هنگام زلزله، ورود آب به اطراف پی و فروریزش سازه در خاک است. از آنجا که ژاپن کشوری پرباران است، برای جلوگیری از بروز این مشکل، لبه های سقف این سازه را بلند در نظر گرفته اند. همچنین برای جلوگیری از اشتعال سقف ها در هنگام رعد و برق، روی سقف از سفال های سنگین استفاده می کنند. این امر سبب می شود که از اصابت رعد و برق، اشتعال صورت نگیرد. از دیگر خواص این سقف های سفالی سنگین این است که باعث می شود در زمان زلزله سازه کمتر تکان بخورد و به عنوان یک میراگر عمل می کند. در زمان زلزله هر طبقه در جهت مخالف طبقه قبل و بعد از خود، حرکت می کند. به همین دلیل طبقه های مختلف این ساختمان ها از هم جدا هستند و با اتصال های آزاد روی یکدیگر قرارگرفته اند و با جدا کردن آنها سازه در هنگام زلزله می تواند نرم تر حرکت کند. سازه های چوبی آنقدر در برابر زلزله ها مقاومت دارند که در زمین لرزه هوگوکن نامبو که در سال 1995 در کوبه ژاپن رخ داد، 6 هزار 800 کشته از خود برجای گذاشت. اکثر قربانیان در خانه های غیرچوبی زندگی می کردند. تعدادی از این کشته شدگان نیز افرادی بودند که در آتش سوزی پس از زلزله در خانه های چوبی غیراستاندارد و غیرمهندسی محلات فقیرنشین جان خود را از دست داده بودند.