دغدغه ام، رمز گشایی از معماری ایران است

در زمان حاضر، مقرنس سازی و هشتی که از ارکان معماری ایرانی می باشد، به سوگلی معماری غرب تبدیل شده و آنها این سبک معماری را به عنوان یک سبک معماری پیشرفته و جداکننده فضاها مورد استفاده قرار می دهند.

به گزارش پیام ساختمان، مهندس زهرا علی نژاد از معماران جوان کشور است که نسبت به معماری سنتی ایران عرق و علاقه خاصی دارد. با وی که یکی از دغدغه های اصلی اش شناخت و رمز گشایی از رموز معماری سنتی ایران است در هفته منتهی به روز مهندس به گفتگو نشستیم تا با دیدگاههای این بانوی مهندس در مورد معماری اصیل ایرانی، چگونگی پویایی آن و ورودش به معماری معاصر آشنا شویم.

مهندس زهرا علی نژاد در گفتگو با خبرنگار پیام ساختمان گفت: بر این باور هستم که از یک جایی به بعد معماری سنتی ایران توقف کرده است و در حالت ایستایی قرار گرفته است.

وی افزود: این توقف از بعد از معماران بزرگی چون حسین لر زاده رخ داده است وبا وجودی که معماری قدیم ایران، پویایی خود را از دست داده ولی همچنان این سبک معماری از سوی جهانیان مورد استناد قرار می گیرد.

علی نژاد با بیان اینکه یکی از سبک های قابل تحسین در معماری سنتی ایران، یزدی بندی ها، هشتی، مقرنس سازی و معماری شاه نشینی است، اظهار داشت: در معماری قدیم ایران هشتی به عنوان ورودی و جدا کننده فضاهای ساختمان تعریف شده بود و هر گوشه و برش از این هشتی، انسان را به یک فضا و محوطه ای مستقل هدایت میکرد.

وی ادامه داد: هشتی متاثر از ستارگان آسمان طراحی می شد و دارای هشت ضلع یا هشت برش بود. هر برش یک سمت از فضای ساختمان را مشخص می کرد و به این شکل تمام فضاهای ساختمانی در معماری قدیم ایران جدا از هم بود که مبله و سکو بندی خاص خود را داشت.

به گفته وی از آنجایی که در معماری غربی فضاها جدا از هم تعریف نشده بود و در ابتدای هر خانه ورودی طراحی نمی شد، از این رو شاهدیم معماری هشتی ایرانی، در حال حاضر در معماری کشورهای پیشرفته برای جدا سازی فضاهای مختلف ساختمان مورد استفاده قرار می گیرد.

وی گفت: طراحی و ساخت هشتی در معماری ایرانی به دوره ساسانیان باز می گردد و در آن زمان ایران ازیک معماری پیشرفته برخوردار بوده است.

نامی از معماری ایران برده نمی شود

این بانوی معمار با تحسین معماری اصیل ایران گفت: یکی از سبک های معماری قدیم ایران مقرنس سازی است که به اندازه ای دقیق و حساب شده است که غربی ها پس از آنکه رموز این معماری توسط معمار حسین لر زاده رمز گشایی و در دسترس علاقمندان قرار گرفت، نتوانستندهیچ تغییری در آن ایجاد کنند.

وی ادامه داد: با وجودی که در حال حاضرسبک های مختلف معماری ایران همچون هشتی و مقرنس سازی بدون تغییر در کشورهایی مانند هلند آمریکا ایتالیا سوئد و... بکار می رود، متاسفانه اصلا نامی از ایران هم برده نمی شود.

مهندس علی نژاد علت بی نام نشان ماندن معماری ایرانی در جهان را کوتاهی ما ایرانیان در معرفی و بزرگداشت بزرگان خود دانست و تصریح کرد: وقتی ما ایرانیان، بزرگانمان را گرامی و اسم و سبک آنها را زنده نگه نمی داریم، نتیجه آن می شود که دیگران یا آن را به نام خود ثبت می کنند یا نام این بزرگان در حافظه جهان ثبت نمی شود.

هندسه سخت مقرنس بندی ایرانی

وی با اشاره به اینکه مقرنس بندی ایرانی هندسی بسیار مشکل و سختی دارد، گفت: در حالی که در معماری بناهای یزد ومیبد مقرنس بندی با دهانه 9 متر در فضاهای شاه نشینی طراحی ومورد استفاده قرار گرفته که در معماری معاصر کشور شاهدیم گاها ستون با دهانه 6 متری دچار خمش و ریختگی می شود.

وی افزود: مقرنس بندی بناهای قدیمی ایران در مناطق خشک مثل یزد و میبد که ساخت آن به صدها سال پیش باز می گردد، عمدتا با خشت خام و کاهگل اجرا شده است.

مهندس زهرا علی نژاد بانوی معماری که به گفته خودش از دیدن معماری اصیل ایرانی به اندازه ای تحت تاثیر قرار می گیرد که به گریه می افتد، در حال حاضر بخشی از کار خود را بر پژوهش و رمز گشایی از رموز معماری سنتی ایران گذاشته است.

وی با سفر به نقاط مختلف ایران و بازدید از بناهای به جا مانده از معماری اصیل ایرانی، گاها ساعتها و شاید روزها به تحقیق و نگاه موشکافانه از بناها و سبک های بکار رفته در آن می پردازد.

وی که دغدغه پویایی و جهانی کردن معماری ایران را با نام ایران دارد، گفت: در بازدید از یکی از بناهای قدیمی ایران پس از ساعت ها ایستادن و نگاه موشکافانه به اثر، متوجه شدم که برای مقرنس بندی سقف با خشت خام فضایی نیم دایره درست کردند و این نیم دایره ها را تا دل دیوار کشیده اند و علاوه بر زیبایی، زمینه تاب آوری ساختمان را در مواقعی چون زلزله و سوانح طبیعی نیز بالا بردند.

به گفته علی نژاد، معماران قدیم ایران به خوبی می دانستند که از نظر علم مهندسی، فضای نیم دایره و فضای مثلث پایداری بیشتری دارند و از این رو فضای نیم دایره در معماری سنتی ایران بیشترین کاربرد را داشته است.

وی ادامه داد: از آنجایی که ایران به دلیل شرایط جغرافیایی روی گسل زلزله و در مسیر سوانح طبیعی قرار دارد، از این رو معماران قدیم ایران با در نظر گرفتن این مسائل، بناهایی را خلق کرده اند که تاب آوری بالایی داشته باشد.

وی افزود: از این رو شاهد هستیم که ساختمان های قدیمی چند صد ساله و گاها هزار ساله سرپا است به طور نمونه بنای قدیم ارگ بم در زلزله کرمان سالم می ماند ولی ارگ جدیم بم به طور کامل ویران می شود.

الهام نرجه پور